Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Διωκόμενος και διώκτης
07/10/2015, 12:44 μμ

Διωκόμενος και διώκτης

Γράφει η Βιβή Γεωργαντοπούλου //

 

“Ο Κύριος Μάνι”, Αβραάμ Γεοσούα, εκδόσεις Καστανιώτη

Αβραάμ Γεοσούα (א.ב. יהושע).

Ο κατά την ταπεινή μου γνώμη πιο σύνθετος*,πολιτικοποιημένος και περισσότερο διανοούμενος εκ των εν ζωή μεγάλων συγγραφέων που ευτύχησε να έχει και να εξάγει το Ισραήλ,η Μεσόγειος μάλλον,ναι,έτσι θα το θέσω κι εγώ,η Μεσόγειος.

Ευφυής,οξύνους,αιχμηρός.Συγκρουσιακός από την φύση του,πιστεύω,μα εξόχως επιλεκτικός στην θεματολογία του (ποιος δεν θα το παραδεχτεί αν έχει διαβάσει τον υπέροχο “Υπεύθυνο του Ανθρώπινου Δυναμικού” και την σχετικά πρόσφατη και όντως αριστουργηματική “Ρετροσπεκτίβα“,βιβλία κρυφά,υπόγεια και γεμάτα μυστικά που οι φύλακές τους τα ψιθυρίζουν σε ανυποχώρητα φιλάνθρωπους ανθρώπους),υπομονετικός,επίμονος,ευρηματικός μάστορας ιστοριών βγαλμένων από τα σπλάγχνα της αληθινής εκείνης ζωής η οποία τον εμπνεει και τον τροφοδοτεί με υλικό.Μια εκδοχή της αναπλάθει κι εδώ με αιχμή του συγγραφικού του δόρατος μια δύσκολη και σπάνια απαντώμενη αφηγηματική τεχνική υψηλού ρίσκου ως προς την κατανόησή της από το ευρύ κοινό,τεχνική που αποτελείται από το ένα μέρος πολλών και πυκνών διαλόγων που αντικαθιστούν την πρωτοπρόσωπη ή και άλλη αφήγηση και που σαν τεχνική καταφέρνει τελικά και κοντράρεται νικηφόρα με τον συνήθη τύπο γραμμικού ή έστω μη γραμμικού ιστορικού/πολιτικού μυθιστορήματος που (εκπαιδευτήκαμε να) προτιμάμε γιατί έτσι τον καταναλώνουμε ως ένα ακόμα εμπορικό προϊόν, οπότε αυτό σπάνια μας σημαδεύει .

Ο Αβραάμ Γεοσούα,ο ευφυής αυτός συγγραφέας/άνθρωπος/γέννημα θρέμμα θολών καιρών σε μια από τις πιο όμορφες και ταραγμένες γωνιές της γης κάνει παγκόσμια λογοτεχνία υψηλής κλάσης και αισθητικής,την αμέσως επόμενη κλασική λογοτεχνία των ανθρώπων,μέσω της παράθεσης των όσων λέει ο ένας μόνον από τους δυο συνομιλητές που χρησιμοποιεί και βάζει κουβεντιάζοντας να δημιουργούν την μυθοπλασία.Πρόκειται για ένα επώδυνο ξήλωμα κι όχι απλώς ένα συγκινητικό και νωχελικό ξετύλιγμα  κουβαριού αγκαθωτού συρματοπλέγματος,σταθερά εστιάζοντας εκείνος στις πλατιές ουμανιστικές αξίες,αυτές που δοκιμάζονται ακατάπαυστα στον τόπο του εγκλήματος,εκεί που τα θύματα έγιναν θύτες,σε εποχές πνευματικής φτώχειας και εμπορευματοποίησης ιδανικών /ιδεών.Πρόκειται για το αριστούργημά του.

Γίνομαι υπερβολικά επαινετική;Δεν νομίζω κι αν ναι,δεν πειράζει.Στον Γεοσούα αξίζει και με το παραπάνω κάθε έπαινος για να τον απολαμβάνει όσο ζει.

