Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Αυτόματες Γραφές – Λογοτεχνικά πειράματα που μπορείς να δοκιμάσεις
20/05/2015, 4:58 μμ

Αυτόματες Γραφές – Λογοτεχνικά πειράματα που μπορείς να δοκιμάσεις

Γράφει ο Κώστας Βουλαζέρης // *

 

hand_pen

 

Πειραματιζόμουν με την τεχνική αποκοπής (cut-up) του William Burroughs αλλά συμπέρανα σύντομα ότι δεν είναι για μένα. Ίσως να έφταιγε κι ο τρόπος που τη δοκίμασα. Δεν την έκανα ακριβώς όπως πρέπει να γίνει. Την έκανα σε ηλεκτρονική μορφή. Πήρα διάφορα παλιά μου κείμενα και έκανα copy/paste τυχαίες προτάσεις από εκεί ώστε να δημιουργήσω ένα άλλο, καινούργιο κείμενο. Επίσης, έβαλα εμβόλιμες και μερικές τυχαίες εικόνες. Το αποτέλεσμα δεν με ικανοποίησε ιδιαίτερα, και ούτε η διαδικασία. Δε μπορείς να πεις ότι δεν έχει μια κάποια αισθητική, αλλά και πάλι…

Υποθέτω πως ίσως να έφταιγε – όπως είπα – το ότι τα έκανα όλα αυτά σε ηλεκτρονική μορφή με copy/paste. Κανονικά, πρέπει να συλλέξεις διάφορα περιοδικά, εφημερίδες, βιβλία, φυλλάδια και ν’ αρχίσεις να κόβεις τυχαίες λέξεις και φράσεις από εκεί, κολλώντας τες, εν συνεχεία, σ’ ένα άλλο χαρτί με τη χρήση κόλλας. Αυτή η διαδικασία είναι πιο χρονοβόρα από το ηλεκτρονικό copy/paste και ίσως, ως εκ τούτου, να είναι και πιο ικανοποιητική, να σου δίνει άλλη αίσθηση. Σε πολλά πράγματα, άλλωστε, η διαδικασία μετρά όσο και το αποτέλεσμα, αν όχι περισσότερο.

Όπως και νάχει, έχω καταλήξει ότι η τεχνική αποκοπής δεν είναι και τόσο της αρεσκείας μου – εκτός αν τελικά αλλάξω γνώμη, πράγμα που δεν αποκλείεται. Δοκίμασα, όμως, την αυτόματη γραφή και τη βρήκα πολύ πιο ικανοποιητική. Τα αποτελέσματα έχουν κάποια αισθητική αξία, αλλά δεν είμαι βέβαιος αν θα τα αποκαλούσα «λογοτεχνία» ακριβώς. Ασφαλώς, έχουν σχέση με την τέχνη του λόγου: οπότε, από αυτή την άποψη, είναι λογοτεχνία. Αλλά δεν είναι γραμμένα έτσι ώστε να λένε κάποια ιστορία ή να μεταβιβάζουν κάτι το συγκεκριμένο, όπως συνηθίζεται στη λογοτεχνία. Ακόμα και η ποίηση μεταβιβάζει κάτι το συγκεκριμένο. Αυτά τα κομμάτια, όμως, δεν βγάζουν νόημα· ή, μάλλον, ο αναγνώστης μπορεί να βγάλει πολλά νοήματα, και τα περισσότερα ίσως να έχουν σχέση μ’ εκείνον και τις δικές του σκέψεις παρά με τη δική μου πρόθεση όταν έγραφα. (Που η αλήθεια είναι ότι δεν είχα καμία πρόθεση.)

Κανονικά, δεν είναι από εκείνα τα κείμενα που μοιράζομαι με άλλους. Ο μόνος λόγος που τα παρουσιάζω εδώ είναι για να μιλήσω για τις τεχνικές που χρησιμοποίησα, μήπως κάποιος που ενδιαφέρεται για τέτοια πράγματα θέλει να τις δοκιμάσει.

Έχω καταλήξει σε δύο μεθόδους: την ακουστική και την οπτική.

 

Η Ακουστική Μέθοδος

Αυτή η μέθοδος δεν έχει να κάνει ακριβώς με την ακοή – με το τι ακούς γύρω σου – αλλά με το τι «ακούς» μέσα στο μυαλό σου. Τη θεωρώ ως την πιο δύσκολη από τις δύο τεχνικές. Αν θέλεις να τη δοκιμάσεις, πρέπει να βρεθείς σε μια κατάσταση νοητικής χαλάρωσης όπου φράσεις και λέξεις αρχίζουν να έρχονται απρόσκλητα στο μυαλό σου ή, τουλάχιστον, χωρίς συνειδητά να τις επικαλείσαι όπως κάνω τώρα γράφοντας αυτό το άρθρο. Δε νομίζω ότι μπορώ να δώσω πολύ συγκεκριμένες οδηγίες για το πώς να βρεθείς σ’ αυτή την κατάσταση, γιατί είναι προσωπική υπόθεση πώς το κάνει ο καθένας· ωστόσο, θα πρότεινα να είσαι καθισμένος ή ξαπλωμένος σε άνετη θέση, να αδειάσεις το μυαλό σου από διάφορες σκέψεις της ημέρας, να μην ακούγονται έντονοι ή ακόμα και χαμηλοί θόρυβοι γύρω σου, και να μην ακούς μουσική: η μουσική δεν σε βοηθά, ειδικά αν έχει στίχους, γιατί οι στίχοι έχουν την τάση να κολλάνε στο μυαλό, αλλά εσύ τώρα θέλεις το μυαλό σου να είναι τελείως ελεύθερο. Εκείνο που θέλεις είναι, βασικά, να δεις τι έρχεται από τα βάθη του μυαλού χωρίς καμιά εξωτερική επίδραση.

Αν είσαι τυχερός, κάποιες λέξεις ή φράσεις θα ξεπηδήσουν από αυτό το νοητικό «τίποτα». Και τότε πρέπει ν’ αρχίσεις αμέσως να τις καταγράφεις. Όπως έρχονται. Ασχέτως αν σου μοιάζουν λογικά αυτά που σου έρχονται ή όχι. Καταγράφεις τα πάντα, όσο πιο γρήγορα μπορείς.

Το αποτέλεσμα είναι ένα ποίημα αυτόματης γραφής.

Ορίστε δύο δικά μου τέτοια κομμάτια: πρώτο, δεύτερο.

 

Η Οπτική Μέθοδος

Την οπτική μέθοδο εγώ τη θεωρώ πιο εύκολη από την ακουστική, αν και, υποθέτω, αυτό πιθανώς να εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία του καθενός. Ίσως για κάποιους να ισχύει το ανάποδο· ή ίσως και τα δύο να τους είναι δύσκολα, ή κανένα από τα δύο.

Η οπτική μέθοδος δεν έχει να κάνει με εικόνες που βλέπεις με τα μάτια σου αλλά με εικόνες που «βλέπεις» με το μυαλό σου. Πρέπει να βρεθείς σε μια τέτοια νοητική κατάσταση που να σου έρχεται ένας οπτικός ειρμός τον οποίο μπορείς άνετα να ακολουθήσεις, ασχέτως αν βγάζει νόημα ή όχι. Και πάλι, το πώς θα βρεθείς σ’αυτή τη νοητική κατάσταση είναι προσωπική ιστορία για τον καθένα και δεν μπορώ να δώσω συγκεκριμένες οδηγίες· όμως, σε αντίθεση με την ακουστική μέθοδο, εδώ η μουσική μπορεί να σε βοηθήσει, είτε έχει στίχους είτε όχι, γιατί βάζει την οπτική λειτουργία του μυαλού σε κίνηση. Αν υπάρχουν τραγούδια που ακούς και εικόνες γεμίζουν το μυαλό σου, τότε αυτά είναι τα τραγούδια που πρέπει ν’ακούσεις.

Η μουσική, βέβαια, δεν είναι απαραίτητη. Το βασικό είναι να είσαι χαλαρός, να έχεις αδειάσει το μυαλό σου από όλες τις άχρηστες σκέψεις της ημέρας (και δεν υπάρχουν σκέψεις που να μην είναι άχρηστες), να μην κοιτάζεις κινούμενες εικόνες (όπως στην τηλεόραση ή στον υπολογιστή) αλλά ούτε και σταθερές εικόνες, να μην ακούς πράγματα που σε αποπροσανατολίζουν – γενικά, να είσαι σε ένα σχετικά ήσυχο περιβάλλον και σε μια άνετη στάση. Και μετά εκείνο που πρέπει να κάνεις είναι να ενεργοποιήσεις τον οπτικό ειρμό των εικόνων.

Καθώς έρχονται οι εικόνες στο μυαλό σου (οι οποίες μπορεί να μην είναι 100% εικόνες αλλά να εμπεριέχουν και νοήματα που δεν θα μεταβίβαζε μια καθαρή εικόνα) αρχίζεις να τις καταγράφεις όσο πιο γρήγορα μπορείς. Μην κολλάς στην ακρίβεια της εικόνας· δεν τραβάς φωτογραφίες, θέλεις απλά να δώσεις μια αίσθηση: γράφεις μόνο τα βασικά. Το όλο θέμα είναι να μη σταματήσει ο ειρμός, να ακολουθήσεις τις εικόνες από τη φυσική τους αρχή ώς το φυσικό τους τέλος. Το «φυσικό τέλος» εννοείται πως είναι κάτι που μόνο εσύ το ξέρεις, διαισθητικά.

Δύο παραδείγματα γραμμένα από εμένα: πρώτο, δεύτερο.

*

Όποια τεχνική κι αν ακολουθήσεις, μετά ρίξε μια ματιά στο κείμενο για να διορθώσεις τυπογραφικά λάθη και στίξη, να το κάνεις έτσι που να μη μοιάζει σαν να το σκάλισε η γάτα σου πάνω σε πέτρινη πλάκα. Στην περίπτωση της στίξης, ωστόσο, θα πρότεινα να μην κάνεις και πολλές αλλαγές, να ακολουθήσεις μια όσο το δυνατόν πιο «ρευστή» στίξη. Άλλωστε, υποτίθεται ότι πρέπει να θυμίζει όνειρο.

 

 

* Ο Κώστας Βουλαζέρης γράφει φανταστικές, μαγικές, και παράξενες ιστορίες, καθώς και διάφορα άρθρα. Δίνει επίσης πολλά από τα βιβλία του δωρεάν. Βρείτε τον στο www.kostasvoulazeris.eu

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top