Βικτωρία Μακρή: “Είμαι οπαδός του δόγματος ΄τίποτα δεν είναι τυχαίο΄”

Συνέντευξη στον Δημήτρη Βαρβαρήγο //

Η συγγραφέας που συναντήθηκε μια νύχτα με τον Τσέχωφ και συνομίλησε μαζί του λέγοντας:

«Αγαπημένε μου κύριε Τσέχωφ, απόψε θα ’θελα να σας εξομολογηθώ κάποια λάθη δικά μου που δε θα ’θελα να ξανακάνω αν είχα την ευκαιρία να ξεκινήσω τη ζωή μου από την αρχή»…

-Κι εγώ θα ξεκινήσω από το παρελθόν στα Παιδικά σας χρόνια. Από πότε νιώσατε ότι θα ακολουθήσετε την τέχνη της λογοτεχνίας;

Θα έλεγα ότι δεν ήταν ακριβώς τα παιδικά χρόνια, αλλά τα εφηβικά. Ήμουν φοιτήτρια ακόμα στο Πολυτεχνείο και η μεγάλη μου αγάπη ήταν να σκύβω σ’ ένα χαρτί και να γράφω. Εκείνα τα χρόνια έγραφα σε φοιτητικά έντυπα, μάλιστα συνεργαζόμουν με εφημερίδες του φεμινιστικού χώρου. Κάπου εκεί, μεταξύ Σιμόν Ντε Μποβουάρ και Καλλιρόης Παρρέν, ανακάλυψα πως μου αρέσει να γράφω ιστορίες που έμοιαζαν με διηγήματα. Ήταν μια πρώτη αρχή για προχωρήσω λίγο αργότερα στο μυθιστόρημα.

-Ποια άλλη τέχνη σας αρέσει εκτός από τη λογοτεχνία;

Το θέατρο και μάλιστα το κλασικό. Θέλω να βλέπω να ανοίγει η μεγάλη βυσσινί αυλαία και να αντικρίζω το σκηνικό από τον Γλάρο του Τσέχωφ, οι ηθοποιοί να φοράνε ρούχα εποχής και ο φωτισμός της σκηνής να παραπέμπει στις μαγικές εικόνες των ταινιών του Φελίνι.

-Συνηθίζετε να τσακίζετε τις σελίδες των βιβλίων σας;

Όχι. Δεν μπορώ. Το θεωρώ κακομεταχείριση.

-Ποια δυναμική σκέψης –έμπνευσης ενεργεί στη φαντασία σας ;

Πρωτίστως τα προσωπικά μου βιώματα και εικόνες από το φιλικό μου περιβάλλον.

-Πόσο σας απελευθερώνει η συγγραφή, πόσο ξεγυμνώνεται πάνω στο χαρτί, ο συναισθηματικός σας κόσμος;

Η συγγραφή για μένα είναι θεραπεία. Μέσα από τους ήρωες των βιβλίων μου οι οποίοι στην ουσία είμαι εγώ, ξομολογούμαι στο γραπτό μου από την πιο ανεπαίσθητη χαρά μου μέχρι τον πιο δυνατό μου πόνο. Όλα αυτά γειώνονται με το γράψιμο, άρα φεύγουν από μέσα μου, άρα κατά μία έννοια παύουν να υφίστανται. 

-Ταυτίζεστε με τους ήρωές σας;

Προτιμώ να κρατάω απόσταση ασφαλείας από τους ήρωές μου και να αποφεύγω την ταύτιση, ώστε να παρακολουθώ ψύχραιμα την πορεία τους. Ουσιαστικά, είμαι ο Μεγάλος Αδελφός τους. Ξέρω τα πάντα γι’ αυτούς αλλά δεν τους επιτρέπω να με πλησιάσουν. Έχω ασχοληθεί με τον αλκοολισμό στο τελευταίο μου μυθιστόρημα. Το φαντάζεστε να ταυτιζόμουν με την ηρωίδα; (γυναίκα έχω βάλει στο ρόλο αυτό).

-Σας διακατέχει αγωνία όταν γράφετε ένα βιβλίο;

Κάποιες φορές, ναι. Και να αναφέρω για ποια αγωνία μιλάω, αν θα καταφέρω να αποδώσω επ’ ακριβώς την ιδέα που έχω μέσα μου, αν θα βγει στο χαρτί έτσι ακριβώς όπως τη «βλέπω» στο μυαλό μου.

-Πόσο λυτρωτική είναι για σας η γραφή;

Η συγγραφή για μένα είναι θεραπεία, είναι καθαρά εσωτερική υπόθεση. Δεν έχει να κάνει με την ανάγκη να με αποκαλούν οι άλλοι συγγραφέα, αλλά με την ανάγκη μου να γειώνω πάνω στο χαρτί πεδία που βουρλίζουν το μυαλό και την ψυχή μου.