Η αφήγηση αρχίζει σαν κατακλυσμός και φανερώνει την δυναμική της αμέσως,μέσα από την πρώτη κιόλας συνομιλία της οποίας παρατίθεται,όπως ήδη είπα,το ένα μόνο μέρος,αφήνοντας εμάς – σαν εταίρους ή και συνένοχους αν θέλετε- να φανταστούμε το άλλο και τοποθετείται κατά την ισραηλινή εισβολή στον Λίβανο το 1982.Συνεχίζοντάς την,χωρίς να απωλέσει τον έλεγχό της και την οικονομία του λόγου του σε κανένα απολύτως σημείο, ο Γεοσούα μας αιφνιδιάζει για τα καλά γιατί γράφοντας πάντα αρκετά απλά και οπωσδήποτε κατανοητά αν και μάλλον εγκεφαλικά και χωρίς πολλά πολλά γλωσσικά στολίδια κινείται προς τα πίσω, προσθέτοντας πρόσωπα και δίνοντας μέσα από μικρότερες εγκιβωτισμένες ιστορίες το προσωπικό τους στίγμα,ανιχνεύοντας έτσι κριτικά και σε εκτεταμένο γεωγραφικό πλάτος την νέα ισραηλινή ιστορία όπως αυτή σφυρηλατείται κυρίως από δυο φοβερούς παγκόσμιους πολέμους.

Κάθε του λέξη,κάθε πρόταση,κάθε παράγραφος αυτού του πυκνού και μείζονος μυθιστορήματος που ο Γεοσούα άφησε παρακαταθήκη στην παγκόσμια λογοτεχνία είναι σημαντική,κάθε του συνομιλία/κεφάλαιο θα μπορούσε να είναι ένα άρτιο και αυτόνομο μυθιστόρημα,αριστουργηματικό από κάθε άποψη, θεματικά και τεχνικά.

Κεντρικό και σταθερό πρόσωπο ο κύριος Μάνι,οι Μάνι,ένα πολλαπλό,εξίσου τραγικό και σκληρό αλλά και μαζί τρωτό,διαφορετικό και ίδιο πρόσωπο Εβραίου.Του Εβραίου αυτού του διωκόμενου και μαζί διώκτη που κουβαλάει ανά τους αιώνες στις πλάτες του την φυλή,την θρησκεία,την γλώσσα και τον πολιτισμό του ολόκληρο και αναζητά δονκιχωτικά,ξέφρενα,απελπισμένα,χιμαιρικά (και στην εποχή μας και εκδικητικά)  μια οριστική ταυτότητα που να αναγνωρίζεται ή να την ανταλλάξει όπως θέλει αυτός με ειρήνη, εκεί που τον ενδιαφέρει,στην πολυπόθητη γη στην οποία επιχειρεί να στεριώσει κοιτώντας όμως, τουλάχιστον σαν χάρτινος ήρωας στην αφήγηση του Γεοσούα,και πίσω τον εαυτό του σε θολούς ,ενίοτε αν όχι τις πιο πολλές φορές, καθρέφτες ημερολογιακού ιστορικού χρόνου που η Ειμαρμένη έχει αλύπητα στήσει απέναντί του παρασέρνοντας και τους Άραβες μαζί.

Δεν θα το ξεμπερδέψουν ,φοβάμαι,εύκολα και καλά το κοινό τους κουβάρι αυτοί οι δυστυχείς λαοί δίπλα μας,στην γειτονιά μας…

Δεν θα μπω στις πάμπολλες λεπτομέρειες που ο Γεοσούα επινοεί για να χτίσει την ραχοκοκαλιά του βιβλίου και να στερεώσει καλά πάνω της τις επιμέρους ιστορίες,είναι πρακτικά αδύνατον και δεν χρειάζεται.Ετούτη η πολυεπίπεδη αφήγηση έχει την δική της,αποκλειστική μαγεία και είναι πολλά τα κλειδιά που ο αναγνώστης αξίζει να τα  βρίσκει ένα ένα  για να ξεκλειδώνει την μυθοπλασία.Έτσι θα έχει απολαύσει στο τέλος μια ανάγνωση από τις πιο ποιοτικές και αψεγάδιαστες που μπορούσε να φανταστεί ότι του προσέφερε σύγχρονος συγγραφέας.

