Λίζα Βάρβογλη: “Αγάπη άνευ όρων αλλά με όρια!”

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

«Το τεράστιο αυτό θέμα με βρήκε», παραδέχεται. Σε ένα γκρουπ γονέων στο Harvard αλλά κι αργότερα κάνοντας η ίδια τέσσερα παιδιά. Και ενδεχομένως η «Καταπληκτική μαμά» της συγγραφέως και ψυχολόγου δρ Λίζας Βάρβογλη ήρθε να βρει και τις ελληνίδα μαμά την κατάλληλη εποχή. Αγαπήθηκε, έγινε μπεστ σέλλερ, κυκλοφόρησε και με συμβουλές για μεγαλύτερα παιδιά, συνεχίζει να γράφεται όπως η διαρκής σχέση κάθε παιδιού και μαμάς. Στο μεταξύ και δυο καινούργια βιβλία της βρέθηκαν αυτό τον καιρό στις προθήκες: «Παππού, σ’ αγαπώ», «Γιαγιά σ’ αγαπώ», επειδή τα παιδιά που μεγαλώνουν και με παππού και γιαγιά είναι διαφορετικά.

-Κυρία Βάρβογλη, πώς μπορεί μια μητέρα να είναι ή να αισθάνεται «καταπληκτική μαμά»;

Κάθε μία μαμά έχει την επιθυμία να είναι καταπληκτική, αλλά για να φτάσει σε αυτό το σημείο θα πρέπει να κάνει και τις κατάλληλες ενέργειες, να λειτουργήσει σωστά πρώτα για τον εαυτό της και μετά για το παιδί της.

-Οι ενοχές που αισθάνονται συνήθως οι μητέρες, και δη οι εργαζόμενες, συνηγορούν περί του αντιθέτου;

Οι ενοχές είναι ένα ατυχές φαινόμενο που προέρχεται από την προβολή βαθύτερων ανασφαλειών και αισθήματος κατωτερότητας αντρών και μη εργαζόμενων γυναικών προς τις εργαζόμενες γυναίκες. Φανταστείτε να λέγαμε σε κάποια γυναίκα: «τι κρίμα που είσαι έξυπνη, δυναμική, ικανή, άξια, κάνεις κακό στο παιδί σου»! Αυτό λένε ουσιαστικά όσοι «κατηγορούν» τις εργαζόμενες μαμάδες. Πρόσφατες έρευνες μάλιστα δείχνουν ότι όταν οι μαμάδες εργάζονται τελικά προσφέρουν περισσότερο και ποιοτικότερο χρόνο στα παιδιά τους! Τέλος στις ενοχές, παρακαλώ!

-Πώς αποφασίσατε να ανοίξετε αυτό το τεράστιο θέμα, ως ειδικός ή ως μητέρα;

Το τεράστιο αυτό θέμα με βρήκε! Ξεκινώντας την καριέρα μου στο Harvard μου είχε ζητηθεί να κάνω γκρουπ γονέων, σε μία εποχή της ζωής μου που μόλις είχα τελειώσει το διδακτορικό μου και δεν είχα παιδιά. Στην πορεία έγινα μητέρα, τεσσάρων παιδιών, συνεχίζοντας να εργάζομαι με γονείς, κυρίως μαμάδες, και παιδιά. Είναι κάτι που το αγαπώ ολόψυχα και βλέποντας μαμάδες και παιδιά σε συμβουλευτική μαζί μου να ανθίζουν, αποφάσισα να καταγράψω όλες αυτές τις πληροφορίες, για να είναι εύκολα προσβάσιμες στον καθένα που επιθυμεί να επενδύσει στα παιδιά του.

-«Καταπληκτική μαμά» επί δυο, για ηλικίες 6-9 και 9-12. Υπάρχουν πιο εύκολες και πιο δύσκολες ηλικίες;

Όλες οι ηλικίες έχουν τις χαρές και τις δυσκολίες τους. Ο σοφός ελληνικός λαός το αποτυπώνει στη φράση «μικρά παιδιά μικρά προβλήματα, μεγάλα παιδιά μεγάλα προβλήματα». Η αλήθεια είναι όμως ότι όταν μία μαμά βιώνει μία συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του παιδιού της και ζορίζεται, θεωρεί ότι αυτή είναι η δυσκολότερη φάση και ξεχνάει ότι είναι κάτι που θα περάσει. Γι’ αυτό και τονίζω στο βιβλίο μου ότι η μαμά πρέπει να φροντίζει τον εαυτό της με συγκεκριμένους τρόπους, ώστε να μην παγιδεύεται στις δυσκολίες και τα άγχη της και να έχει η ίδια χαρά ζωής.