-Υπάρχει στην πραγματικότητα το στοιχείο της αφοσίωσης ανάμεσα στους ανθρώπους ή μόνο στη λογοτεχνία συμβαίνει αυτό κι έτσι εξιδανικεύονται οι μεγάλες αγάπες στις σελίδες της;

Αφοσίωση, ναι, ενδεχομένως μπορούμε να τη συναντήσουμε στις σχέσεις των ανθρώπων. Τώρα όσο για την αγάπη… τι να πω. Μεγάλη κουβέντα αυτή. Θεωρώ δύσκολο να υπάρξει αγάπη μεταξύ των ανθρώπων, επειδή το στοιχείο του συμφέροντος είναι πολύ ισχυρό. Επισκιάζει τα πάντα, πολλές φορές και την αγάπη. Βλέπω ανθρώπους να μένουν μαζί γιατί φοβούνται τη μοναξιά, άρα το συμφέρον τους να καλύψουν αυτόν το φόβο τους είναι πιο ισχυρό από την ανάγκη τους να βουτήξουν στα βαθιά και να ερωτευτούν. Γιατί ο έρωτας έχει κινδύνους, έχει το ενδεχόμενο του χωρισμού, άρα το ενδεχόμενο να μείνει κάποιος μόνος. Αυτά που διαβάζουμε στα βιβλία περί… όρκων αιώνιας αγάπης κτλ είναι ευσεβείς πόθοι εμάς των συγγραφέων. Η πραγματικότητα είναι πολύ σκληρή.

-Ωφελιμότητα της Κριτικής στη λογοτεχνία;

Ας απαντήσουν οι κριτικοί της λογοτεχνίας σε αυτή την ερώτηση. Προσωπικά, σέβομαι μόνο την κριτική εκείνη που προέρχεται από πολύ διαβασμένα άτομα, που θα βοηθήσουν τον συγγραφέα με τις επισημάνσεις τους και δεν θα τον θάψουν.

-Λογοτεχνικά βραβεία;

Έχω πάρει βραβεία, άρα δεν μπορώ να μιλήσω αρνητικά για αυτά, αλλά θεωρώ πως ακόμα κι αν ακόμα δεν είχα βραβευτεί πάλι θετικά σχόλια θα είχα να πω για τα λογοτεχνικά βραβεία. Είναι σαν κάποιος να σνομπάρει ή να αμφισβητεί το Χρυσό Λιοντάρι, για παράδειγμα, στο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Βενετίας. Η επιβράβευση στην τέχνη και στα γράμματα είναι μια επικύρωση ενός έργου. Γιατί να αμφισβητεί κάποιος τις επικυρώσεις ή να τις απαξιώνει. Είναι υπέρ της επιβράβευσης.

-Τι συναισθήματα νιώθετε μετά την επιβράβευση κάποιου έργου σας.

Κάνω σαν μικρό παιδάκι που θέλει να τρέξει στην αγκαλιά της μητέρας του.

-Τι μπορεί να κάνει η τέχνη σήμερα;

Τα πάντα! Να αρχίσει την επανάσταση, άμα θέλει. Να διαμορφώσει συνειδήσεις. Να ωριμάσει τον άνθρωπο. Να δημιουργήσει ευτυχισμένες κοινωνίες. Το θέμα όμως είναι, ποιος κάνει τέχνη σήμερα. Εάν κάποιος γνωρίζει, να πει ονόματα και διευθύνσεις.

-Το θέατρο είναι ένας μαγικός χώρος που σε γεμίζει γνώση κι έμπνευση. Συμβαίνει και σε εσάς;

Αγαπάω τόσο πολύ το θέατρο και τη μαγεία του που ένας άλλος ευσεβής μου πόθος είναι να γράψω ένα θεατρικό έργο. Έχω ξεκινήσει και γράφω ένα κείμενο με τη δομή του θεατρικού λόγου, αλλά με δυσκολεύει πολύ η ολοκλήρωσή του. Κάποια στιγμή όμως πιστεύω ότι θα το ολοκληρώσω.

-Είναι απαραίτητο να ταξιδεύει ένας συγγραφέας για να εμπλουτίζει τις γνώσεις του;

Δεν θα το έλεγα. Ίσως ανάγκη να ταξιδεύουν να έχουν αυτοί που στερούνται έμπνευσης, άλλωστε υπάρχουν και παραδείγματα συγγραφέων που πίνουν μπας και μπορέσουν και γράψουν δυο αράδες, ή τουλάχιστον έτσι νομίζουν. Μετά βέβαια τους παίρνει το αλκοόλ από κάτω και μπαίνουν σ’ ένα φαύλο κύκλο. Ας δούμε τη ζωή του Παπαδιαμάντη∙ εκτός από το νησί του, σε ελάχιστες πόλεις ταξίδεψε και όπου πήγαινε το έκανε από ανάγκη, όπως το ταξίδι του στο Άγιο Όρος. Και όμως, είναι «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων» με την παγκόσμια αναγνώριση. Αν δεν έχει κάποιος τη στόφα του συγγραφέα και στο φεγγάρι να τον στείλεις ατάλαντος θα επιστρέψει και μάλιστα μετά θα ρίξει το φταίξιμο στο φεγγάρι, θα πει ότι δεν είχε ωραία τοπία για να τον εμπνεύσουν.

