Fractal
Home / FRACT-ALL / Δοκίμιο: “Όταν ο χρόνος αγγίζει την Τέχνη…”
16/09/2015, 1:37 πμ

Δοκίμιο: “Όταν ο χρόνος αγγίζει την Τέχνη…”

Tου Χρήστου Τσαγκάρη // *

 

o-PERSISTENCE-OF-MEMORY-900

 

Ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ, έλεγε πως κάθε εποχή ξεβάφει πάνω στους ανθρώπους της. Τα χρόνια στο πέρασμά τους αφήνουν την ψυχή, τον παλμό, τα χρώματά τους στον άνθρωπο αλλά και στα έργα του. Αν το θέατρο, η τέχνη είναι η διέξοδος που δίνουμε στον προβληματισμό, στους φόβους και στις ανησυχίες μας, τότε είναι βέβαιο πως αποτελεί προσοδοφόρο έδαφος για την έκφραση μιας εποχής. Το θέατρο, αντανακλά τον σφυγμό της εποχής του κι αυτό το επιτυγχάνει χάρη στον ήχο, στο λόγο, στα σκηνικά, στην ένδυση κι όχι μόνο. Για την ακρίβεια και η πιο μικρή λεπτομέρεια της θεατρικής πράξης, έχει συγκεκριμένο λόγο ύπαρξης.

Η Αντιγόνη του Σοφοκλή μέσω του δεσποτικού Κρέοντα και της θαρραλέας ηρωίδας, ανεβάζει στη σκηνή την ισχυρή Αθήνα της Αθηναϊκής Συμμαχίας, τον κραταιό ηγέτη της, τον Περικλή μα και τη θέση και τη στάση που το θέατρο εκπροσωπεί μέσα σε αυτές τις συντεταγμένες. Είναι λοιπόν φανερό πως το πλαίσιο της τραγωδίας, είναι σαφώς οριοθετημένο. Κι ο Σοφοκλής, ως γνήσιος καλλιτέχνης έχει επιτύχει να προσδώσει στο έργο του το μέτρον άριστον μέσα σε αυτές της σταθερές. Και για αυτόν ακριβώς το λόγο, το αποτέλεσμα είναι τέλειο και το έργο αποκτά χαρακτήρα μόνιμο και διαχρονικό.

Στη σύγχρονη εποχή, έχει πολλές φορές επιχειρηθεί μια μεταρρύθμιση σε αυτό που γνωρίζουμε και παρουσιάζουμε σαν αρχαίο θέατρο. Έχει γίνει δηλαδή προσπάθεια, να εισαχθούν στο χώρο αυτό καινοτομίες, οι οποίες θεωρητικά το εκσυγχρονίζουν, και το καθιστούν πιο προσιτό στο ευρύ κοινό. Οι μεταβολές αυτές αγγίζουν πολλούς τομείς του θεάτρου, όπως η σκηνοθεσία, η έκφραση, η συμπεριφορά ή η ένδυση των ηθοποιών. Η σύγχρονη θεατρική ιστορία έχει καταγράψει, μαζί με τα παραδείγματα των τολμημάτων αυτών, μια πληθώρα αντιδράσεων και σχολίων. Συχνά, ο χαρακτήρας των καινοτομιών κατηγορείται πως είναι ασυμβίβαστος με το ήθος του αρχαίου θεάτρου, πως αποϊεροποιεί και βεβηλώνει εκείνο που η άρρητη συνάφεια με το εικός και το αναγκαίον καθαγίασε στο πέρασμα των χρόνων. Και πράγματι, πως είναι δυνατόν να εκσυγχρονίσεις εκείνο που είναι διαχρονικό; Κι έπειτα, με ποιο τρόπο θα αποκαθηλώσεις κάτι που ανήκει σε όλους για να το καταστήσεις προσιτό σε λίγους; Στην πραγματικότητα, η πρόσληψη της υψηλής τέχνης δεν είναι παθητική αποδοχή ενός προϊόντος βιομηχανοποιούμενου κι ετοιμοπαράδοτου. Πρόκειται για μια διαδικασία επίπονη και χρονοβόρα, αδυσώπητη και παράτολμη θα έλεγε κανείς. Γιατί το πολύτιμο δεν είναι εύκολο. Είναι ανάγκη να δώσεις αίμα για να λάβεις πνεύμα. Μονάχα αφού εντρυφήσεις, αφού αγωνιστείς, αφού μελετήσεις βαθιά, ακόμη κι αν πάλι αντιμετωπίσεις προβλήματα, θα γίνεις δεκτός στον ιδεών την πόλη.

