✔ Βίβιαν Μάρκου: «Η ζωή είναι μια αριστοφανική κωμωδία γραμμένη από κάποιον από τους μεγάλους Τραγικούς. Όχι το αντίθετο.»

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

«Είναι το λογοτεχνικό ψευδώνυμο μιας αθηναίας εκδότριας», διάβασα εκ των υστέρων – και κακώς- το βιογραφικό. Πάντα με έθελγαν τα ψευδώνυμα. Με λίγη καλή θέληση ανακαλύπτεις θησαυρούς. Φτάνει να ξέρεις καλά ύφος, ατμόσφαιρες, εμμονές, σκανδαλιές συγγραφέων. Έχω ανακαλύψει και φίλη μου, συγκρίνοντας αλλά και διαδικτυακό… εχθρό που έγινε καρδιακός φίλος ζωής, τελικά. Αυτή τη φορά, όμως, ήταν το ίδιο το βιβλίο που με κέρδισε. «Το κορίτσι που αγαπούσε τα βιβλία», στο κάτω- κάτω έχω υπάρξει κι αυτό. Και η ιστορία μετά: με ζωντάνια, άψογα ελληνικά, ατμοσφαιρικά και με χιούμορ ό,τι θα ήθελε να μάθει κάποιος για τα βιβλία. Στο προσκήνιο αλλά και… παρασκηνιακά. Μια και η ηρωίδα του, η αξιολάτρευτη Δήμητρα Κορίνη κάνει επάγγελμά της ό,τι αγάπησε τρελά: ασχολείται με το βιβλίο και παραγωγικά. Κι ύστερα ξαναδιάβασα το βιογραφικό. Την Βίβιαν Μάρκου την αναζήτησα. Η συζήτηση που ακολουθεί, είναι η πρώτη μας ηλεκτρονική συνάντηση. Μου έβαλε δύσκολα σε σημεία πολλά. Και όχι, δεν ξέρω κι ούτε μπορώ να υποθέσω για το ποια είναι τελικά. Αυτό που μπορώ να πω μετά βεβαιότητος είναι ότι «Το κορίτσι που αγαπούσε τα βιβλία» είναι ένα δώρο και μια έκπληξη για όλους όσους αγαπάμε τα βιβλία. Μας λύνει γρίφους, απαντά σε ερωτήματα, εκπληρώνει επιθυμίες, δημιουργεί μυστήριο και υποσχέσεις για μετά…  Αλλά ο λόγος στην κυρία Μάρκου, για όλ’ αυτά.

-Γιατί δεν εκδώσατε το βιβλίο σας από τις εκδόσεις σας, κυρία Μάρκου; Τι ήταν αυτό που σας έκανε να επιλέξετε άλλες εκδόσεις; Τι ήταν αυτό που σας έκανε να επιλέξετε τις εκδόσεις Ψυχογιός, συγκεκριμένα…

Θα μπορούσα να πω ότι το έκανα για να μην κρίνω (θετικά) εγώ τον εαυτό μου, να μην «αυτο-εγκριθώ» δηλαδή, καθώς αυτό πάντα είναι άκομψο, αλλά θα σας έλεγα ψέματα. Απλώς αυτός ήταν ο συνεπέστερος τρόπος για να διατηρήσω την ανωνυμία μου. Όσο για τον Ψυχογιό… ε, είναι ο καλύτερος, δεν είναι;

-Και το ψευδώνυμο; Γιατί δεν θελήσατε να υπογράψετε με το όνομά σας;

Δεν το θεώρησα απαραίτητο. Και τώρα που έγινε θέλω να το διατηρήσω. Μου αρέσει και το όνομα: Βίβιαν.

-Έχετε ξαναγράψει, κυρία Μάρκου; Έχετε εκδώσει κι άλλη φορά με ψευδώνυμο;

Όχι, είναι η πρώτη μου φορά. Τουλάχιστον σαν Βίβιαν Μάρκου.

-Και τι είναι εκείνο που μπορεί να κάνει μιαν εκδότρια που γνωρίζει [κι ελέγχει τρόπον τινά] τους μηχανισμούς έκδοσης να επιθυμεί και να γράψει;

Είναι πολύ ωραίο να βρίσκεσαι από την άλλη πλευρά. Απελευθερωτικό, αναζωογονητικό. Και έχει πλάκα.

