Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Στη μνήμη των τόπων και των ανθρώπων
09/05/2018, 10:41 πμ

Στη μνήμη των τόπων και των ανθρώπων

Γράφει η Πέρσα Κουμούτση //

 

Γεράσιμος Δενδρινός «Βήματα σε λιθόστρωτο», εκδ. Διάπλαση, σελ. 304

 

«Χαμένος στους δρόμους της συμπρωτεύουσας,/με την κίνηση να με αφυδατώνει και να με φοβίζει,/νιώθοντας ωστόσο το λησμονημένο, βυζαντινό φως/ είδα πως η μετάβαση αντιστοιχεί με τη θέα μιας ξέρας/στην άκρη ενός κόλπου μολυσμένου/από επέμβαση ανθρώπων και καιρού…»

Απόσπασμα από το ανέκδοτο ποίημά του «Εγνατία και Τσιμισκή»

 

«Ένα αγόρι στέκεται και κοιτάζει καθημερινά/το τυφλό, ξανθό κορίτσι/πίσω από το τζάμι του τροχόσπιτου./ Η ανέχειά τους διπλά προσμετράται: /Τα μάτια τους ενώνουν κάθε πρωί/τη φτώχεια των δρόμων/με /των αδιάφορων την απόσταση./Η πίκρα είναι δικιά τους, Μάρκε. Δεν έχεις μερίδιο εσύ,/ούτε εύχομαι να δεις ποτέ/το σβησμένο βλέμμα και τη συντριβή/μιας ζωής που έμαθε να επιβιώνει σε ξερή γη,/αφήνοντας πίσω της αφυδατωμένα ίχνη…»

Απόσπασμα «Κάπου στα περίχωρα»

 

Νομίζω ότι τα δυο αυτά αποσπάσματα από τα ανέκδοτα ποιήματα του Γ Δενδρινού υπογραμμίζουν την κεντρική ιδέα του βιβλίου, και διαπνέονται σε μεγάλο βαθμό από το πνεύμα και το ύφος που κυριαρχεί σε αρκετές από τις διηγήσεις του. Πιο συγκεκριμένα, οι εν λόγω ιστορίες του Γ Δενδρινού, που φέρουν τον συμβολικό τίτλο Βήματα στο Λιθόστρωτο, αποτελούν μια βιωματική καταγραφή των όσων ο συγγραφέας έζησε τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του. Ο ποιητής και συγγραφέας Γ Δενδρινός , κινείται απρόσκοπτα στη μνήμη των τόπων και των ανθρώπων που έζησαν ή ζουν σε αυτά, περιγράφει το χθες και το σήμερα των μεγάλων πόλεων , των εμβληματικών περιοχών, που κάποτε περπάτησε, κάποτε ως νέος και που τώρα τόσο άδοξα κατέληξαν αδιάφορα, αφυδατωμένα και άνυδρα, όπως και τα πρόσωπα των ανθρώπων που κινούνται σήμερα σε αυτά, με τα ανέκφραστα , ‘νωθρά’ ή σβησμένα βλέμματα. Αυτά είναι από τα βασικότερα στοιχεία, συγκροτούν τους πυλώνες πάνω στους οποίους οικοδομεί τη δημιουργία του και όπως και στα ποιήματα, αλλά κυρίως σε ετούτο το βιβλίο, ο συγγραφέας δεν μπορεί να μείνει αδιάφορος και ανεπηρέαστος από τις αλλαγές που επήλθαν. Έτσι παρά τη χιουμοριστική διάθεση που διατρέχει ένα μεγάλο μέρος των διηγήσεών του, την πλαστή ευθυμία σε κάποια άλλα, το βιβλίο στην ουσία αποτελεί μια ελεγεία για ότι έφυγε ανεπιστρεπτί και χάθηκε στο χρόνο, ή κι αν παρέμεινε αλλοτριώθηκε σε βαθμό απογοήτευσης κι απελπισίας. Η μνήμη, ο βιωμένος χρόνος, σε συνάρτηση με τον προσωπικό στοχασμό, την ενατένιση και την παρατήρηση των υποκειμένων του, τότε και σήμερα, είναι οι τόποι της δημιουργίας του έργου, και είναι τα στοιχεία που διέπουν και κυριαρχούν σε όλο το φάσμα των αφηγήσεων του. Ισορροπώντας ανάμεσα στην ποίηση, την αφηγηματική καταγραφή, την ιστορία,  συχνά ανάμεσα στον αυτοσαρκασμό ή το κωμικό στοιχείο, την κριτική ματιά και το διακριτικό παράπονο, ο συγγραφέας επιχειρεί εδώ μια επιστροφή, μια περιπλάνηση στο παρελθόν του, καθώς και μια περιπλάνηση σε εμβληματικές περιοχές όπου έζησε και ανδρώθηκε, και που έχουν τόσο αλλάξει με το πέρασμα του χρόνου, τις περιστάσεις της ζωής, αλλοιώνοντας σε μεγάλο βαθμό τον πυρήνα αλλά και την ανθρωπογεωγραφία τους, τον τρόπο ζωής των κατοίκων της. Με απλά λόγια το βιβλίο συγκροτεί μια ιδιότυπη ξενάγηση στον εσωτερικό, όσο και εξωτερικό κόσμο που περιβάλει τον συγγραφέα διαχρονικά με έμφαση στο χθες, αλλά κι αναφορές στο σήμερα, αφού το σήμερα είναι αυτό που τον πληγώνει. αναδεικνύοντας χαρακτήρες που σαν εκείνον έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με μια άχρωμη, ανούσια, σχεδόν, ζωή.