-Η γραφή μπορεί ν’ αλλάξει τη σκέψη των ανθρώπων και κατά προέκταση τον κόσμο ;

Πόσο πολύ συμφωνώ με αυτό! Όμως να πούμε και το άλλο: η γραφή μπορεί να αλλάξει και αρνητικά έναν άνθρωπο, να πάρει πχ κάποιος ψυχικά κλονισμένος ένα βιβλίο, να ταυτιστεί μ’ έναν κακόμοιρο που περιγράφεται στο βιβλίο και να κλονιστεί περισσότερο. Το βιβλίο έχει τεράστια δύναμη. Γι’ αυτό ο συγγραφέας πρέπει να έχει τη ωριμότητα να υπογράφει αναγνώσματα που θα λυτρώνουν τον αναγνώστη. Τουλάχιστον αυτή είναι καθαρά η προσωπική μου θέση. 

-Τι βιβλία διαβάζετε;

Ελληνική και ξένη λογοτεχνία. Μυθιστορήματα πολλά. Τα λατρεύω!

-Έχετε ανοιχτή σκέψη ή περιορίζετε τη δράση σας στις συνθήκες της ζωής;

Πιο ανοιχτή πεθαίνεις.

-Παρ’ όλη την εμπειρία που έχετε αποκτήσει στη ζωή, επαναλαμβάνετε τα ίδια λάθη;

Παράδειγμα, έκανα το λάθος κάποτε και κάπνιζα, το έκοψα πριν χρόνια και από τότε όχι, δεν έχω επαναλάβει αυτό το λάθος. Όμως, εξακολουθώ να δίνω δεύτερη ευκαιρία σε ανθρώπους που βρωμάνε από μακριά παλιανθρωπιά και τέρας. Αυτό είναι ένα τεράστιο λάθος μου που δυστυχώς το επαναλαμβάνω. Πρέπει κάποιος να με σκουντάει όταν συναντώ τέτοιους ανθρώπους και κυρίως να μη νευριάζω όταν με σκουντάει, αλλά να καταλαβαίνω ότι αυτό το κάνει για το καλό μου.

-Αλλάζει ο άνθρωπος ή προσαρμόζεται με το πέρασμα του χρόνου σε ό,τι του φέρνουν οι στιγμές;

Και τα δύο.

-Έχετε χάσει ευκαιρίες στη ζωή σας που θα σας οδηγούσαν σε ευκολότερες λύσεις, σε νέους δρόμους;

Είμαι οπαδός του δόγματος «τίποτα δεν είναι τυχαίο». Άρα τίποτα δεν έχω χάσει. Ό,τι έχασα προφανώς για κάποιους λόγους δεν έπρεπε να το ζήσω και ό,τι έζησα προφανώς για κάποιο λόγο ήρθε στη ζωή μου. Αγαπάω τους δρόμους που εντέλει ακολούθησα, όσο δύσκολοι κι αν ήσαν αυτοί, γιατί υπήρξαν οι δάσκαλοί μου. Έμαθα από λάθη και από χαμένες ευκαιρίες, άρα βγήκα κερδισμένη σε γνώση.

-Κάθε μας πράξη είναι πολιτική;

Μόνο!

-Πιστεύετε στους πολιτικούς, στην πολιτική;

Όχι. Και καλά θα κάνουν οι πολιτικοί να πιστέψουν αυτοί σε μας τους πολίτες ότι έχουμε τεράστια δύναμη και άμα γυρίσει το μάτι μας ανάποδα κακό σκυλί που τους δάγκωσε!

-Πόσο σας θλίβει προσωπικά η κατάσταση που βιώνουμε και πως μπορούμε ν’ αντιδράσουμε για να υπάρξει κάποιο αποτέλεσμα;

Αυτή τη στιγμή το μόνο όπλο του συνειδητοποιημένου πολίτη είναι η ψήφος του. Εκτός εάν με πείσει κάποιος με σοβαρά επιχειρήματα ότι αν πάρουμε όλοι από ένα δοκάρι παραμάσχαλα και κατέβουμε στους δρόμους, θα αλλάξουμε τον κόσμο. Μέχρι να πειστώ για τα δοκάρια, θεωρώ πως η ψήφος είναι το ισχυρό μας όπλο. Ας προσέχει λοιπόν καθένας τι ψηφίζει.

