Fractal
Home / ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ / Βιολογία και κοινωνία
12/07/2017, 12:36 μμ

Βιολογία και κοινωνία

Του Νίκου Τσούλια //

 

 

Υπάρχουν πεδία της Βιολογίας που συγκεντρώνουν έντονο κοινωνικό ενδιαφέρον, όπου οι ιδεολογικές και κοσμοθεωρητικές αντιπαραθέσεις αγγίζουν και ανατέμνουν θεμελιακά ερωτήματα του ανθρώπου. Υπάρχουν πεδία της Βιολογίας που θέτουν τον άνθρωπο σε κρίσιμα σταυροδρόμια, σε καθοριστικά ξέφωτα: το τι θα ακολουθήσει διαμορφώνει και το μέλλον της ιστορίας μας· τόσο δραματικά.

Υπήρξε και υπάρχει το πεδίο της Εξελικτικής Θεωρίας επί του οποίου η ανθρώπινη σκέψη αναταράσσεται διαρκώς από την εποχή του Δαρβίνου. Η επιστημονική εκδοχή είναι απόλυτη όσο και μια επιστημονική θεωρία. Δεν δογματίζει. Εξηγεί και διαμορφώνει την πραγματικότητα. Ιχνηλατεί και δημιουργεί το μέλλον. Σε όλα τα πανεπιστήμια του Δυτικού τουλάχιστον Κόσμου και στα αντίστοιχα εκπαιδευτικά συστήματα θεωρείται μια από τις θεμελιώδεις κατακτήσεις του ανθρώπινου πνεύματος. Όμως οι θρησκείες, οι συντηρητικές ιδεολογίες και οι φονταμενταλισμοί τη θεωρούν ως το «κόκκινο πανί» για τη δική τους θεωρία ως προς τη ζωή και τον άνθρωπο. Η διχοτόμηση είναι απόλυτη. Δεν μπορείς να επιλέξεις σημεία σύνθεσης. Όσο συζητάς τη ζεύξη, τόσο βαθαίνει το χάσμα. Στην ουσία επανέρχεται το διαχρονικό σημείο του απόλυτου δυισμού, της πιο μετωπικής αντιπαράθεσης στην ιστορία μας: ύλη εναντίον πνεύματος. Υπάρχει μια κρυφή διέξοδος. Να αποδεχτείς το γνωστό συμβιβασμό: άλλα τα χωράφια της γνώσης και άλλα της πίστης. Αλλά τότε μεταφέρεις το δίλημμα εντός σου και επιλογή είναι η διαρκής ταλάντευση. Τελικά, αυτό το πεδίο κοσμοθεωρητικής διαμάχης θα παραμείνει εσαεί διαφορά, θα τροφοδοτεί και θα τροφοδοτείται κάθε φορά που η μια ή η άλλη πλευρά νιώθει ότι μπορεί να επανέλθει με νέα στοιχεία.

Υπήρξε και υπάρχει το πεδίο του Κοινωνικού Δαρβινισμού επί του οποίου συγκροτήθηκαν αντιλήψεις βαρβαρότητας και ρατσισμού άνευ προηγουμένου. Ένα σημείο στρέβλωσης και σκοπιμότητας σ’ αυτή την ιστορία είναι ότι ακόμα και η λέξη – όρος «Δαρβινισμός» χρησιμοποιείται χωρίς να υπάρχει καμιά βάση και πολύ περισσότερο ούτε ο ίδιος ο Δαρβίνος ανέπτυξε μια τέτοια προσέγγιση. Εδώ η βιολογική διαφορά έγινε αφετηρία για τη νομιμοποίηση της κοινωνικής ανισότητας. Εδώ εντάχθηκαν τα περίφημα ερωτηματολόγια για τη μέτρηση του «δείκτη ευφυΐας», στα οποία τελικά προσμετρούσαν την πολιτισμική και κοινωνική επιρροή επί του ανθρώπου, αλλά έβγαζαν αποτελέσματα για την υπεροχή φυλών. Και αυτό συνέβαινε όταν ακόμα και η έννοια της φυλής δεν μπορεί να τεκμηριωθεί επιστημονικά, όταν η Βιολογία αποφαίνεται ότι δεν υπάρχει έννοια της φυλής. Η Βιολογία ταλαιπωρήθηκε επί μακρόν από τη μονομερή και αντι-επιστημονική χρήση των στοιχείων της, σε τέτοιο σημείο, ώστε να μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η πρόοδος συνιστούσε φοβερή οπισθοδρόμηση. Η ευγονική και ο κοινωνικός δαρβινισμός, για παράδειγμα, αποτέλεσαν πεδίο βαρβαρότητας επί του οποίου πολιτικές δυνάμεις επένδυσαν την ίδια την προοπτική τους και οδήγησαν χιλιάδες ανθρώπους σε ζωώδη κατάσταση. Και αυτό συνέβη σε χώρες που χαρακτηρίζονταν ως χώρες προόδου!

