Fractal

Βασίλης Βαφέας: Το «Ρισάλτο» είναι μια φυγή αλλά και ένας ίλιγγος μετεωρισμού

Συνέντευξη στην Πέρσα Κουμούτση //

 

vafeas_v

 

Το Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου, στο δημοτικό κινηματογράφο της Δραπετσώνας  «Μελίνα»  προβλήθηκε η νέα ταινία του σκηνοθέτη Βασίλη  Βαφέα «Ρισάλτο», τιμώντας έτσι τον Δήμο Κερατσινίου – Δραπετσώνας, όπου πραγματοποιήθηκε το μεγαλύτερο μέρος των γυρισμάτων της ταινίας του. Ανάμεσα στο κοινό ήταν και οι κάτοικοι  Κερατσινίου και Δραπετσώνας που συμμετείχαν στα γυρίσματα. Εμείς τον συναντήσαμε μετά την προβολή και είχε την ευγενική καλοσύνη να μας μιλήσει για την ταινία του, το ιδεολογικό της υπόβαθρο, τους συντελεστές, για τις παλιότερες ταινίες του, αλλά και για τον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο, γενικότερα.

 

Κύριε Βαφέα, μιλήστε μας λίγο για τη νέα σας ταινία  σας. Τι ακριβώς πραγματεύεται;

Η κεντρική ιδέα του «Ρισάλτο» έχει να κάνει με το πώς οι νέοι συνθλίβονται κάτω από το βάρος της οικογένειάς τους, αλλά και μιας κοινωνίας, που τη χαρακτηρίζουν η αναλγησία, οι απάνθρωποι στόχοι για επιτυχία και η θέληση για απόλυτη κυριαρχία πάνω στα ανεξάρτητα άτομα. Το «Ρισάλτο» είναι μια φυγή αλλά και ένας ίλιγγος μετεωρισμού, ο ήρωας δεν ξέρει τι θα συναντήσει μπροστά του. Ο Άρης (Νίκος Πουρσανίδης) είναι ένας νέος που ζει ανάμεσα σε δύο κόσμους. Από τη μία ο επαγγελματικός του χώρος στον κόσμο του θεάματος που διψάει για λάμψη, χρήμα και εξουσία. Από την άλλη, η ασφυκτική οικογένεια και η κρίση που έχει χτυπήσει τη χώρα και επιδεινώνει τις ανθρώπινες σχέσεις, που ούτως ή άλλως είναι περίπλοκες και τραυματικές. Ο πρωταγωνιστής προσπαθεί να βρει την ισορροπία του μέσα από τον έρωτα αλλά κι αυτός τον προδίδει. Κι όλα αυτά θα γίνουν ακόμα πιο εφιαλτικά, όταν η πολιτική κατάσταση στη χώρα γίνει επικίνδυνη με την εγκαθίδρυση μιας δικτατορίας.

 

-Άραγε σε ποιο βαθμό ανταποκρίνεται αυτή η ιδέα στην πραγματικότητα του σήμερα;

Η πραγματικότητα σήμερα δεν απέχει από την εφιαλτική φαντασία. Το «Ρισάλτο» είναι ο εφιάλτης που δεν πρέπει να γίνει πραγματικότητα…

 

– Θα καταφέρει ο ήρωας να βρει τη διέξοδο;

Αυτό ας το ανακαλύψει ο ίδιος ο θεατής.