Ενδεχομένως, αδυνατούμε να κατανοήσουμε πως το αρχαίο θέατρο δεν αποτελεί ένα ακόμη εύληπτο τηλεοπτικό προϊόν. Ζυμώνεται μέσα από την απαιτητική πνευματική διεργασία και δεν κατασκευάζεται μαγικά. Για αυτό και δεν προσαρμόζεται στις τρέχουσες συνθήκες, αλλά ως έκφραση ενός χρόνου υπαγορεύει τους δικούς του κανόνες.

Ο Θουκυδίδης ωστόσο είχε καταδείξει πως η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει. Περιπίπτει πάντοτε στα ίδια αμαρτήματα, ενώ οδηγείται αναπόδραστα, τόσο αυτή, όσο κι ο ίδιος ο άνθρωπος κι ολόκληρος ο κόσμος του, στην ίδια τραγικότητα. Έτσι λοιπόν, οι περιστάσεις και οι εποχές συχνά συμπίπτουν, τα ανθρώπινα βιώματα, ενώ απαιτούν εξόδους, απαντούν συχνά τα παλιά μονοπάτια που χάραξαν οι αρχαίοι τραγικοί. Βλέπουμε έτσι την Αντιγόνη του Ανούιγ, έργο σύγχρονο, να μεταφέρει τον Κρέοντα και τη Θήβα στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Γαλλία του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Η σύγχρονη πραγματικότητα άλλωστε έχει να επιδείξει ένα πλήθος τέτοιων εύστοχων παρεμβάσεων και τροποποιήσεων. Δεν πρέπει παρόλα αυτά να διαλανθάνει της προσοχής μας πως ο αριθμός των επιτυχημένων μεταγραφών δεν είναι παρά απειροελάχιστος μπροστά στο πλήθος των επεμβάσεων που αποτολμώνται.

Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτοι, ειδικότερα όταν αναφερόμαστε στη τέχνη, η οποία εξ ορισμού συγγενεύει με το άπειρο και το υπερβατικό. Το θέατρο είναι ένας χώρος που προσφέρεται στην ανθρώπινη δημιουργικότητα και στο συνεχή πειραματισμό. Και πάντοτε κάποιες απόπειρες αποτυγχάνουν ενώ άλλες οδηγούν σε αριστουργήματα. Είναι επίσης πολύ δύσκολο να ψηλαφίσουμε το μεγαλειώδες. Μοιάζει με κάποιον από κείνους τους παλιούς πίνακες ζωγραφικής που εμπνέουν ακόμη και σήμερα την ανθρωπότητα, μα λόγω της παλαιότητας δεν μπορούμε να τον ακουμπάμε. Με άλλα λόγια, το μεγαλείο του ανθρωπίνου πνεύματος επισημαίνεται ως εύθραυστο. Αξίζει να εντρυφήσουμε σε αυτό γιατί διαρκώς μας βαθαίνει, μας μεταμορφώνει. Μα όταν πλούσιοι από το ταξίδι τολμήσουμε φτάνοντας στην Ιθάκη να φέρουμε τη μεταρρύθμιση, δεν πρέπει να αμελούμε τη δυσκολία που αγγίζει την πρόκληση. Μια πρόκληση που μπορεί να ευοδωθεί μονάχα από τους όντως ζηλωτές, τους αληθινά ευσεβείς θεράποντες της Τέχνης.

 

 

* Ο Χρήστος Τσαγκάρης ζει στον Πειραιά. Από το φθινόπωρο θα είναι φοιτητής. Μιλά Αγγλικά, Γαλλικά και ασχολείται με τη ζωγραφική και τη λογοτεχνία. Διακρίθηκε σε πολλούς λογοτεχνικούς διαγωνισμούς ενώ κείμενα του φιλοξενούνται σε λογοτεχνικά περιοδικά και ενίοτε σε ραδιοφωνικές παραγωγές.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top