Fractal

Σκιά κι ελπίδα

Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη //

 

Κώστας Γραμματικόπουλος «Ζήτω ο άνθρωπος», εκδ. Βακχικόν, σελ. 58

 

Μοιάζει σουρεαλιστικό, αλλά στην τέχνη όλα γίνονται. Μέσα στο έργο του Κώστα Γραμματικόπουλου συναντιούνται πρόσωπα που κουβαλούν στις πλάτες τους ιδεολογίες, στάσεις ζωής και πίστεις που μπορεί να αντιφάσκουν μεταξύ τους. Πρόσωπα που σφράγισαν το χρόνο, την ιστορία, τον πολιτισμό, την πορεία του ανθρώπου στη γη. Ίσως όχι ακριβώς της ίδιας βαρύτητας, που όμως εισηγήθηκαν πράγματα που τα κατέστησαν διαχρονικά.

Ο επαναστάτης Τσε Γκεβάρα αναγνωρίζει το ταλέντο του μη συντηρητικού Τζίμι Χέντριξ, ενώ ο Ιησούς Χριστός θα ήθελε να ήταν μαθητής του. Ο Ντοστογιέβσκι είναι ο τέταρτος της αλλόκοτης αυτής παρέας που επίσης τον βλέπει με τρυφερότητα και τον ρωτά για την έμπνευσή του. Ο Χέντριξ θα θελε πολύ να κάνει μια φάρμα από μουσικούς από όλο τον κόσμο, οι οποίοι θα εξέλισσαν τη μουσική. Το ίδιο θα ήθελε να κάνει και ο Ντοστογιέβσκι, αλλά στον λογοτεχνικό χώρο. Παρόμοια όνειρα, μοιράσματα, κουβέντες παρηγοριάς, αλληλλοστήριξης και κυρίως κατανόησης του άλλου. Το πιο συγκλονιστικό το λέει ο Χριστός που δηλώνει ότι μετάνιωσε που εμπιστεύθηκε στους ανθρώπους και απογοητεύθηκε από αυτούς. Ο Ντοστογιέβσκι δίνει την δική του εξήγηση και ερμηνεία σε αυτό: θεωρεί ότι με τη διδασκαλία του απευθύνθηκε  σε λάθος κοινό. Επειδή η διδασκαλία ήταν τέλεια, αλλά δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή από ένα ατελές κοινό. Ο άνθρωπος καταδυναστεύεται από αρχέγονα ένστικτα, όπως αυτά της αναπαραγωγής και της αυτοσυντήρησης.

Το έργο του Γραμματικόπουλου στηρίζεται στη δημιουργική φαντασία με την έννοια ότι στήνει μια κατάσταση εξωπραγματική. Όμως είναι δυνατή η μεταξύ των προσώπων διαλογική συνδιαλλαγή και δίνει αυτή φοβερή τροφή για σκέψη. Το έργο δεν έχει δράση με την τρέχουσα έννοια του όρου. Στο β’ μέρος αλλάζει το τοπίο, ο συγγραφέας δίνει περισσότερη δραματικότητα. Αλλά γενικά εκείνο που υπερισχύει είναι η φιλοσοφική διάθεση, η ανάγκη για τη διερεύνηση της αλήθειας και των ορίων της, για να επισημανθεί και πάλι, εμμέσως πλην σαφώς ότι η αλήθεια είναι  πολλαπλή.

Ο ουμανιστικός και ανθρωποκεντρικός Ντοστογέβσκι λέει : «Η φτώχεια, η αμάθεια και ο φανατισμός επικρατούν παντού. Έχουν συμβεί, όλους αυτούς τους αιώνες, κοσμοϊστορικές αλλαγές, κοινωνικές ανακατατάξεις, πολιτικές διεργασίες, μάταιες επαναστάσεις, τεχνολογική ανάπτυξη, αλλά στην πραγματικότητα, όλα έχουν μείνει απελπιστικά ίδια. Ο «Πόνος», ο «Ανθρώπινος Πόνος», παραμένει κυρίαρχος και αδυσώπητος, δίχως να υποχωρεί ούτε ένα βήμα, θριαμβευτής, αλαζονικός και υπερόπτης, γαντζωμένος στον μεγαλεπήβολο θρόνο του, στον θρόνο της ανθρώπινης ψυχής. Ως πότε άραγε;»

Ο Τσε Γκε βάρα δίνει την πρακτική του λύση, μιλά για τη δημιουργία του «Νέου Ανθρώπου», τον απαλλαγμένο από αναχρονισμούς, στερεότυπα και εγωισμούς, αλλά ιδεολόγο, καινοτόμο και πρωτοπόρο. Πιστεύει ότι αυτός μπορεί να φέρει τη μεγάλη αλλαγή προς έναν δικαιότερο και λιγότερο αχάριστο κόσμο.

Ο Χριστός ήθελε με την αγάπη να φέρει τη μεγάλη αλλαγή, αλλά νιώθει ότι απέτυχε. Ο Χέντριξ έχει και αυτός το αίσθημα της ματαιότητας, ακριβώς επειδή και στον ίδιο η άνθρωποι αρνήθηκαν την αγάπη που ήθελε γενναιόδωρα να τους προσφέρει. Κατά τον Γκεβάρα η αγάπη δεν αρκεί, αλλά χρειάζεται τόλμη και αποφασιστικότητα και γενναιότητα, ώστε να υπάρξει προχώρημα.