-Τι χρειάζεται ένα παιδί για να γίνει μεγαλώνοντας χαρούμενο και ισορροπημένο; Τα πρώτα και βασικά.

Αγάπη, Αγάπη, και Αγάπη. Η μαμά -και ο μπαμπάς- πρέπει να αποδέχονται το παιδί γι’ αυτό που είναι ως άνθρωπος και όχι μόνο γι’ αυτό που κάνει, να το αγαπάει άνευ όρων, δηλαδή όχι «σε αγαπώ επειδή πήρες καλό βαθμό», «δε θα σε αγαπώ αν τσακώνεσαι με την αδερφή σου», κλπ. Ωστόσο, χρειάζεται αγάπη άνευ όρων αλλά με όρια- υπάρχουν κανόνες και όρια που εφαρμόζονται και το παιδί ξέρει να τα σέβεται.

-Η ίδια η μητέρα θεωρούμε ως δεδομένο το ότι είναι χαρούμενη και ισορροπημένη; Ή αυτό αποτελεί μια συνεχή προσπάθεια, έναν τρόπο ζωής που χρειάζεται να κατακτά καθημερινά;

Δεν είναι και τόσο δεδομένο ότι η ίδια η μητέρα είναι χαρούμενη και ισορροπημένη… Υπάρχουν πολλά προβλήματα, τα ποσοστά κατάθλιψης, άγχους και στρες έχουν πάει στα ύψη και πολλές μαμάδες έχουν τα δικά τους ζόρια, ακόμα και αν δεν έχουν κάποιο διαγνωσμένο πρόβλημα. Πολλές φορές οι μαμάδες υιοθετούν το ρόλο του μάρτυρα, θεωρώντας ότι πρέπει να τα δώσουν όλα στο παιδί τους και δε πειράζει αν δε φροντίσουν τον εαυτό τους. Αυτό είναι απλώς λάθος! Η χαρά, η εσωτερική αρμονία, η αίσθηση ισορροπίας στη ζωή είναι καταστάσεις που κατακτιούνται, βασίζονται σε μικρές, καλές, καθημερινές συνήθειες. Τι πιο σημαντικό από το να επενδύσει η μαμά στον εαυτό της, για να είναι καταπληκτική για το παιδί της;

-Τι δεν θα έκανε ποτέ «μια καταπληκτική μαμά»;

Δε θα έλεγε ποτέ στο παιδί της «δε σε αγαπάω» και να το εννοεί!

-Ποια θεωρούνται ως χαρακτηριστικά της «καταπληκτικής μαμάς»;

Βασικά χαρακτηριστικά της είναι ότι επενδύει στον εαυτό της ώστε η ίδια να είναι χαρούμενη και ισορροπημένη, επενδύει σε ζεστή και αυθεντική επικοινωνία με το παιδί της και παίρνει το ρόλο του προπονητή, προπονώντας το παιδί της για να γίνει ο καλύτερος του εαυτός, χωρίς να αναλαμβάνει η ίδια τις υποχρεώσεις του παιδιού.

-Δεδομένου του ότι κάθε παιδί διαθέτει τον χαρακτήρα του, αποτελώντας μια εντελώς διαφορετική προσωπικότητα, αυτό είναι κάτι που αναγκάζει μια μητέρα να φέρεται στο κάθε παιδί της διαφορετικά; Ή υπάρχουν βασικοί κανόνες και συμπεριφορές κοινές;

Υπάρχουν βασικοί κανόνες συμπεριφοράς, άσχετα από το χαρακτήρα του παιδιού: καταρχήν σεβασμός στο χαρακτήρα του παιδιού. Για παράδειγμα, αν το παιδί είναι ντροπαλό απαγορεύεται να το κοροϊδεύει η μαμά ή να το ‘ρίχνει στα βαθιά’ με την ελπίδα ότι έτσι θα το βοηθήσει να σταματήσει να είναι ντροπαλό. Ενθάρρυνση, παρότρυνση, όρια, περισσότερη επιβράβευση και ενίσχυση θετικών συμπεριφορών αντί για τιμωρία είναι μερικοί αλάνθαστοι κανόνες.