Αβραάμ Γεοσούα

Θα πω μονάχα πως οι Μάνι του Γεοσούα είναι εμβληματικοί ως χαρακτήρες και παραμένουν έτσι μέσα στην  σκληρή ομορφιά της αφήγησης που αφορά ούτε λίγο ούτε πολύ έξι ολόκληρες γενιές Σεφαρντίμ Εβραίων της Ευρώπης και είναι :ο Μάνι του 1848 στην Ελλάδα με το συγκλονιστικό μυστικό ζωής και θανάτου που εξομολογείται (τι έκανε και γιατί μετά την δολοφονία του γιου του  ,ο Μάνι στην Παλαιστίνη του 1918 που έχει γίνει κατάσκοπος για λογαριασμό των Τούρκων μα στην πραγματικότητα για να ξεσηκώσει τους Άραβες (!) ώστε να διεκδικήσουν δυναμικά και να πάρουν την μισή τους πλευρά από την γη που ανήκει σ΄αυτούς και στους Εβραίους,ο Μάνι του 1944 στην κατεχόμενη Κρήτη που τα πραγμένα του τα αφηγείται στην συνομιλία με την γιαγιά του ένας νοήμων αξιωματικός των Γερμανών,ο μαιευτήρας Μάνι στην Ιερουσαλήμ του 1899 όπως τον σκιαγραφεί μιλώντας με θαυμασμό ανάκατο με δέος γι αυτόν ο νεαρός παιδίατρος Σαπίρο στον πατέρα του στην Κρακοβία και ο δικαστής Γκαμπριέλ Μάνι στο Ισραήλ του 1982 που επιχειρεί -κι έχει(έχει;και ποιους ακριβώς;)τους λόγους του να το κάνει αυτό- να αυτοκτονήσει κατά την διάρκεια του πολέμου με τον Λίβανο- και στον οποίο πόλεμο καλείται ο γιος του,ένας ακόμα Μάνι,ο Ευφράιμ Μάνι,φοιτητής ακόμα,ένα παιδί που δεν έχει προλάβει να ζήσει τίποτα ακόμα,καλό ή κακό.

Την πολύ καλή μετάφραση για τις εκδόσεις Καστανιώτη έχει κάνει η Μάγκυ Κοέν και το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης το κοσμεί λεπτομέρεια από τον πίνακα “Le musée spitzner”του Paul Delvaux.

 

ΥΓ.Διαβάζοντας έναν τέτοιον Ισραηλινό συγγραφέα κατά τις μαύρες μέρες που περνάμε στην Ελλάδα,σκέφτομαι ότι τουλάχιστον εδώ έχουμε,ακόμα,ειρήνη.Το διάβασμα είναι μια παρηγοριά (στον άρρωστο, ώσπου να βγει η ψυχή του,δεν ξέρω) κι ελπίζω αυτοί όλοι που τους αφήνουμε (παθητικά ή και συναινώντας ξεγελασμένοι ή κι από δόλο)να μας χρησιμοποιούν από ιδρύσεως νεοελληνικού κράτους σαν να΄χουν να κάνουν με αναλώσιμα κρέατα κι όχι ανθρώπους,να πάνε στα τσακίδια.Αυτοί κι οι παραλλαγές τους κι όχι εμείς, όσο κι αν φερόμαστε ανόητα ή πονηρά κι όσο κι αν μας κατατρέχει το ρημάδι το σύνδρομο της Στοκχόλμης.

*αν και συνεχίζω να αγαπώ κάπως πιο πολύ τον επίσης έξοχο και σπουδαίο κύριο Άμος Οζ, γιατί αυτός κατ΄αρχάς με πονοκεφαλιάζει λιγότερο…

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top