 

Risalto_poster

 

Το 1982, στην ταινίας σας «Ρεπό», καταγράψατε στιγμιότυπα από τη ζωή στην Αθήνα ακολουθώντας έναν μικροαστό υπάλληλο που έχει ρεπό, ενώ το 1984 στον «Έρωτα του Οδυσσέα», πάλι ένας μικροαστός, που απολύεται από τη δουλειά του, περιπλανιέται σαν σε ένα αλλόκοτο, ονειρικό σχεδόν τοπίο. Σε μια παράλογη πραγματικότητα «ξυπνάει» και ο σημερινός ήρωάς σας που κι αυτός ανήκει σε μια μικροαστική οικογένεια. Οι ήρωες σας έχουν πάντα κάτι κοινό. Οι καταστάσεις που βιώνουν είναι ασφυκτικές έως σουρεαλιστικές. Θα λέγατε ότι οι τρεις ταινίες κατά κάποιον τρόπο αποτελούν ένα ψηφιδωτό, μια αναπαράσταση της ελληνικής κοινωνίας από τότε ως σήμερα;

Πάντα με ενδιέφερε ο απλός καθημερινός άνθρωπος, όπως με ενδιαφέρουν οι «μικρές» του ιστορίες. Οι Ήρωες με «ήττα» κεφαλαίο δεν με αφορούν, ή τουλάχιστον, όχι όσο οι άλλοι, οι μικροί, οι ταπεινοί βιοπαλαιστές. Πρωταγωνιστές στις ταινίες μου είναι σχεδόν πάντα  άνθρωποι απλοί καθημερινοί, άνθρωποι της διπλανής πόρτας με τα προβλήματά, τις αντιλήψεις και τα αδιέξοδά τους; Ενώ οι καταστάσεις που αποτυπώνεται είναι γνώριμες και επαναλαμβανόμενες στον καθένα μας και συνήθως βγαίνουν με τη μορφή αβίαστης, πικρής σάτιρας. Το ρεπό είναι ένα ψυχογράφημα της ελληνικής μικροαστικής κοινωνίας των αρχών του ’80. Ο μικροαστός ιδιωτικός υπάλληλος με την οικογένειά του αποτυπώνονται εδώ με ενάργεια. Η τρίτη ηλικία με τις παρωχημένες αντιλήψεις. Η «αγορά» με τις κάθε λογής εκφάνσεις της με έμφαση στα τεχνικά επαγγέλματα. Η κουτοπονηριά των επαγγελματιών. Η γραφειοκρατία του δημοσίου και των επιχειρήσεών του. Η αναλγησία, η ευθυνοφοβία και οι πελατειακές σχέσεις υπαλλήλων-πολιτών. Στον «Έρωτα του Οδυσσέα» υπάρχει η κρίση της μέσης ηλικίας. Ο εφιάλτης ανατρέπει ισορροπίες ενώ το απωθημένο του ήρωα ταράζει το υποσυνείδητο. Σχεδόν τρελαίνεται ο μικροαστός και φεύγει. Στο «Ρισάλτο», όπου και πάλι είναι πολύ έντονο το κοινωνικό στοιχείο, ο ήρωας δεν μπορεί να ριζώσει. Ο ήρωας του Βουτσά βρίσκεται ανάμεσα στα ερωτικά του υποκείμενα. Ο ήρωας του Πουρσανίδη περιβάλλεται από μοναξιά, η δύναμή του όμως βρίσκεται στα νιάτα του. Οι τρεις ταινίες  – όπως και οι άλλες που έχω κάνει – αν και υπάρχουν ή λειτουργούν ανεξάρτητα, θα μπορούσαν να ιδωθούν σαν ψηφιδωτό, μια αναπαράσταση της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας με όλα τα τραγικά, τα εφιαλτικά, τα ευτράπελα και τα παράλογά της. 

 

-Γιατί ασπρόμαυρη η ταινία σας;

Θέλησα το «Ρισάλτο» να είναι ασπρόμαυρο, γιατί μου ήρθε στο μυαλό σαν όνειρο. Ο γιος μου, που είναι 46 χρόνων τώρα, είναι Καθηγητής, έχει την οικογένειά του, τα παιδιά του, αλλά τον είδα να σαλτάρει, να τ’ αφήνει όλα και να φεύγει. Το αίσθημα αυτό της ξαφνικής απώλειας με συντάραξε και υπήρξε η κύρια αφορμή να κάνω την ταινία. Και τα όνειρά μου είναι πάντα ασπρόμαυρα. Επιπλέον, η ταινία ακολουθεί το ύφος του φιλμ νουάρ, που συνήθως είναι ασπρόμαυρο. Όμως αλλάζει στο φινάλε, το ασπρόμαυρο φεύγει, η νοσταλγική αίσθηση ανατρέπεται, για να γίνει σαφές ότι η ταινία μιλά για το τώρα.