-«Το κορίτσι που αγαπούσε τα βιβλία» πώς θα το χαρακτηρίζατε ακριβώς; Και σας ρωτώ διότι εκτός του μυθιστορηματικού του χαρακτήρα είναι κατά κάποιον τρόπο και ένα λαϊκό —ας το πω έτσι- δοκίμιο για όλο τον εκδοτικό μηχανισμό, ή κάνω λάθος;

Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ μου έτσι. Στ’ αλήθεια, δεν θα μπορούσα ποτέ να το αποδώσω, να το χαρακτηρίσω τόσο σωστά. Αλλά ναι, συμφωνώ. Ήθελα να είναι περισσότερο ένα χιουμοριστικό παύλα αισθηματικό μυθιστόρημα που θα εκτυλισσόταν μέσα ή/και γύρω από τον κόσμο των εκδόσεων, αλλά αυτό που λέτε μού αρέσει πολύ και το εγκρίνω απολύτως. Όμως εξακολουθεί να είναι και ένα χιουμοριστικό και, με τον τρόπο του, αισθηματικό μυθιστόρημα, οπότε είμαι πολύ ευχαριστημένη — και δεν το κρύβω!

-Εσείς που γνωρίζετε τα πράγματα εκ των έσω, τι πρέπει να έχει ένα μυθιστόρημα για να αγαπηθεί;

Καταρχάς δεν ξέρω, μακάρι να ξέραμε — θα ζούσαμε μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο αγαπημένα μυθιστορήματα. Αν και, εδώ που τα λέμε, δεν θα ήταν και τόσο παραδεισένιος αυτός ο κόσμος… Σημασία έχει να ανακαλύπτεις και να πλημμυρίζεις από έκπληξη μια στο τόσο, όχι να έχεις πολλά. Γι’ αυτό αγαπάμε ό,τι αγαπάμε: αγαπάμε κάτι μόνο όταν είναι σπάνιο — και κυρίως αγαπάμε τις αναμνήσεις μας, και ό,τι τυχαίνει και τις ξυπνά. Εν πάση περιπτώσει, ασφαλώς και δεν υπάρχουν συνταγές. Αλλά τα μυθιστορήματα που έχουν πράγματι αγαπηθεί από πολλούς, έχουν όλα κάποια κοινά χαρακτηριστικά που βγάζουν μάτι. Όπως, για παράδειγμα, ότι μπορούν να κινηματογραφηθούν. Δηλαδή έχουν αφηγηματικότητα, εικόνες, ενδιαφέροντες χαρακτήρες που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και μία ανέλιξη στον χρόνο, ένα ξεδίπλωμα. Προφανώς χρειάζεται και μια ιδέα προηγουμένως, αλλά αυτό εμπεριέχεται στην «κινηματογραφικότητα» που σας είπα. Όλες οι ιστορίες που αγαπάμε έχουν potential για να γίνουν μεγάλες κινηματογραφικές επιτυχίες. Από τη Βίβλο μέχρι την Μπάρμπαρα Κάρτλαντ, και από τον Όμηρο μέχρι τα σκανδιναβικά αστυνομικά. Για να μη μιλήσουμε για τον Σέξπιρ. Αν ήξερε να γράφει μυθιστορήματα και όχι θεατρικά, θα ήταν ο Ντίκενς και ο Κινγκ του καιρού του — και όλα του τα βιβλία θα γίνονταν μεγάλες επιτυχίες στο σινεμά. Αν έχεις μία ιστορία, και τον τρόπο να την αφηγηθείς όμορφα, τότε έχεις ένα βιβλίο που θα αγαπηθεί. Από πόσους; Ε, αυτό είναι το μυστήριο που δεν θα λύσουμε ποτέ!

-Το δραματικό ύφος ή το χιουμοριστικό πιστεύετε ότι ελκύει αναγνωστικά περισσότερο; Αν και θα πρέπει να σας πω ότι το μυθιστόρημά σας διαθέτει —παρά την υφέρπουσα μελαγχολία—, ιδιαίτερο προσωπικό χιούμορ και αυτοσαρκασμό. Ξέρετε, μας κατηγορούν εμάς τις γυναίκες για έλλειψή του, εσείς τι λέτε; Πάντως χαίρομαι που… εγγράφως τους διαψεύσατε εντελώς!