-Μετά τη συγγραφή της «Καταπληκτικής μαμάς» γίνατε άλλη μητέρα, γίνατε κάποια άλλη συγγραφικά;

Άλλος άνθρωπος, -προς το καλύτερο!- έγινα όταν έγινα μαμά. Μετά τη συγγραφή της καταπληκτικής μαμάς όμως ένιωσα και μια παραπάνω ευθύνη, καθώς έχω δεχτεί πολλά μηνύματα από μαμάδες που μου ζητάνε επίμονα τα βιβλία για τις άλλες ηλικιακές ομάδες της σειράς. Οπότε τώρα γράφω τα επόμενα βιβλία, για να είναι έτοιμα το φθινόπωρο.

-Δεδομένης της τεράστιας επιτυχίας των βιβλίων, τι σας λένε οι αναγνώστες σας; Μετά την ανάγνωση των βιβλίων αντιμετωπίζουν το να μεγαλώνουν παιδιά, διαφορετικά;

Οι μαμάδες αγκάλιασαν αυτά τα δύο βιβλία και τα έφεραν στη λίστα των μπεστ-σέλερ, αλλά για εμένα το σημαντικό είναι τα μηνύματα που μου στέλνουν. Μαμάδες από όλη την Ελλάδα μου γράφουν για να μου πουν τι έχουν κάνει μέχρι τώρα, τι θέλουν να αλλάξουν, τι επιθυμούν για τα παιδιά τους και πώς οι ίδιες έχουν αλλάξει σαν μητέρες και σα γυναίκες μετά από την ανάγνωση των βιβλίων μου. Ιδιαίτερα με συγκίνησε μια μαμά από επαρχία που μου έγραψε «Ευχαριστώ γιατί με βοηθήσατε να δω την αξία μου, να κάνω κάτι καλό για τον εαυτό μου χωρίς ενοχές και έτσι να γίνω καλύτερη μαμά. Ξυπνάω με ένα χαμόγελο και εσείς είστε υπεύθυνη γι’ αυτό».

-Τι αξίζει να επαναλαμβάνει στο παιδί της η «καταπληκτική μαμά»;

«Σε αγαπώ» και «Δοκίμασε πρώτα μόνο σου παιδί μου, πριν ζητήσεις βοήθεια». Είναι σημαντικό να ακούει το παιδί τη δήλωση αγάπης από τη μαμά του και παράλληλα να μαθαίνει να εμπιστεύεται τον εαυτό του και τις δυνάμεις του.

-Και πιο αποτελεσματικές είναι οι πράξεις μας ή τα λόγια μας, τελικά;

Οι πράξεις μας είναι πιο σημαντικές από τα λόγια, επειδή έτσι δίνουμε το καλό παράδειγμα (ή το κακό παράδειγμα, αναλόγως). Συχνά έχω μαμάδες που παραπονιούνται ότι το ένα τους παιδί ουρλιάζει και βρίζει το αδερφάκι του και δεν ξέρουν γιατί και τα έχουν δοκιμάσει όλα και το πρόβλημα δε λύνεται. Ψάχνοντας λίγο παραπάνω, ανακαλύπτουμε ότι η μαμά φωνάζει και μιλάει άσχημα, αλλά δεν αντιλαμβάνεται τη σύνδεση ανάμεσα στη δική της συμπεριφορά και σε αυτή του παιδιού της. Όταν γινόμαστε με τις πράξεις μας το καλό παράδειγμα, τα λόγια απλώς γίνονται μια ακόμα υπενθύμιση αυτού που είναι η πραγματικότητα για το παιδί.

-Ο παππούς; Η γιαγιά; Πόση σημαντική ή ασήμαντη είναι η δική τους προσφορά;

Τεράστια η προσφορά της γιαγιάς και του παππού! Λατρεμένα πρόσωπα της ελληνικής οικογένειας! Πάντα εκεί, βράχοι ακλόνητοι με τον τρόπο τους, να στηρίζουν και να προσφέρουν στα εγγόνια (οι σχέσεις με τα ενήλικα παιδιά τους, με νύφες και γαμπρούς είναι άλλο κεφάλαιο!).