 

52

 

-Διακρίνεται και σε αυτή την ταινία η πλάγια, σκωπτική ματιά σας.  Το κωμικό συνυπάρχει πάντα με το τραγικό στις ταινίες σας.

Ναι, είναι αλήθεια. Νοιώθω την ανάγκη να βλέπω το τραγικό γεγονός από την κωμική του πλευρά, συχνά και κατά τη στιγμή που το υφίσταμαι. Είναι λυτρωτικό να βλέπουμε την «ελαφριά» ή κωμική πλευρά των καταστάσεων ακόμα και αν αυτές είναι τραγικές ή επηρεάζουν σημαντικά τις ζωές μας. Κι αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με τον αυτοσαρκασμό ή τη σάτιρα.

 

Θέλετε να μας μιλήσετε για τους συντελεστές της ταινίας;

Βεβαίως. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο Νίκος Πουρσανίδης, πλαισιωμένος από την Αμαλία Αρσένη, που με το «Ρισάλτο» κάνει το κινηματογραφικό της ντεμπούτο σε ταινία μεγάλου μήκους, τη Μαργαρίτα Πανουσοπούλου και τη γνωστή ερμηνεύτρια Ρίτα Αντωνοπούλου, που εμφανίζεται για πρώτη φορά στο σινεμά. Κεντρικούς ρόλους ερμηνεύουν οι ηθοποιοί Τάκης Παπαματθαίου, Θανάσης Κουρλαμπάς και Μαρία Κατσανδρή, που συμμετέχουν για πρώτη φορά στο καστ του σκηνοθέτη, καθώς και οι ηθοποιοί Σταύρος Μερμήγκης, Πάνος Βίτσικας, Τάσος Ράπτης, Ηλίας Γκογιάννος, Χριστίνα Χαραλαμπάκη και Χρήστος Θεοδωρίδης, που έχουν ξαναπαίξει σε ταινίες ή θεατρικές παραστάσεις του Βασίλη Βαφέα. Χαρακτηριστικό ρόλο έχει ο σκηνοθέτης και προσωπικός φίλος μου Βασίλης Κεσίσογλου. Τα γυρίσματα του Ρισάλτο έγιναν σε φυσικούς χώρους σε διάφορες γειτονιές: στο κέντρο της Αθήνας, τη Δραπετσώνα, στο Πέραμα, στη Νέα Σμύρνη, στο Παλαιό Φάληρο. Τη μουσική της ταινίας υπογράφει ο Θάνος Μικρούτσικος τον οποίο θαυμάζω και αγαπώ πολύ. Η σχέση μας κρατάει πολλά χρόνια και πρέπει να σημειώσω ότι ήταν παραγωγός για δυο πολυθεάματα στο Μέγαρο Μουσικής.

 

IMG_6196

 

-Ποια είναι η γνώμη σας για τον σύγχρονο κινηματογράφο σήμερα; Τι περιμένετε από τους νέους έλληνες σκηνοθέτες;