Υπάρχει το νέο πεδίο της Μηχανικής Γενετικής. Η συζήτηση και η αντιπαράθεση δεν αφορά μόνο τη θεωρία. Αφορά την πράξη. Αφορά την έννοια και το περιεχόμενο της ζωής. Αφορά το ίδιο το πορτρέτο του ανθρώπου. Κλωνοποίηση, διαγονιδιακοί οργανισμοί, ιατρική με άλλα νέα γενετικά εργαλεία, γονιδιακές θεραπείες, βιοενέργεια, γονιμοποίηση in vitro, βιοπληροφορική και biochip, φάρμακα νέου τύπου, μωρά κατά παραγγελία (;), βιονικός άνθρωπος συνθέτουν ένα πολύμορφο και ανατρεπτικό επιστημονικό και κοινωνικό τοπίο, επί του οποίου η μοντέρνα εκδοχή του λόγου και της σκέψης δυσκολεύονται να δώσουν ερμηνείες και να κάνουν μια συνολική αποτίμηση. Η ριζοσπαστική θεώρηση της μηχανικής γενετικής σήμερα είναι υποταγμένη σε μεγάλο βαθμό στην εμπορευματοποίηση των ευρημάτων της. ο καθολικός γονιδιακός αναγωγισμός καθίσταται το αναγκαίο θεωρητικό υπόστρωμα επί του οποίου οι μεγάλες επιχειρήσεις επενδύουν τα κέρδη τους ακόμα και στη λογική της πατέντας επί του γενετικού υλικού των διαφόρων οργανισμών! Δηλαδή το βιολογικό – γενετικό υλικό καθίσταται ιδιοκτησία εκείνου που ανακαλύπτει τη γενετική γραμματική του οργανισμού!!

Αλλά ο καινοτομικός χαρακτήρας των βιολογικών επιστημών σε συνδυασμό με τα επαναστατικά στοιχεία της πληροφορικής και του ψηφιακού κόσμου δεν μπορούν να καταστούν απόλυτοι κριτές της έννοιας της προόδου, όταν μάλιστα ο επιστημονικός λόγος καθίσταται εργαλειακός. Οφείλουμε να προσδιορίσουμε το περιεχόμενο της προόδου και να δώσουμε την κοινωνική του διάσταση. Η επιστήμη δεν αναπτύσσεται σε ουδέτερο έδαφος· αντίθετα μορφοποιείται και εκφράζει συσχετισμούς και προτεραιότητες. Δεν μπορεί η επιστημονική κοινότητα να διέπεται από καθεστώς «κυανόκρανων», μιας δήθεν μη ανάμιξης πέραν του επιστημονικού πεδίου όταν βλέπουν ότι τα επιστημονικά πορίσματα στρεβλώνονται για την ανάπτυξη της κερδοσκοπίας και για την ανάπτυξη ανορθολογικών φαινομένων. Η μη στρέβλωση ιδεολογικού χαρακτήρα των επιστημονικών απόψεων δεν είναι μόνο ένα γενικό κοινωνικό και πολιτιστικό ζήτημα. Αφορά και την ίδια επιστήμη που παράγει τα γεγονότα.

Πιστεύω ότι ο διαπαιδαγωγικός χαρακτήρας και η ακτινοβολία της επιστήμης δεν μπορούν να εξαντλούνται στη γενική έννοια της «προόδου», όσο αυτή ταυτίζεται με τον τεχνολογικό ευδαιμονισμό και με τη διαρκώς αυξανόμενη εμπορευματοποίηση όλο και περισσότερων λειτουργιών της ανθρώπινης κοινότητας. Αντίθετα πρέπει να συνδεθούν με ευρύτερα κοινωνικά και μορφωτικά ρεύματα των αναδυόμενων κοινωνιών της γνώσης που θα προάγουν τον ουμανιστικό και δημοκρατικό χαρακτήρα της ιστορίας του ανθρώπου.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top