 

Γεράσιμος Δενδρινός

 

Ο Γ Δενδρινός  επιλέγει να αρχίσει ετούτη την ‘ξενάγηση’ με την περιγραφή της ιστορικής περιοχή της  Ελευσίνας, τον Σκαραμαγκά, τη Λίμνη Κουμουνδούρου και τον Ασπρόπυργο λίγο πριν την απόσπαση του ήρωα και αφηγητή σ’ ένα ελληνικό σχολείο της Κωνσταντινούπολης, .. Ενώ από τη δεύτερη κιόλας ιστορία και τον αδόκητο και βέβαια άδικο θάνατο ενός νεαρού μέχρι τις ιστορίες που αναφέρονται στην ζωή του στην Κωνσταντινούπολή, οι αφηγήσεις καθρεφτίζουν σε μεγάλο βαθμό τα προσωπικά του συναισθήματα για εκείνη την εποχή αλλά καθρεφτίζουν επίσης και τις σκέψεις του για κεφαλαιώδη ζητήματα ζωής, φιλία, αγάπη, έρωτας, κατανόηση, συμπόνια  ίσως πάλι και η έλλειψη αυτών. Συναισθήματα που άλλοτε εκφράζονται καθαρά κι άλλοτε διαφαίνονται πίσω από τις λέξεις και τις περιγραφές. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, καταγράφονται ευθαρσώς, συχνά πυκνά, με ένα ιδιότυπο χιούμορ που στάζει πικρία και θλίψη. Ταυτοχρόνως, περικλείουν και ένα θαυμάσιο αριθμό πληροφοριών για την πιο πρόσφατη ιστορία μας, όπως και για ομάδες ανθρώπων που αν και ζουν δίπλα μας, συχνά σε απόσταση αναπνοής από εμάς, ελάχιστα γνωρίζουμε για τις συνήθειες και την κουλτούρα τους, υπαινισσόμενος κατά αυτόν τον τρόπο τον αυτισμό των σύγχρονων κοινωνιών,  τον εγωκεντρισμό και την αδιαφορία μας για τον Άλλο, την έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας. Οι πληροφορίες αυτές ενσωματώνονται φυσικά, οργανικά μέσα στο κείμενο, ενισχύοντας την προσωπική του ιδεολογία, τη θέαση του για τον κόσμο μας.. Ετσι, εκτός από τα προσωπικά του βιώματα στα διάφορα στάδια της ζωής του, τα ευτράπελα που συνδέονται με αυτά, τον μίζερο δημοσιοϋπαλληλικό κόσμο της σύγχρονης εκπαίδευσης, που βίωσε από πρώτο χέρι και που αναπαριστά γλαφυρά, συχνά κωμικά, την επίσης αποκαρδιωτική εμπειρία του στον εκδοτικό χώρο, «η λογοτεχνία διασπά φιλίες και δημιουργεί ανταγωνισμούς και ραγίσματα μεταξύ ομοτεχνών»  κλπ , ο συγγραφέας στο βιβλίο αυτό θίγει θέματα οικουμενικά, πανανθρώπινα. Θάνατος, αλλοτρίωση, φθορά, συγκρουσιακή σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με τις παραδόσεις, τη θρησκεία και