Πιστεύω ότι οι νέοι Έλληνες σκηνοθέτες είναι μια σπουδαία γενιά. Τα χέρια τους όμως είναι δεμένα, καθώς δεν υπάρχουν κονδύλια. Αυτό που θα ‘θελα να κάνουν είναι να μην περιμένουν να τους βρει ένας παραγωγός και να πιστέψει στη δουλειά τους, για να προχωρήσουν, αλλά να βάλουν μπροστά μόνοι τους. Η κατάσταση είναι arte povera, τα λεφτά είναι λίγα κι είσαι αναγκασμένος ν’ ανταγωνίζεσαι ταινίες που γίνονται με εκατονταπλάσιο προϋπολογισμό. Έτσι πρέπει να κάνουμε τα πάντα, εκεί βρίσκεται κι η αδυναμία, αλλά και η δύναμη. Γι’ αυτό θα έλεγα στα νέα παιδιά να μην περιμένουν τον προστάτη, ή τον μέντορα τους, γιατί κανείς δεν ξέρει αν και πότε θα έρθει. Τους συμβουλεύω λοιπόν να κάνουν τα πάντα, απ’ το Α ως το Ω. Είναι άσκηση η δουλειά μας κι αν την αφήσεις, ξεχνάς την τεχνική σου. Αλλά σ’ αυτή τη δύσκολη διαδικασία, βρισκόμαστε μπροστά σε μια υπέροχη νέα γενιά. Και τώρα που το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον, οι γέροι, οι νέοι, θέλουν να εκφραστούν, υπάρχει για όλους χώρος. Υπάρχει χώρος για να πουν την ιστορία τους.

 

-Θέατρο ή κινηματογράφος; Ποιες οι διαφορές;

Ο κινηματογράφος είναι ο «φυσικός» μου χώρος. Παρότι έχω  σκηνοθετήσει έργα μεγάλων θεατρικών δημιουργών όπως: Ίψεν , Σαίξπηρ, Μολιέρο, Αριστοφάνη, Α. Μίλλερ και Μάμετ κ.α., προτιμώ τον κινηματογράφο. Στον κινηματογράφο ο σκηνοθέτης κινεί τα νήματα,  καθοδηγεί τους ηθοποιούς, περνά τα δικά του μηνύματα, αφηγείται τη δική μου ιστορία, δίνει τη δική του οπτική στα πράγματα. Στο θέατρο έχει να κάνει με το έργο ενός άλλου δημιουργού κι αυτό τον περιορίζει. Έπειτα στο θέατρο, ο ηθοποιός είναι ο «κυρίαρχος του παιγνιδιού», ενώ δεν συμβαίνει το ίδιο στον κινηματογράφο. Εκεί ο σκηνοθέτης έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο σε όλα. Αυτός αποφασίζει για τα πάντα. Συχνά οι ηθοποιοί δεν έχουν διαβάσει το σενάριο και είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν τις οδηγίες του σκηνοθέτη τους σχεδόν στα τυφλά. Αυτό περιορίζει λίγο τα πράγματα για αυτούς, αλλά αποτελεί και την μεγαλύτερη πρόκληση. Αυτή θεωρώ ότι είναι η ειδοποιός διαφορά.

 

IMG_1702

 

–  Τι σας δίνει πληρότητα, χαρά;

Ο έρωτας με την έννοια του πάθους, της αγάπης για ό,τι κάνουμε. Ακόμα και η καθημερινότητα μας γίνεται ξεχωριστή, αν βιώνουμε την κάθε μέρα σαν να είναι η πρώτη και τελευταία μέρα της ζωή μας.

 

–  Σας ευχαριστώ θερμά

​​

* Το «Ρισάλτο» θα προβάλλεται από 13/10 στην «Αλκυονίδα». Σε παράλληλες προβολές θα παρουσιαστούν όλες οι ταινίες του Βασίλη Βαφέα.

