Fractal

Ένας φιλόσοφος που νιώθει: Βάσλαβ Ναζίνσκι – Α΄Τετράδιο

Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος // *

 

Vaslav Nijinsky

 

Δεν θέλησε τίποτε έξω απ’ την αγάπη του θεού. Τον θαυμασμό των ανθρώπων τον κέρδισε η φυσική του παρουσία που λάμβανε μέτρα ποιητικά στη σκηνή. Ο χορευτής του αιώνα, ο παράφρων, ο τόσο δυστυχισμένος Ναζίνσκι, το λαμπρότερο αστέρι του περασμένου αιώνα που εκλιπαρούσε ως το τέλος του βίου του για λίγη αγάπη, ο βαθύτατα ανθρώπινος και την ίδια στιγμή μεταφυσικός εκφραστής του σώματος. Εκείνος που υπερίπταται ενός αμήχανου κοινού, που σφραγίζει σ’ ένα αλπικό θέρετρο όλες τις οδύνες του Μεγάλου Πολέμου εμπρός από μια συντριμμένη τάξη. Ο Βάσλαβ Ναζίνσκι συνοψίζει σε λίγες μόνο παραστάσεις την παρουσία του. Ωστόσο εκεί απάνω στην κορυφή ενός απομεσήμερου,  κερδίζει μια ιδέα της αθανασίας. Μαζί του ξαναζεί το τελευταίο, δοξασμένο της μεγαλείο η τραγωδία όλης αυτής της ποίησης που πάλλεται εντός του κόσμου. Ο Κένταυρος του Γάλλου γλύπτη Μπορντέλ, η σημειογραφία του Βάσλαβ όταν αναπλάθει τους στίχους που πάντα νιώσαμε, φθάνουν στο προσκήνιο από έναν άλλο δρόμο. Κάτι ανάλογο των τριών διαστάσεων του Αυγούστου που έτσι ονειρεύτηκε τις τέχνες και μες στο σφραγισμένο του κόσμο κινδύνεψε για τη χάρη της τελειότητας. Ο Ναζίνσκι τινάζει τον λαιμό του σαν χαρταετός και εκτείνεται σ’ εκείνους του χώρους που η νιότη παραμένει και αντέχει. Η νιότη του Αχιλλέα και της Ναυσικάς, μια νιότη που σε τίποτε δεν συγκρίνεται με όσα κατέγραψε στις σελίδες της η πρωτοπορία. Μια νιότη που ανήκει πια στις τάξεις των έπων, αφοσιωμένη στις πιο κρίσιμες νίκες, στη μοίρα την πιο μεγαλειώδη. Στο φάσμα του ρόδου ανήκουν χρώματα πρωτοφανέρωτα. Πάνω απ’ τα κεφάλια των θεατών που κατοικούν παθητικά αυτόν τον αιώνα, κάποιος γράφει ποιήματα στον άνεμο και απ’ την αρχή συνθέτει κάτω από στρώματα λήθης, τους κύκλους και τα σχήματα. Με κοστούμια απ’ το τίποτε, με φύλλα μπρούντζου, με κρόσια και υφάσματα που γίνονται σταγόνες και λεπτομέρειες της στιγμής. Με παστέλ.

Ένα αγόρι χρυσό, γεννημένο εις το όνομα των ρυθμών και των ποιημάτων, γαντζωμένο απ’ τον μεγαλύτερο έρωτα, ένας θεός που μπορεί να πεθάνει αν δεν τον αγαπήσουν. Αυτός είναι ο Βάσλαβ που ξεχύνεται στις αρένες της τέχνης, προφέροντας αλλιώς το πώς και το γιατί του κρυμμένου ονείρου. Τίποτε σαφές, τίποτε μεταφρασμένο δεν υπάρχει στην Σεχραζάντ. Στη σύσσωμη εκείνη ταραχή του, στη σιωπή των υφασμάτων όταν χωρούν στις πτυχώσεις τους πράγματα αδιόρατα και μυστικά, σαν το φως και το θάρρος. Στην σκηνή γεννιούνται χιλιάδες χορευτές, γεννιούνται όλα τα χαρακτηριστικά, όλοι οι συνδυασμοί, όλες οι πιθανότητες. Τις συνθέτει ο Βάσλαβ με το αστείρευτο σώμα του που συμμετέχει από κάθε δρόμο, συνοψίζοντας την ταραχή της ύπαρξης.