Να είστε καλά! Αλλά σαφώς το δράμα «πουλάει» περισσότερο. Κανείς δεν μπορεί να ταυτιστεί με ένα κωμικό πρόσωπο. Μπορεί να γελάσει, να διασκεδάσει, να απολαύσει το βιβλίο, αλλά δεν θα ταυτιστεί με τον ήρωα. Δεν ταυτιζόμαστε με κανέναν χαρακτήρα βιβλίου που αυτοσαρκάζεται ή που κάνει γκάφες. Ταυτιζόμαστε μόνο με όποιον πονάει. Γιατί κυρίως πονάμε στη ζωή μας — δεν γελάμε. Η ζωή είναι μια αριστοφανική κωμωδία γραμμένη από κάποιον από τους μεγάλους Τραγικούς. Όχι το αντίθετο.

-Για την ηρωίδα σας γνωρίζουμε, για σας τι ακριβώς σημαίνουν τα βιβλία;

Η ηρωίδα μου είμαι εγώ.

-Και τι θα πρέπει να διαθέτει ένα βιβλίο για να θελήσετε να το διαβάσετε ή να το εκδώσετε;

Να μου θυμίζει ένα άλλο αγαπημένο μου βιβλίο. Είναι όπως και με τους ανθρώπους, ή τις σχέσεις. Κανείς μας δεν θέλει κάτι καινούριο, κάτι άλλο και διαφορετικό. Ποτέ δεν ψάχνουμε το ξένο. Ακούγεται ωραίο να λέμε ότι αναζητούμε το θαυμαστό, ή το ξάφνιασμα, αλλά είναι ψέμα. Μας αρέσει η ασφάλεια και η οικειότητα, εξ ου και αναζητούμε κάτι που ήδη γνωρίζουμε, ή που νομίζουμε ότι γνωρίζουμε. Έτσι και με τα βιβλία. Θέλω να αισθάνομαι οικεία όταν διαβάζω κάτι. Κι ας με πάρει μετά και ας με πάει όπου θέλει. Έχω ήδη παραδοθεί.

-Από τη στιγμή που το βιβλίο γίνεται επάγγελμα πιστεύετε ότι επέρχεται, κάποια στιγμή, και κορεσμός;

Αμέ, φυσικά. Αλλά η ζωή είναι πολύ μικρή για να χολοσκάμε με κάτι τέτοια. Ο κορεσμός, η βαρεμάρα, η επαναληπτικότητα — όλα τους είναι σαν τα τσιμπήματα από τα κουνούπια δίπλα σε μιαν ακροθαλασσιά. Κανείς δεν θα αποφύγει να βρεθεί δίπλα στην ακροθαλασσιά, με την παρέα του ή με τον έρωτά του, επειδή ίσως έχει κουνούπια εκεί. Ας έχει όσα θέλει.

-Ο έρωτας στο βιβλίο είναι ο καταλύτης, στη ζωή; Στη ζωή σας;

Είναι ο καταλύτης στο βιβλίο, αλλά με έναν κάπως ιδιαίτερο τρόπο. Η ηρωίδα μου είναι μάλλον ανεξάρτητη, γιατί η ζωή τής το έχει επιβάλει. Θέλει να δουλέψει, και το παλεύει όσο μπορεί. Θα δούμε όμως τι θα κάνει στη συνέχεια, είμαι περίεργη… Προσωπικά, είμαι υπέρ των παράλληλων και αλληλοσυμπληρούμενων βίων. Από κοντά και αγαπημένοι. Πολύ αγαπημένοι, αλλά όχι και τόσο κοντά ώστε να πνίγει ο ένας τον άλλο.

-Τι αξιαγάπητος ο Σέρλοκ, ο σκύλος της! Αλήθεια πόσο σημαντικό θεωρείτε τον Σέρλοκ για την ηρωίδα σας; Θα μπορούσατε να είχατε και να μοιραζόσασταν με ένα Σέρλοκ, τη ζωή σας;

Είμαι πολλές ώρες εκτός σπιτιού, και τα σκυλιά θέλουν πολλή παρέα. Δεν είμαι η κατάλληλη λοιπόν για να έχω σκύλο. Άλλωστε, είμαι cat person.

-Η κρίση που βιώνουμε την τελευταία δεκαετία, κυρία Μάρκου, πιστεύετε ότι ωφέλησε ή έβλαψε την ελληνική λογοτεχνία; Δεδομένου του ότι υποστηρίζουν ότι τα ζόρια γενικώς μας κάνουν καλό…

Ε, όχι, προς Θεού. Οι άνθρωποι ανέκαθεν γράφουν καλά (και γενικώς παράγουν τέχνη, προάγουν τις επιστήμες κλπ. κλπ.) μόνο υπό συνθήκες ομαλότητας και ευμάρειας, όχι όταν μέλημά τους είναι να βρουν λεφτά για το σούπερ μάρκετ.

-Άλλαξε, ενδεχομένως, τη θεματολογία της; Ή τα σημαντικά θέματα παραμένουν τα σημαντικά όλων των εποχών;

Δεν άλλαξε, όχι. Γράφτηκαν κάποια μυθιστορήματα με την κρίση σαν φόντο, και θα γραφτούν και μερικά ακόμη, αλλά επαναλαμβάνω: σαν φόντο. Δεν επηρεάζουν τις βασικές επιδιώξεις μας η οικονομική δυσπραγία και οι πολιτικές τάσεις. Βιβλία με πρωταγωνιστή την κρίση θα γραφτούν όταν θα γίνουμε ξανά μια πλούσια χώρα.

-Έχετε επισημάνει, αλήθεια, εμμονές σας στη γραφή;

Είμαι αρκετά καινούρια στον χώρο, όχι. Θα φανεί πιο μετά.

-Συνεχίζετε να γράφετε; Θα ξαναδούμε βιβλίο σας;

Δουλεύω τον δεύτερο τόμο του Κοριτσιού. Ελπίζω να εκδοθεί μέσα στην επόμενη χρονιά. Πρόκειται περί τριλογίας, άλλωστε: το κορίτσι, το αγόρι, το ζευγάρι — και φυσικά τα βιβλία. Πάντα και μόνο τα βιβλία. Αλλά θα δούμε. Ό,τι πει το κοινό!

-Θα μου επιτρέψετε μια αδιάκριτη ερώτηση: δεδομένου του ότι ο αναγνώστης για σας, παρότι σας ξέρει με το ψευδώνυμο, εντούτοις δεν γνωρίζει ή δεν υποψιάζεται τίποτα, θα μπορούσατε να μας περιγράψετε μια μέρα από τη ζωή σας;

Α, δεν είναι πολύ γοητευτική η ζωή μου. Όποιος δουλεύει στα βιβλία το ξέρει: πρέπει να είσαι εκεί, ψυχή τε και σώματι, όλη την ημέρα. Και τα βράδια. Και τις νύχτες. Και την άλλη μέρα. Και διαρκώς! Οπότε η δική μου ημέρα έχει αυτό: λέξεις, και ανθρώπους που μιλούν για τις λέξεις. Εντάξει, ίσως να είναι και γοητευτική τελικά.

-Τι αγαπάτε, τι φοβάστε, τι απεχθάνεστε και τι επιδιώκετε περισσότερο;

Χμμ… Αγαπώ πιο πολύ τα ωραία ερωτηματικά. Φοβάμαι πιο πολύ που δεν θα είμαι εδώ για να δω τι θα γίνει. Απεχθάνομαι πιο πολύ την αβεβαιότητα. Και επιδιώκω να γίνω διάσημη. Ψέματα! Θέλω πολύ να έχω περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Αυτό.

-Μια φράση που για σας αποτελεί μότο ζωής;

Carpe diem! Ειπώθηκε για όλους μας, και είναι μια παστίλια συμπυκνωμένης φιλοσοφίας που πρέπει να ρίχνουμε κάθε πρωί στον καφέ μας. Κόλαση είναι ο χαμένος χρόνος.

-Και, τελειώνοντας, τι θα θέλατε να πείτε στους αναγνώστες σας; Έτσι σαν δώρο για όλη την τρυφερότητα, το γέλιο, το ερωτικό σασπένς και τα συγγραφικά κι εκδοτικά μυστικά που μοιράστηκαν μαζί σας στο βιβλίο…

Ένα μεγάλο ευχαριστώ, φυσικά. Και —ελπίζω και εύχομαι— εις το επανιδείν.

-Κυρία Μάρκου, αληθεύει ότι το βιβλίο αλλάζει ζωές; Ότι η λογοτεχνία σώζει ζωές;

Όχι! Αλλά δεν έχουμε και κάτι καλύτερο από τα βιβλία. Ούτε θα αποκτήσουμε ποτέ. Οπότε, μπορεί η λογοτεχνία να μη σώζει ζωές, ναι — αλλά είναι η ίδια η ζωή.