 

IMG_4208

 

Βιογραφικό σημείωμα:

 

Ο Βασίλης Βαφέας είναι σκηνοθέτης του κινηματογράφου και του θεάτρου. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ήρθε στην Αθήνα στην εφηβική του ηλικία, μετά τα γεγονότα του Σουέζ. Πήρε το πτυχίο του χημικού στην Αθήνα και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι. Εργάστηκε στη φαρμακευτική βιομηχανία επί 15 χρόνια. Σπούδασε κινηματογράφο στην Αθήνα, στη σχολή Σταυράκου. Ξεκίνησε την καριέρα του στον κινηματογράφο με πέντε μικρού μήκους ταινίες. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του ήταν η «Ανατολική Περιφέρεια» που απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και συμμετείχε σε πολλά διεθνή φεστιβάλ. Έκτοτε, έχει κάνει άλλες οκτώ ταινίες μεγάλου και δύο μικρού μήκους. Οι ταινίες του έχουν αποσπάσει βραβεία και συμμετάσχει σε μεγάλα Διεθνή Φεστιβάλ (Κάννες, Βερολίνο, Κάρλοβυ Βάρυ, Σαγκάη κ.ά.). Αφιερώματα στο έργο του έχουν γίνει στη Νέα Υόρκη και στο Παρίσι..Στο θέατρο έχει σκηνοθετήσει έργα των: Ε. Ίψεν, Σαίξπηρ, Μολιέρου, Αριστοφάνη, Α. Μίλλερ, Ντ. Μάμετ , Τζ. Κασσαβέτη, Ουάλλας Σων και Τζων Πάτρικ Σάνλευ. Επίσης έχει σκηνοθετήσει και δύο πολυθεάματα στο Μέγαρο Μουσικής.

Αναλυτικότερα

1) Ταινίες μικρού μήκους:

  • 1973 «Η απορρόφηση στα 257» (Παραγωγός-σεναριογράφος- σκηνοθέτης)
  • 1975 «Παρασκευή με Δευτέρα» (Παραγωγός-σεναριογράφος-σκηνοθέτης)

2) Ταινίες μεγάλου μήκους:

  • 1979 «Ανατολική περιφέρεια» (Παραγωγός-σεναριογράφος-σκηνοθέτης)
  • 1982 «Ρεπό» (Παραγωγός-σεναριογράφος-σκηνοθέτης)
  • 1984 «Ο έρωτας του Οδυσσέα» (Παραγωγός-σεναριογράφος-σκηνοθέτης)
  • 1987 «120 Ντεσιμπέλ» (Παραγωγός-σεναριογράφος-σκηνοθέτης)
  • 1990 «Κόκκινη Μαργαρίτα» (Παραγωγός-σεναριογράφος-σκηνοθέτης)
  • 1993 «Κοσμικό Ανατομείο» (Παραγωγός-σεναριογράφος-σκηνοθέτης)
  • 1999 «Κάθε Σάββατο» (Παραγωγός-σεναριογράφος-σκηνοθέτης)
  • 2008 «Γυναικείες Συνωμοσίες» (Παραγωγός-σεναριογράφος-σκηνοθέτης)
  • Το 2014 ολοκληρώνεται η παραγωγή της ταινίας μεγάλου μήκους «2012-2014» σε σενάριο και σκηνοθεσία Βασίλη Βαφέα, ενώ προετοιμάζεται η παραγωγή της νέας του ταινίας «ΡΙΣΑΛΤΟ».

Β. Θέατρο:

  • 1988 ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βέροιας: «Ο θάνατος του εμποράκου» του Α. Μίλλερ (Σκηνοθεσία)
  • 1989 Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος: «Ιωάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν» του Ε. Ίψεν (Σκηνοθεσία)
  • 1990 Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος: «Έντμοντ» του Ντ. Μάμετ (Σκηνοθεσία)
  • 1992 Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος: «Ο Αρχοντοχωριάτης» του Μολιέρου (Σκηνοθεσία)
  • 1995 Θέατρο Πολιτεία και Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος: «Η Γυναίκα Μυστήριο» του Τζ. Κασσαβέτη (Μετάφραση-σκηνοθεσία- παραγωγή)
  • 1997 Θίασος Κώστα Βουτσά «Σφήκες» του Αριστοφάνη (Σκηνοθεσία)
  • 2000 Θέατρο του Νέου Κόσμου «Ο Ντάνι και η βαθιά γαλάζια θάλασσα» του Τζων Πάτρικ Σάνλευ (Παραγωγή – μετάφραση- σκηνοθεσία)
  • 2002 Θέατρο Μεταξουργείο «Παιχνίδια του Χόλλυγουντ» του Τζων Κασσαβέτη (Παραγωγή– μετάφραση- σκηνοθεσία)
  • 2004 ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας: «Δωδέκατη Νύχτα» του Σαίξπηρ (Σκηνοθεσία)
  • 2005 Θέατρο της Ημέρας: «Μαχαίρια» του Τζων Κασσαβέτη (Παραγωγή – Μετάφραση – Σκηνοθεσία)
  • 2006 Θέατρο της Ημέρας: «Ο Πυρετός» ( The Fever)» του Wallace Shawn (Παραγωγή – Σκηνοθεσία)