 

 

Το ημερολόγιό του, γραμμένο σε όλες τις διαλέκτους και όλα τα αλφάβητα, ο λόγος του που μαρτυρά τη μοναξιά και την απομόνωση της ιδιοφυίας. Που χαμηλώνει το βλέμμα του το αιώνιο και γυρεύει την αιτία, την αρχή. Ψάχνει με λέξεις να επενδύσει στο ανείπωτο, τον αυτοσχεδιασμό, το αυτόματο της έμπνευσης Εφοδιασμένος με μια τέτοια ήττα, με τη συνείδηση δοκιμασμένη σ’ εκείνα τα όρια που περιέχουν το παρόν, το μέλλον, την ιδέα συντριβής, ο Ναζίνσκι συνθέτει μέσα σε τρεις μήνες τα τέσσερα τετράδια. Στον δραματικό του μονόλογο, καταγεγραμμένο την ώρα που γεννιέται, στον λόγο που παρεκκλίνει για να εικονογραφήσει τους κύκλους, τις πρεμιέρες, το όνειρο της αιώρησης ο φαύνος αγγίζει σαν θεό το πάθος του. Χόρεψα πράγματα τρομακτικά σημαίνει πως έφερα τον εαυτό μου πέρα απ’ το κενό, εκεί που γράφεται μια μυθολογία. Θα πει δοκιμάστηκα στις ακραίες θερμοκρασίες, πως εξαντλήθηκα για την ιδέα, πως έπεσα μαχόμενος πάνω απ’ τον εαυτό μου. Στη βέβαιη ακμή του τόξου ο Βάσλαβ Ναζίνσκι συναντά τη συγκίνηση, φτάνει με την αυτοκρατορική του μοναξιά εκεί που κανείς δεν μπορεί να αγγίξει τη φλεγόμενη ψυχή του. Εκεί που τίποτε δεν αντέχει, εκεί που καθώς λένε αγγίζει κανείς την καρδιά ενός θεού. Γίνεται υδρία και μεταμορφώνεται ο ίδιος στο τέλος του αιώνα που συντάραξε την ανθρωπότητα, απελευθερώνοντας το θαύμα. Οι μορφές του Βάσλαβ κινούνται στο εύρος μιας ζωοφόρου και ενός σώματος ανθρώπινου, γεμάτου πληγές και πόθο.

Οι μάσκες, ο χορός του, ολόκληρος ο αρχαίος και ο κατοπινός κόσμος που ανασυνθέτεται σε μια χειρονομία του είναι τα πάντα. Οι κύκλοι του είναι μονάχα προσευχές, δεν είναι σχήματα. Είναι ο Γαλάζιος Θεός και ο θλιβερός Πέτρουσκα που γυρεύει στη μύτη του ανέφικτου να αγγίξει το τσίγκινο φεγγάρι.

Η ομορφιά δεν συζητιέται, η ομορφιά δεν κρίνεται. Η ομορφιά δεν είναι κριτική. Είναι τ’ ανάλογο του μαρτυρίου, ένα πορτραίτο, όσα φαντάστηκαν οι αιώνες, το ποίημα που ξαναγεννιέται μες στ’ αμφιθέατρα, ο στίχος που προφέρεται στο τέλος, συγκρατώντας ένα ολόκληρο σύμπαν. Η ομορφιά είναι τ’ ανερμήνευτο του προσώπου του όταν μεταφέρει σε μια ιεροτελεστία για τότε και για πάντα την εσάρπα μιας νύμφης, ρίχνοντας το σώμα του στη γη, μαρτυρώντας σε μια μόνο ανάκλισή του το αίσθημα που τρέφει τον κόσμο. Στον χορό των χεριών και στη σάλα του ελβετικού σαλέ, ο Βάσλαβ Ναζίνσκι πυκνώνει εντός του το ανθρώπινο αίσθημα.

Ο άνεμος που σπέρνεται απ’ την μεγαλοφυία, ο άγνωστος θεός στα πόδια του. Κανένας γλύπτης δεν θα μπορούσε να γεννήσει τις γραμμές του, κανένας ζωγράφος να δεσμεύσει μία του εκδοχή. Κανείς σήμερα δεν υπήρξε τόσο πολύ ποιητής. Κανόνας, αρμονία και αίρεση στις κινήσεις που αναπλάθουν το μαρτύριο του Ορφέα. Ήταν ανθρώπινος, γι’ αυτό και ακριβώς τη στιγμή που θ’ άγγιζε τ’ άστρα χάθηκε στον γκρεμό και έγινε λύρα. Και έγινε ο θεός μέσα του βαθιά, έγινε οι γραμμές και τα θέατρα και η ζωή.

 

 

* Ο Απόστολος Θηβαίος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Απασχολείται στον τραπεζικό τομέα. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ηλεκτρονικά και έντυπα περιοδικά. Γυρεύει εναγωνίως κάτι απ’ τη φωνή του.

 

Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top