άλλα.. Οι ήρωες , ή αν θέλετε οι πρωταγωνιστικές μορφές στις ιστορίες είναι ως επί το πλείστον μόνοι, χαμένοι στις εμμονές τους,  περιπλανώμενοι άσκοπα σε χώρους ερημιάς και παρακμής. Σε ένα κόσμο αποξένωσης, ψυχικής αλλοτρίωσης και συντριβής, σε μια ‘wasteland’ όπως θα το διατύπωνε ο Ελιοτ. Ο Γ. Δενδρινός δεν διστάζει να μας  αποκαλύψει έναν κόσμο απαλλαγμένο από το ανθρώπινο προσωπείο του, ένα κόσμο που στο βάθος του είναι κενός από αισθήματα, ουσιαστική επικοινωνία. Μας περιγράφει ανθρώπους μοναχικούς και ασυμβίβαστους, με πάθη κι ερωτικές εμμονές, άκρατο ανταγωνισμό και ζήλεια. και μέσα σε όλα αυτά πρόσωπα και τις καταστάσεις που περιγράφει, μέσα στο ρεαλιστικό αυτό, παρότι συχνά ζοφερό τοπίο, παρεμβάλλεται απροσδόκητα μια φανταστική κοινωνία, όπου ένας παράξενος ανιχνευτής εποπτεύει τις κινήσεις των κατοίκων, μια αλληγορία που θεωρώ συνάδει απόλυτα με το πνεύμα της γραφής του Δενδρινού, αλλά και ένα πουλί που εξιστορεί την ιστορία του, και άλλα τέτοια πρωτότυπα και διασκεδαστικά. Η συλλογή κλείνει με δύο κωμικές αφηγήσεις ενός παιδιού που ζει στη Μάνδρα Αττικής τη δεκαετία του ’60, τότε που, σύμφωνα με τον συγγραφέα, οι άνθρωποι ήταν πιο αυθεντικοί. Τα δύο αυτά τελευταία κείμενα ξεφεύγουν αρκετά από τις προηγούμενες συνθέσεις , ενώ είναι βέβαιο ότι θα σας θυμίσουν κινηματογράφο της δεκαετίας του 60.  εκτός από το ότι μιλούν για τη μαγεία της παιδικής ηλικίας, είναι αμιγώς χιουμοριστικά. Άλλωστε, ο ίδιος υποστηρίζει  ότι το χιούμορ είναι απαραίτητο να συνυπάρχει με το ζοφερό στη λογοτεχνία γιατί η ζωή είναι έτσι.

Πρόκειται λοιπόν για μια συγκινητική ανθρώπινη και ταυτοχρόνως ποιητική σύνθεση που καθρεφτίζει τον ίδιο, την προσωπικότητα του,  αλλά είναι ταυτοχρόνως  μια καταγραφή, μια εικόνα της σύγχρονης κοινωνίας μας αποστεωμένης  κι αποστερημένης από το ανθρώπινο στοιχείο της.  κι όλα αυτά δίνονται με γλαφυρότητα, ποιητική διάθεση και βέβαια με μια αδρή δόση μελαγχολίας που εξισορροπείται έντεχνα με το λεπτό χιούμορ, το κωμικό στοιχείο που συχνά πυκνά επιστρατεύει , ενώ στο δεύτερο μέρος  του βιβλίου, είναι αυτό που υπερισχύει.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top