Fractal

Η Δύναμη της Μνήμης

Από τον Πάνο Ιωαννίδη //

 

Yasmine El Rashidi “Χρονικό ενός Τελευταίου Καλοκαιριού”, μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου, Εκδ. Κριτική

 

Έχω πλέον την αίσθηση, ότι η σπουδαία λογοτεχνία γράφεται εκεί που δεν το περιμένεις, από ανθρώπους που κατά κανόνα είναι αναγκασμένοι, και ίσως ωθούμενοι από το ορμέμφυτο τους, να ασχολούνται και με άλλα πράγματα. Στο  σημερινό κατακερματισμένο παγκόσμιο χωριό μας, κατακερματισμένο, τόσο από δημιουργική, όσο και από κοινωνικοοικονομική σκοπιά, οι (σπουδαίοι) συγγραφείς τείνουν να είναι και μερικής απασχόλησης. Ίσως όμως αυτή η ενασχόληση με μια σειρά διαφορετικά res publica, μπορεί να προσφέρει πλουσιότερες εμπειρίες στον συγγραφέα και μια άλλη ματιά, και ας είναι ο χρόνος του περιορισμένος.

Η Yasmine El Rashidi (Αίγυπτος, 1977), είναι μια τέτοια περίπτωση. Εκτός από καλή συγγραφέας είναι πανεπιστημιακή δάσκαλος, μεταφράστρια και αρθρογράφος. Και τα αναφέρω όλα αυτά, για να περάσω στην ουσία του κειμένου, που είναι το μυθιστόρημα της Χρονικό ενός Τελευταίου Καλοκαιριού (Κριτική, Μαρία Αγγελίδου). Και σε αυτό το βιβλίο της El Rashidi, ο κεντρικός άξονας της αφήγησης είναι η Αίγυπτος και η πρόσφατη ιστορία της.

Η αφήγηση δομείται σε τρία χρονικά επίπεδα καθώς ξεκινά τον Ιούλιο του 1984, για να φτάσει στον Αύγουστο του 2014, με ενδιάμεση στάση το καλοκαίρι του 1998. Κεντρικό πρόσωπο η ηρωίδα, κόρη μεσοαστικής προοδευτικής οικογένειας, που μεγαλώνει στο Κάιρο και παρατηρούμε την εξέλιξη της από την παιδική ηλικία (1984), την πρώτη νεότητα (1998), μέχρι και την ωριμότητα (2014). Το λογοτεχνικό νήμα της El Rashidi σκιαγραφείται πάνω στη μνήμη· η μνήμη μέσω της λογοτεχνίας είναι εκείνο το στοιχείο που λειτουργεί αντιστικτικά προς τα κενά που έχει αφήσει ασυμπλήρωτα η ιστορία και φυσικά η πρόσφατη αιγυπτιακή πολιτική. Η παρακμή της οικογένειας της αφηγήτριας, δεν αντανακλά κάτι παραπάνω από την παρακμή που βιώνει η αιγυπτιακή κοινωνία- οι αναφορές στην έλλειψη αγαθών και στις μαύρες αγορές είναι προφανείς.

Η ξαφνική εξαφάνιση του πατέρα που λαμβάνει χώρα στο πρώτο μέρος (1984), αφήνει δυσαναπλήρωτα κενά στη ζωή της αφηγήτριας και της μητέρας της. Το κενό αυτό προσπαθεί να το καλύψει στη νεότητα της (1998), με την προσπάθεια αποκάλυψης του Θεού. Και τέλος στο τρίτο μέρος (2014), η επιστροφή του πατέρα που μαθαίνουμε ότι εξαφανίστηκε για λόγους πολιτικής δίωξης συνοδεύεται από δύο συγκλονιστικές εξελίξεις: Μια προσωπική καθώς η αφηγήτρια έγινε κινηματογραφίστρια και πλέον αποτυπώνει την ιστορία όπως γράφεται στην πραγματικότητα και όχι όπως θέλει το καθεστώς. Μια πολιτική καθώς τα γεγονότα της πλατείας Ταχρίρ έχουν αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα τους στην αναγεννημένη αιγυπτιακή κοινωνία.

Μικρές προτάσεις και κοφτοί ρυθμοί, που αντανακλούν την υπαρξαική αγωνία κάτω από τη φαινομενική ηρεμία της αφηγήτριας, δομούν το μυθιστόρημα και επιτρέπουν τον αναγνώστη να προσλάβει άμεσα το μήνυμα που στέλνει η El Rashidi. Το προσωπικό δεν παύει να είναι και πολιτικό, και η μνήμη, ακόμη και η διαμορφωμένη με υποκειμενικά κριτήρια και ειδικά αυτή των ηττημένων, έχουν ως μοναδικό δίαυλο επικοινωνίας με τις μάζες την σπουδαία λογοτεχνία.

 

Yasmine El Rashidi

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top