Γ. Πολυθεάματα:

  • 1991 Μέγαρο Μουσικής Αθηνών: «Το σπασμένο κρίνο» (βασισμένο στην ομώνυμη ταινία του Ντ. Γκρίφφιθ)
  • 1993 Μέγαρο Μουσικής Αθηνών: «Κοσμικό ανατομείο» (βασισμένο στην ομώνυμη ταινία του σκηνοθέτη)

Δ. Τηλεόραση:

  • 1977 Ντοκιμαντέρ:  Ένας Τζόκεϋ (σεναριογράφος – σκηνοθέτης)
  • 1977 Ντοκιμαντέρ:  Άκης Πάνου (σεναριογράφος – σκηνοθέτης)
  • 1978 Ντοκιμαντέρ: Ταξιθέτριες (σεναριογράφος – σκηνοθέτης)
  • 1994 Τηλεταινία ΕΤ1-European Broadcasting Union: «Παράθυρο στη Δύση» (Παραγωγός)

Ε. Βραβεία:

  • Βραβείο καλύτερης ταινίας Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και Λάρισας, «Ανατολική Περιφέρεια», 1979.
  • Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών, «Ρεπό» και «Έρωτας του Οδυσσέα», 1982 και 1984.
  • Βραβείο Σκηνοθεσίας Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης «Έρωτας του Οδυσσέα», 1984.
  • Κρατικό βραβείο Ποιότητας του Υπουργείου Πολιτισμού «Έρωτας του Οδυσσέα», 1984.
  • Διάκριση Ποιότητας του Υπουργείου Πολιτισμού, «120 Ντεσιμπέλ», «Κόκκινη Μαργαρίτα», «Κοσμικό Ανατομείο», 1987, 1990 και 1993.

ΣΤ. Ξένα Φεστιβάλ Κινηματογράφου:

Ενδεικτικά αναφέρονται τα μεγαλύτερα φεστιβάλ στα οποία συμμετείχαν οι ταινίες του Βασίλη Βαφέα:

  • Ανατολική Περιφέρεια: Karlovy Vary (Τσεχοσλοβακία) – 1980, Cijon (Ισπανία) – 1980, Sao Paolo (Βραζιλία) – 1980
  • Ρεπό: Munich (Γερμανία), La Rochelle και Nevers (Γαλλία), San Sebastian (Ισπανία)
  • Ο Έρωτας του Οδυσσέα: Δεκαπενθήμερον Σκηνοθετών στο Φεστιβάλ των Καννών -1985
  • 120 Ντεσιμπέλ: Φεστιβάλ Βερολίνου, Panorama – 1988.
  • Γυναικείες Συνωμοσίες : Διαγωνιστικό Τμήμα Διεθνούς Φεστιβάλ Σαγκάης-2008

Ζ. Διεθνή Αφιερώματα:

  • Νέα Υόρκη: Anthology Film Archives –- Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού – Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου –2001
  • Παρίσι: Forum des Images- Διοργάνωση: La Ville de Paris- Eλληνική Πρεσβεία Παρισίων-2004
  • Studio Ursulines- Παρίσι – 2002

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top