Προκλητική η σύγκριση Χριστιανισμού και υπαρκτού σοσιαλισμού, προκλητική επίσης και η αποκήρυξη του Χριστιανισμού από τον Ιησού. Νιώθει ότι έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης και από τον κλήρο και από την εξουσία. Μάλιστα εξομολογείται και ότι ερωτεύθηκε. Ο Χριστός παρουσιάζεται βαθιά ανθρώπινος, γεμάτος ερωτηματικά, έχοντας σκεφτεί πάνω σε τετελεσμένα και αναθεωρώντας τακτικές. Μάλιστα παρουσιάζεται να μελετά τους αρχαίους Έλληνες και Λατίνους φιλοσόφους και να χαρακτηρίζει τους Έλληνες «ατίθασο λαό» με «σπινθηροβόλο πνεύμα». Γίνεται λόγος για τους Έλληνες και από τον Τσε Γκεβάρα που μιλά για διεφθαρμένους πολιτικούς, ύπουλους δημαγωγούς που χειραγωγούν τον  άβουλο και υποτελή λαό. Έτσι ο συγγραφέας έντεχνα σχολιάζει και την πολιτική κατάσταση στη χώρα μας.

 

Κώστας Γραμματικόπουλος

 

Ακόμα οι άντρες συζητάνε για την υφή της απόλαυσης, για το μίσος, για τον Θεό, για τη δύναμη της συγγνώμης, την εξουσία και πώς διαφθείρει τον άνθρωπο, την αντίσταση, τον πόλεμο (μάλιστα μνημονεύεται και ο Θουκυδίδης), την ελευθερία, την ευτυχία, τη δόξα αλλά και την καλλιτεχνική δημιουργία. Πάντως καταλήγουν πόσο θλιβερό είναι το γεγονός ότι ο άνθρωπος τελικά βρίσκεται σε μια διαρκή πλάνη που του στερεί την αληθινή και ποιοτική ζωή.    Την ώρα που ο Τσε Γκεβάρα θεωρεί  ότι πρέπει να δημιουργήσουμε μια άλλη μοίρα, ο Χέντριξ τονίζει πόσο σπουδαία είναι η μουσική, και η τέχνη γενικά, για την ζωή του ανθρώπου

Kαι ο Τσε προσυπογράφει: «Η μουσική είναι ένας θρίαμβος πάνω στην πραγματικότητα. Είναι μια νίκη απέναντι στην ασχήμια αυτού του κόσμου.»

Ο συγγραφέας  ανα-δημιουργεί τα γνωστά σε όλους μας πρόσωπα με έναν δικό του προσωπικό τρόπο, στην ουσία, τα αναπλάθει, τα ανασυνθέτει  προσφέροντας συνάμα τη δική του ανατρεπτική ματιά.

Η παρουσία της Σκιάς που στόχο έχει να τους διαλύσει τις πλάνες είναι πολύ ωραίο εύρημα που συμβάλλει στη δημιουργία αγωνίας και ανατρεπτικής διάθεσης. Γιατί οι βεβαιότητες δεν συγκίνησαν ποτέ κανέναν. Οπότε η Σκιά αλλάζει τον τόνο και το ύφος και ενδυναμώνει το δεύτερο μέρος του έργου.. Απαισιόδοξη η Σκιά, αρνητικά τα νέα που φέρνει για τη ανθρωπότητα, επειδή οι άνθρωποι δεν θέλουν να ακούν ότι δεν υπάρχει λυτρωμός. Είναι στη φύση τους να ποντάρουν στην Ελπίδα. Γι αυτό άλλωστε δημιουργήθηκαν και τα θρησκευτικά συστήματα. Υπάρχει η ανάγκη της Πίστης, ο άνθρωπος δεν μπορεί να αντέξει ότι τα πάντα τελειώνουν. Έχει ανάγκη την Πίστη, για να υπάρξει! Και όχι απλά για να παρηγορηθεί. Η Σκιά ταράζει τα νερά, μιλά για τέλος εποχής και ο ρεαλισμός της ενοχλεί τους τέσσερις συνομιλητές. Ακριβώς επειδή το εύρημα λειτουργεί θα επιζητούσε κανείς να ναι η παρουσία της πιο εκτενής και πιο ευρεία. Το έργο κλείνει με την έντονη παρουσία της πανέμορφης Μαγδαληνής και το ηχηρό κλάμα ενός μωρού. Έτσι αντισταθμίζεται κάπως η παρουσία της Σκιάς, και διατηρείται η υπόνοια της αιώνιας ελπίδας.

Είναι διαχρονικό το κείμενο του Γραμματικόπουλου, επειδή διαθέτει μια πνευματικότητα αναφερόμενο σε θέματα που αφορούν την ύπαρξη και τις ανησυχίες της, καθώς και τη φύση του ανθρώπου, αλλά και το αίτημά του για μια άλλη ζωή, πιο ουσιαστική και εύλογα απασχολούν τον κάθε νοήμονα άνθρωπο.

 

Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top