Δοκίμιο: “Οι σχέσεις μας με τον χρόνο: παραδοσιακή προσέγγιση”
Του Νίκου Τσούλια //
Πέραν της κοινής και συστηματικής προσπάθειας για μια γενική και ενοποιητική θεωρία του χρόνου, κάθε άνθρωπος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του είναι αντιμέτωπος με το ζήτημα του χρόνου άλλοτε με αέρα υπεροχής απέναντί του, άλλοτε με μάλλον μια ουδέτερη στάση και άλλοτε με ένα κλίμα φοβίας. Γιατί η σχέση μας με το χρόνο συναρτάται και με το δικό μας χρόνο, το χρόνο ζωής, μας αλλά και με το «χρονική φάση» της στιγμής μας. Μήπως λοιπόν όλη αυτή η αλληλοσυνάρτηση δηλώνει την αυτοτέλεια του χρόνου και την αυτοαναφορικότητά του και εμείς απλώς θεωρούμε ότι συμμετέχουμε σε ένα παιχνίδι που απλώς είναι φαντασιακό;
Timeless Reality. Image Credit: violscraper via flickr.
Αλλιώς βιώνουμε το χρόνο στη διάφορες περιόδους της ηλικίας μας. Στην παιδική και εφηβική ηλικία παίζουμε με το χρόνο αδιαφορώντας γι’ αυτόν ή μάλλον για το πέρασμά του. Εδώ ο άνθρωπος πλημμυρίζει τον εαυτό του με όνειρα, με φαντασιώσεις και με σχεδιασμούς και η συνεχής διαστολή όλων αυτών εμφανίζει το μέλλον πολύ μακρινό, το εμφανίζει να έρχεται πολύ αργά, και ο χρόνος τελικά τρέχει πολύ αργά. Γι’ αυτό και η παιδική ηλικία στο ψυχολογικό μας κόσμο εμφανίζεται να είναι πολύ μεγάλη, να έχει τα πιο ανεξίτηλα γεγονότα και να αποτελεί τη μήτρα της εφ’ όλης της ζωής μας μνήμης και νοσταλγίας, να διαστέλλεται δηλαδή ακόμα και σ’ ύστερο χρόνο αφού μέσω της νοσταλγίας μας ξανά και ξανά ανασυσταίνεται στο φαντασιακό μας στερέωμα. Στην παιδική ηλικία ο άνθρωπος βλέπει τον χρόνο στην ανατολή του, το χρώμα του είναι ροδόχροο, το στερέωμά του είναι όλο και πιο φωτεινό. Ο χρόνος έχει πολύ μέλλον, γι’ αυτό και δεν μάς ανησυχεί. Ο χρόνος είναι ποιητής της ζωής μας και του εαυτού μας, αφού μόνο αυτός μπορεί να ξεδιπλώσει τις εν δυνάμει πτυχές της όλης προσωπικής ιστορίας μας. Εδώ τον θέλουμε και τον αγαπούμε να έρχεται και να μας κουβαλήσει τις άγνωστες όψεις του εαυτού μας.
Στη μέση ηλικία, τα πράγματα μετασχηματίζονται˙ ο χρόνος αποκτά άλλο πρόσωπο, πιο πραγματιστικό, πιο αντικειμενικό. Εδώ το μέλλον μας ζυγιάζεται με το παρελθόν μας. Στον κόσμο της φαντασίας μας τα όνειρά μας αντισταθμίζονται από της μνήμης τους αστερισμούς και η επαγγελματική μας ενασχόληση συνήθως ωθεί το χρόνο να έρχεται όλο και πιο γρήγορα, να έρχεται το Σάββατο πιο γρήγορα, οι διακοπές επίσης, και τελικά και η ίδια η συνταξιοδότηση και η εργασιακή και δημιουργική μας αποκαθήλωση . Ο αλλοτριωτικός χαρακτήρας της εργασίας δεν αλλοιώνει μόνο αυτή καθεαυτή την αξία και τη δημιουργικότητα της εργασίας, αλλά λειτουργεί και παραπλανητικά στην ψυχολογική μας εικόνα που έχουμε για τον χρόνο καλώντας τον να κυλάει στο ποτάμι του όλο και πιο γρήγορα. Στη μέση ηλικία ο χρόνος μεσουρανεί, η φωτεινότητά του κρύβει μέσα της και τη σκοτεινότητά του και τα πρώτα σύννεφα στον κόσμο των φαντασιώσεων θα εμφανιστούν. Αρκούν μόνο κάποια απλά σημάδια (μια ρυτίδα, κάποιες άσπρες τρίχες, η δυσκολία στην ανάσα του ανηφορικού δρόμου, η άμβλυνση των αισθήσεων στο παιχνίδι του έρωτα), για να μάς εισάγουν στο πεδίο των υπαρξιακών προβληματισμών. Ο χρόνος τώρα δεν έχει μόνο μέλλον, έχει και παρελθόν˙το έφτιαξε μειώνοντας το μέλλον μας. Η δημιουργία κάνει όλο και περισσότερο παρέα με τη φθορά και εμείς διαπιστώνουμε ότι το βάθος των σημαντικών και καθοριστικών επιλογών μας γίνεται όλο και μικρότερο και οι διορθώσεις των λαθών (στην επιλογή συντρόφου, στην επαγγελματική σταδιοδρομία κλπ) είναι όλο και πιο επιφανειακές και επίπλαστες. Τώρα δεν κοιτάζουμε μόνο μπροστά μας αλλά και πίσω μας.
Στη τρίτη ηλικία είμαστε αρκετά «διαβασμένοι», αν και αυτό δεν μπορεί να είναι στοιχείο ανατροπής στην ντετερμινιστικά εξελισσόμενη σχέση μας με το χρόνο. Η τρίτη ηλικία χάνει τη βιολογική της αξία από την κοινωνική της απαξία. Ουσιαστικά δεν την θέλουμε την τρίτη ηλικία και προσπαθούμε να την στριμώξουμε ή να την εξοβελίσουμε. Τώρα ο χρόνος έχει κυρίως μια όψη, το παρελθόν, και τα λιγοστά όνειρά μας παίρνουν και αυτά τη μορφή θύμησης παρασυρόμενα από τη γενική τάση. Εδώ χρόνος είναι φόβητρο, δύσκολα λέμε ακόμα και τον αριθμό των εν ζωή χρόνων μας. Τώρα η ροή του χρόνου έχει γίνει ορμητική και τίποτα δεν μπορεί να αναιρέσει το κλίμα φοβίας και της βαριάς σκιάς του θανάτου ή του τέλους της ζωής μας. Η δεκαετία της ηλικίας των 60 – 70 ετών δεν έχει την ίδια διάρκεια με τη δεκαετία της ηλικίας 20 – 30 ετών σε καμιά περίπτωση. Τώρα η έννοια του μέλλοντος είναι μια θεωρητική έννοια και η σκιά του λυκόφωτος εγκαθίσταται όλο και πιο πολύ στο στερέωμα των συλλογισμών μας και των ανησυχιών μας.
The Persistence of Memory by Salvador Dali
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
-
Ψυχοθεραπεία: Αναζητώντας τη δική σου Αλήθεια
27/02/2024, 8:15 μμ -
-
Focus στην υγεία: Τα μυστήρια του εγκεφάλου
30/01/2024, 7:44 μμ -
Πέφτουν τα μαλλιά σας; Οι 10 αιτίες που ίσως δεν υποψιάζεστε
16/01/2024, 8:49 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Δοκίμιο: “Στιγμές έμπνευσης”
Του Νίκου Τσούλια // Inness_George_Morning_Catskill_Valley_aka_The_Red_Oaks Δεν ξέρω αν αυτή βρίσκει εμάς ή εμείς αυτή. Δεν ξέρω αν η έμπνευση μάς συναντάει πηγαία και αυθόρμητα και όποτε αυτή …θέλει ως μια δωρεά της ιερότητας της ανθρώπινης φύσης μας.
Περισσότερα -
O Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος στο Εργαστήρι του συγγραφέα
«Από μικρός τετράδια/ γεμίζω με στιχάκια/ σιγοσφυρίζοντας σκοπούς/να γίνουν τραγουδάκια./ Ο πρώτος που τα έδειξα/ μου είπε να τ’ αφήσω, / ο δεύτερος να τ’ αρνηθώ/ κι ο τρίτος να τα σκίσω./ Με πήρε το παράπονο/ και πήρα
Περισσότερα -
Υψηλά φρονήματα: Αξίες ενός άλλου καιρού, ολότελα ξεχασμένες. «Το μυστικό της Κοντέσσας Βαλέραινας» στο Θέατρον του Κέντρου Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.
Της Ελένης Αναγνωστοπούλου // * «Το μυστικό της Κοντέσσας Βαλέραινας» στο Θέατρον του Κέντρου Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού. Για ποιο λόγο άραγε συνεχίζει να παραμένει γοητευτικός κι ενδιαφέρων ο Γρηγόριος Ξενόπουλος ως συγγραφική
Περισσότερα -
Ποίηση: “Nέοι”
Του Νίκου Βαρδάκα // * Νέοι Νέοι που οι μέρες τους περνάνε αδιάφορα και οι νύχτες σκαρφαλώνουν στα παράθυρα των αδιεξόδων τους. Νέοι χωρίς μέλλον, που συγκρούονται με τα θέλω τους αδειάζοντας από ελπίδα και παραδίδουν τα
Περισσότερα -
Η μπαχτίνια καρναβαλικότητα στο ποίημα του Στέφανου Σαχλίκη «Το Καταλόγιν της Πόθας» (Μέρος Δ’)
Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης // Διαβάστε το Α΄μέρος > εδώ Διαβάστε το Β΄μέρος > εδώ Διαβάστε το Γ΄μέρος > εδώ Η έμμετρη αφήγηση (καταλόγιν) της Πόθας είναι το τρίτο γελαστικό έργο λόγου, το οποίο είναι καθαρά
Περισσότερα -
Διήγημα: “Η ταπεινή γριά-Καραγκιόζαινα”
Γράφει η Ιωάννα-Μαρία Νικολακακη // Η ταπεινή γριά-Καραγκιόζαινα Στη γειτονιά μας, είχαμε μια γραία -ετών ογδόντα φεύγα, ρίζα από Μικρασία. Καλή γυναίκα, κιμπάρισσα κι ανοιχτόκαρδη, με τα βραχιόλια της να βροντούν (κατά πώς λέει
Περισσότερα -
Ο χριστιανικός υπαρξισμός του Nicolas Berdyaev, για τη φιλοσοφία της Ιστορίας
Γράφει ο Μύρων Ζαχαράκης // – Νικολάι Μπερντιάεφ, “Το νόημα της Ιστορίας”, μτφρ. Σωτήρης Δημόπουλος, Εναλλακτικές εκδόσεις, Αθήνα 2021, Σελ. 314 – Νικόλαος Μπερντιάγεφ, “Ο Νέος μεσαίωνας”, μτφρ. Πρόδρομος Π. Αντωνιάδης, εκδόσεις Αθανασίου Αλτιντζή, Θεσσαλονίκη 2019,
Περισσότερα