-Πίσω από κάθε σφάλμα και οδυνηρή απώλεια αναζητάτε το κρυμμένο δίδαγμα . Αυτός θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος υπέρβασης του πόνου ;

Η υπέρβαση του πόνου είναι μεγάλο πράμα. Ενδεχομένως, ίσως μόνο κάποιοι φωτισμένοι γκουρού να καταφέρνουν να περνάνε πάνω από τον πόνο και να ενώνονται με την ευδαιμονία. Όμως, πίσω από κάθε σφάλμα ναι. Καλά θα κάνουμε να μάθουμε να βρίσκουμε το δίδαγμα. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια συνειδησιακή εξέλιξη.

-Ποιο είναι το πολυτιμότερο πράγμα που αγαπάτε στη ζωή σας;

Η εσωτερική ελευθερία.

-Ποια όμορφη στιγμή της ζωής σας νοσταλγείτε περισσότερο;

Κυριακάτικο οικογενειακό τραπέζι στη δεκαετία του ’70. Κοτόπουλο στο φούρνο με πατάτες, μοσχοβολάει όλο το σπίτι, τυρί φέτα και σαλάτα μαρούλι με άνηθο και φρέσκο κρεμμυδάκι, και στο ραδιόφωνο ακούγεται κλασικά η Μαρίκα Νίνου και ο Στελλάκης ο Περπινιάδης. Λίγο αργότερα, η μυρωδιά του ελληνικού καφέ και το ραδιόφωνο συνεχίζει με Βέμπο. Αφού συγυριστεί το τραπέζι και πλυθούν τα πιάτα οι γονείς θα ξαπλώσουν και ‘γω με τον αδελφό μου θα παίξουμε ήσυχα κάποιο επιτραπέζιο παιχνίδι. Ό,τι πιο όμορφο έχω ζήσει.

-Ποια αρετή θεωρείται πιο σημαντική;

Το να ξέρεις να σωπαίνεις όταν επιβάλλεται.

-Έχουμε μια πλούσια γλώσσα, Ποια είναι για εσάς η ωραιότερη λέξη;

Μάνα. Μακράν…

-Ήθος, ελευθερία, δημιουργία, αγάπη, μοναξιά. Πόσο ρόλο παίζουν στη ζωή σας;

Πρωταγωνιστικό ρόλο. Όλες οι λέξεις αυτές είναι οι βασίλισσές μου. Υποκλίνονται στη μεγαλοσύνη τους…

-Σας φοβίζει το πέρασμα του χρόνου;

Όχι, και μιλώ ειλικρινά. Έχω αποδεχτεί το χρόνο ως αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Όπως αναπνέω, μιλάω, κοιμάμαι, διψάω, έτσι γερνάω. Μέσα στο πρόγραμμα είναι κι αυτό. Είναι υστερία να είσαι φοβικός με το χρόνο, λες και οι μήνες είναι φτερωτές κατσαρίδες που πρέπει να σε κάνουν να ουρλιάζεις.

-Τι γράφετε τώρα

Το νέο μου μυθιστόρημα και μια σειρά από παραμύθια.

-Καλή επιτυχία, σας ευχαριστώ πολύ.

Σας ευχαριστώ!

Η Βικτωρία Μακρή γεννήθηκε στην Πάτρα και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου και κατοικεί. Άρχισε να ασχολείται με το γράψιμο κατά τη διάρκεια των σπουδών της στο Πολυτεχνείο. Έχει γράψει στίχους οι οποίοι έχουν μελοποιηθεί από τον Νίκο Μαμαγκάκη και την Καλλιόπη Τσουπάκη, καθώς και διηγήματα τα περισσότερα εκ των οποίων έχουν βραβευθεί σε Λογοτεχνικούς Διαγωνισμούς. Συνεργάζεται με ηλεκτρονικά έντυπα λογοτεχνικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Το 2012 απέσπασε το πρώτο βραβείο στον 2ο Διαγωνισμό Διηγήματος της ιστοσελίδας eyelands.gr με το διήγημα «Παράθυρο με θέα στο Μυρτώο Πέλαγος», ενώ το 2013 συμμετείχε στο συλλογή διηγημάτων Μια παράξενη Κυριακή των εκδόσεων Αρχίγραμμα, με το διήγημα «Η Κυριακή της Γοργόνας». Το 2014 τιμήθηκε με το 2ο βραβείο στον 1ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Δοκιμίου του περιοδικού Νέα Σκέψη, με το δοκίμιο «Η Ατομική Βούληση ως Δύναμη Κοινωνικής Ανασυγκρότησης». Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά της ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟΙ, CASTA DIVA και ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΣΕΧΩΦ.