Μέσα στο σκότος των ανθρώπων
Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //
«Ο άρχοντας των μυγών» του Γουίλιαμ Γκόλντινγκ, μετάφραση: Ρένα Χατχούτ, Εκδ. Καστανιώτης, σελ. 272
Ας το σκεφτούμε λίγο καλύτερα: έχουν περάσει εξήντα και πλέον χρόνια από τη στιγμή που ο Γουίλιαμ Γκόλντινγκ εξέδωσε τον «Άρχοντα των μυγών», κι όμως το βιβλίο παραμένει επίκαιρο όσο ποτέ. Θα πει κανείς πως αυτή είναι η «ευγενής» μοίρα των σπουδαίων βιβλίων. Να μένουν αναλλοίωτα στα χρόνο και τίποτα να μην σκιάζει τη χάρη τους. Ωστόσο, κάτι άλλο βαθύτερο πρέπει να συμβαίνει με το μυθιστόρημα του Βρετανού που το κάνει να διατηρεί την επικαιρικότητά του ακόμη και αν έχει περάσει από πάνω μας ο μοντερνισμός, ο μεταμοντερνισμός, το τέλος της Ιστορίας, η μετανεωτερικότητα και λογής άλλες περισπούδαστες σημάνσεις.
Υφολογικά δεν έφερε κάτι καινούργιο• ό,τι προωθητικό είχε να προσφέρει η Γηραία Αλβιώνα στην παγκόσμια λογοτεχνία το έδωσε το 1922, οπότε και ο Τζέιμς Τζόυς έφερε στον αφρό των ημερών τον «Οδυσσέα» του. Ως αφήγημα περιπέτειας, ο «Άρχοντας των μυγών» δεν διαθέτει την άμεση οξύτητα που βρίσκει κανείς στην «Καρδιά του Σκότους» του Κόνραντ, ούτε την επική διάσταση στον «Μόμπυ Ντικ» του Μέλβιλ. Τότε, τι είναι αυτό που κάνει το βιβλίο τόσο σημερινό;
Και μάλιστα ένα βιβλίο το οποίο, υπό συνθήκες, μπορεί να διαβαστεί από ενήλικα κοινά, αλλά και από εφήβους που έχουν αρχίσει να αισθάνονται τους κραδασμούς του κόσμου και του εαυτού τους. Και πάλι, όμως, ο Γκόλντινγκ δεν είναι Ιούλιος Βερν. Δεν έχει στόχο να τέρψει διά της φλεγματικής γοητείας της παραμυθίας. Το αφηγηματικό του κάτοπτρο στρέφεται προς τα μέσα με τρόπο παραβολικό. Ήτοι: δεν εκδηλώνει την προβληματική του ευθέως, αλλά μέσω μιας αλληγορίας την οποία και διατηρεί μέχρι και την τελευταία αράδα του βιβλίου. Το γεγονός ότι ήρωές του είναι μόνο παιδιά δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερη κρυπτικότητα ως προς τα κίνητρα, την τελετουργία της καταβύθισης, την ατσάλινη ματιά ενός εκάστου και το βαθμό συμμόρφωσης με την ανιμιστική πλευρά του ανθρώπου.
Τι μπορεί να συμβεί αν ένα αεροπλάνο πέσει σε ένα άγνωστο νησί, στη μέση του πουθενά, και οι μόνοι επιζώντες είναι μια μεγάλη παρέα σχολιαρόπαιδων από την Αγγλία; Λογικά τα παιδιά θα κυριευτούν από άφατη απόγνωση. Μακριά από τη θαλπωρή των σπιτιών τους και την σιγουριά των γονιών τους δεν μπορεί παρά να νιώσουν απροστάτευτα και να κυριευτούν από δέος. Ενδεχόμενα αυτό συμβαίνει στην αρχή, ειδικά στα μικρότερα παιδιά της ομάδας. Σιγά σιγά, όμως, ανακαλύπτουν την παρθένα ομορφιά του νησιού, γοητεύονται από το άγνωστο που στέκει ασάλευτο μπροστά τους και ονειρεύονται να ζήσουν δονούμενες περιπέτειες δίχως το φόβο της επίπληξης των μεγάλων. Τι άλλο καλύτερο;
Οι μόνοι που στέκουν απομαγεμένοι μπρος στο εκθετικό γεγονός της εξαφάνισής τους και προσπαθούν με κάθε τρόπο να προσδεθούν σε μια υποχρέωση σωτηρίας είναι δύο παιδιά ολότελα διαφορετικά μεταξύ τους. Ο Ραλφ και ο Πίγκυ. Ένα δίδυμο άκρως καθοριστικό για την εξέλιξη της ιστορίας. Ο πρώτος είναι το αντίστοιχο του γεννημένου ηγέτη που μπορεί μέσα του να μην έχει χαρτογραφήσει επακριβώς τα θέλω και τις σκέψεις του, ωστόσο έχει την ικανότητα να συνεγείρει τα πλήθη και να γίνεται ο οδηγός τους. Ο άλλος είναι ένα παιδί περιορισμένων σωματικών δυνατοτήτων. Είναι ασθματικός, διοπτροφόρος, παχύς και προκαλεί την ειρωνεία και το χλευασμό. Κι όμως, είναι η φωνή της λογικής μέσα στην ομάδα. Είναι το κλασικό ιδεότυπο του σκεπτόμενου ανθρώπου που προσπαθεί να υπερνικήσει όλες τις αντιξοότητες με τον ρασιοναλισμό και τη δύναμη της σκέψης. Ο Ράλφ ψηφίζεται αρχηγός της ομάδας, υπερνικώντας τον ηφαιστειώδη Τζακ, ένα παιδί που λειτουργεί με το ένστικτο, τη σωματική δύναμη και τη φύση του κυνηγού που δεν φοβάται τίποτα. Βέβαια, τον νικάει προσωρινά, όσο διαρκεί το φέγγος του νησιού, όσο είναι κατά προστατευμένοι –ή νιώθουν έτσι- στην υπήνεμη παραλία που έχουν κατασκηνώσει. Ο συνδετικός κρίκος της ομάδας, αυτό που τους κάνει να ενώνονται μέσα στην ημέρα και να παίρνουν αποφάσεις με δημοκρατικό τρόπο, είναι ένα όστρακο που λειτουργεί και ως βούκινο. Στο άκουσμα του ήχου του είναι σαν να ξεκινάει η συζήτηση ενός άλλου κοινοβουλίου. Όλα ρυθμίζονται με αυτόν τον απόλυτα λογικό τρόπο. Όχι για πολύ. Ο Ραλφ έχει θέσει ως πρώτο στόχο να διατηρήσουν αναμμένη μια φωτιά στην κορυφή του βουνού έτσι ώστε να τους εντοπίσει κάποιο διερχόμενο πλοίο. Αλλιώς θα είναι χαμένοι για πάντα και κάθε ελπίδα σωτηρίας θα πάει στράφι.
Σύντομα η ανάγκη να προσδεθούν σε κάποιους κανόνες επιβίωσης, θα αποκρουστούν από την ανάγκη για παιχνίδι, ραχάτι και κυνήγι γουρουνιών. Πρωταγωνιστής σε αυτό το τρελό πανηγύρι στα βάθη της ζούγκλας είναι ο Τζακ και οι κυνηγοί του. Κάπως έτσι θα επέλθει η σύγκρουση ανάμεσα σε δύο παιδιά, δύο κόσμους, δύο πτυχές του ανθρώπου: τη ζωώδη και την εκλογικευμένη, το θυμικό και το πραγματιστικό. Σε αυτές τις συγκρούσεις κανείς δεν βγαίνει νικητής. Ο μοναδικός που θα μπορούσε να επιφέρει μια ισορροπία είναι ο Σάιμον, το παράξενο παιδί που δεν μιλάει πολύ, αλλά γνωρίζει περισσότερα. Φέρει αυτό το υπερβατικό στοιχείο που συνενώνει όλες τις άλλες ιδιότητες του ανθρώπου: είναι η μυστικιστική «ομπρέλα» του όντος. Δεν είναι τυχαίο ότι είναι ο πρώτος που «βλέπει» ποιο είναι το πραγματικό τέρας που εμφιλοχωρεί μέσα στα σκότη του νησιού. Όλοι οι υπόλοιποι φαντάζονται τέρατα, φαντάσματα, προϊστορικά θηρία, μόνο ο Σάιμον αντιλαμβάνεται ότι το τέρας είναι ο άνθρωπος. Και δεν είναι τυχαίο ότι το πρώτο θύμα της «ανακάλυψης» θα είναι αυτός. Το δεύτερο θα είναι ο Πίγκυ, σαν να σηματοδοτείται ότι στη συνέχεια αυτό που χάνεται είναι η λογική και ο κοινός νους. Δεν απομένει κάτι άλλο από την ωμή δύναμη και τη στατική ισχύ των πολλών έναντι του ενός. Ο Ραλφ θα βρεθεί μόνος εναντίον όλων. Ένας άνθρωπος δίχως εξουσία απέναντι στην πρωτόγονη ασυνειδησία μιας φυλής κυνηγών.
Ο συγγραφέας Γουίλιαμ Γκόλντινγκ
Ο Γκόλντινγκ γράφει αυτό το βιβλίο λίγα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Οι πληγές δεν έχουν επουλωθεί, οι θηριωδίες των ναζί δεν έχουν αποτιμηθεί επαρκώς και ο πικρός θρίαμβος των συμμάχων υπενθυμίζει στους πάντες ότι η ειρήνη δεν είναι κάτι δεδομένο. Άλλωστε, το γεγονός ότι στο νησί πέφτει και ένας αλεξιπτωτιστής, και δεν ζει, δεν είναι τίποτα άλλο από μια ακόμη «πλάγια» υπόμνηση ότι ο πόλεμος είναι πάντα παρών.
Τούτη η αλληγορία για το βαθύ σκότος των ανθρώπων παραμένει ακόμη ενεργή διότι ο άνθρωπος στο μέγα βάθος του παραμένει αταβιστικά ο ίδιος. Είναι πάντα έτοιμος για το καλύτερο και για το χειρότερο. Για το ομορφότερο και το απεχθέστερο. Τα παιδιά σώζονται από τους μεγάλους, αλλά στην πραγματικότητα μέσα τους έχει συντριβεί ένας ολόκληρος κόσμος. Θα κουβαλούν πάντα το βάρος της ανθρώπινης ρυπαρότητας και θα το γνωρίζουν. Θα έχουν δει με τα μάτια τους τα δυσώδη έργα της σκοτεινής τους πλευράς. Ο Γκόλντινγκ θεωρεί πως η τεχνολογική εξέλιξη μπορεί να λειάνει τις οξείες γωνίες της ανθρώπινης φύσης, αλλά δεν μπορεί και να τις στρογγυλεύσει τελείως. Πάντα θα μένει μια αμυχή για να τρυπήσει ξένο δέρμα• ενίοτε και οικείο.
Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στη Ρένα Χατχούτ.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ο θάνατος ποτέ δεν βάζει τέλος
23/04/2024, 9:51 μμ -
Παρακείμενα: «Ωδή στην ηρωική παράδοση και ταυτόχρονα καταδίκη»
23/04/2024, 9:50 μμ -
Ο ‘δράκος’ κοιτούσε τη λίμνη
23/04/2024, 9:48 μμ -
Η αλχημιστική φαντασία της Μπουραζοπούλου
23/04/2024, 9:47 μμ -
Ο Δημήτρης Νόλλας συνεχίζει
23/04/2024, 9:45 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Εσωτερική ρήξη χωρίς αναταράξεις
Γράφει η Τζένη Μανάκη // Μισέλ Ουελμπέκ «Υποταγή», Μετάφραση: Λίνα Σιπητάνου, Εκδόσεις “Βιβλιοπωλείον της Εστίας” «Είναι πιθανότατα αδύνατον οι άνθρωποι που έχουν ζήσει και ευημερήσει σε ένα δεδομένο κοινωνικό σύστημα να διανοηθούν την άποψη εκείνων που, επειδή δεν
Περισσότερα -
Για την Ζωή
Γράφει ο Γεράσιμος Δενδρινός // Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Ζωή μεθόρια, Πατάκης, Αθήνα 2015 Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης, ύστερα από μια σειρά πετυχημένων βιβλίων που έχουν ήδη αφήσει καίριο στίγμα στη λογοτεχνία μας, (αναφέρουμε αυτά που έχουμε διαβάσει), όπως το
Περισσότερα -
Το «παράδειγμα» της μάθησης στη χώρα μας
Του Νίκου Τσούλια // * “Books are the mirrors of the soul” – Virginia Woolf Η όλη υπόθεση της μάθησης στη χώρα μας είναι ουσιαστικά υπόθεση σχολική και εκπαιδευτική πρωτίστως και επαγγελματική δευτερευόντως. Δεν έχει αυταξία
Περισσότερα -
Διήγημα: “Εμπειρικός φαρμακοποιός”
Γράφει η Λένα Μαυρουδή Μούλιου // “Εμπειρικός φαρμακοποιός” Σηκωνόταν από το κρεβάτι πριν ο Θεός ξημερώσει τη μέρα Του και το πρώτο της μέλημα ήταν να πάρει το πρωινό της που το αποτελούσαν μια
Περισσότερα -
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: Το πιο δημοφιλές αρχαίο όνομα
του Ηρακλή Κακαβάνη // Ήταν προγραμματισμένο να μιλήσουμε από βδομάδα για τον Αλέξανδρο –με αφορμή τη γιορτή του ομώνυμου αγίου στις 30 του Αυγούστου. Οι ανασκαφές, όμως, στην Αμφίπολη επισπεύδουν το θέμα. Οι παραδόσεις για τον Μέγα Αλέξανδρο δεν
Περισσότερα -
Ποίηση: “Ένα τραύμα”
Του Γρηγόρη Σακαλή // * Κάθισα να μετρήσω πόσες φορές μου είπες ψέματα μα χάθηκα στο λογαριασμό. Αυτή είναι η μοίρα όσων αγαπούν. Ίσως η αγάπη να είναι υπερτιμημένη στο χρηματιστήριο των συναισθημάτων. Ίσως πάλι να είναι
Περισσότερα -
Οι «διαλυτικές» ερωτήσεις και ο διαρκής εκνευρισμός στα ποιήματα του Σταύρου Βαβούρη
Γράφει ο Γρηγόρης Τεχλεμετζής // Ο Σταύρος Βαβούρης μοιάζει «θυμωμένος» με τους άλλους, με τον εαυτό του, τις αδικίες, τις συνθήκες, τις απώλειες, την ανθρώπινη φύση, με τα πάντα. Οι διαρκείς ερωτήσεις του αποδομούν κάθε δικαιολογία, κάθε
Περισσότερα