-Τι είναι εκείνο που σας ώθησε στη συγγραφή των βιβλίων «Παππού σ’ αγαπώ», «Γιαγιά σ’ αγαπώ»;

Οι γιαγιάδες και οι παππούδες μου προσέφεραν μια υπέροχη, αξέχαστη παιδική ηλικία. Τώρα βλέπω τους δικούς μου γονείς και τα πεθερικά μου να προσφέρουν απλόχερα στα δικά μου παιδιά και ένιωσα την ανάγκη να γράψω κάτι γι’ αυτό, να αποτυπώσω αυτόν τον ψυχικό πλούτο της καθημερινότητας, τις εμπειρίες που δίνουν οι γιαγιάδες και οι παππούδες στα εγγόνια τους και αργότερα, σαν το παλιό, καλό κρασί, γίνονται πολύτιμες.

-Τι είναι εκείνο που κάνει αλησμόνητη τη δική σας γιαγιά, τον δικό σας παππού;

Πέρα από την αγάπη τους, το ότι τους ένοιαζε πραγματικά να περνάνε χρόνο με εμένα και την αδερφή μου, το ότι είχαν πάντα μια καλή κουβέντα, ότι έβλεπαν τα πράγματα με αισιοδοξία και ότι μας έκαναν τα χατίρια -εκείνα τα ψιλοπράγματα που οι γονείς δεν επιτρέπουν!- και επένδυαν στο να είμαστε ευχαριστημένες και ευτυχισμένες με τα καθημερινά μικροπράγματα. Αξία ζωής ανεκτίμητη!

-Η ύπαρξη ενός ενεργού παππού και γιαγιάς διαμορφώνει διαφορετικά παιδιά;

Σίγουρα! Και αυτό δε μας το λέει μόνο η εμπειρία, αλλά μια μεγάλη έρευνα του πανεπιστημίου της Οξφόρδης σε συνεργασία με το Ινστιτούτο της Εκπαίδευσης στο Λονδίνο έδειξε ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν κοντά με γιαγιά και παππού είναι πιο ευτυχισμένα!

-Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά στα παιδιά που έχουν μεγαλώσει ή ζήσει με παππού και γιαγιά;

Έχουν απόθεμα θετικών εμπειριών και αγάπης, μια γερή συναισθηματική βάση, καθώς και ένα γερό σύστημα αξιών.

– «Καταπληκτική μαμά» γεννιέσαι ή γίνεσαι κυρία Βάρβογλη;

Γίνεσαι! Αυτό που ισχύει και στο χώρο του ταλέντου, γενικότερα, ισχύει και για τις μαμάδες- χρειάζεται ενεργή συμμετοχή και πράξεις, με την ψυχή μας, για να γίνουμε καταπληκτικές μαμάδες. Χωρίς έργα, υπάρχει μόνο θεωρία.

– Αυτή την χρονική περίοδο ζείτε και διδάσκετε στην Αμερική, εκεί μεγαλώνουν τα παιδιά, διαφορετικά;

Οι Αμερικανίδες μαμάδες αγαπούν πολύ τα παιδιά τους και τους προσφέρουν πολλά, αλλά δίνουν μεγάλη έμφαση σε δύο στοιχεία που τα έχουμε παραβλέψει στην Ελλάδα: τη συμμετοχή στα κοινά και την ανάληψη ευθυνών. Έτσι, τα παιδιά εδώ μαθαίνουν από μικρή ηλικία να μην είναι «εαυτούληδες», να προσφέρουν για το κοινό καλό και να αναλαμβάνουν μικρές ευθύνες, ανάλογα με το τι μπορούν (να μαζέψουν τα παιχνίδια, να στρώσουν το κρεβάτι, να φτιάξουν ένα σνακ, κλπ.). Αυτό συμβάλλει ώστε τα παιδιά να έχουν αυτοπεποίθηση, να βλέπουν στην πράξη ότι μπορούν να τα καταφέρουν με τις δυνάμεις τους.

-Η ελληνίδα μαμά είναι ή μπορεί να γίνει «καταπληκτική μαμά»;  

Η Ελληνίδα μαμά έχει μεγάλη καρδιά και πολλή αγάπη! Αυτό λοιπόν της δίνει προβάδισμα σε σχέση με μαμάδες από άλλες χώρες. Χρειάζεται όμως να αποκτήσει τις δεξιότητες που θα τη βοηθήσουν, πέρα από την αγάπη, να προσφέρει στο παιδί της εφόδια ζωής για να το βοηθήσει να γίνει χαρούμενο, ισορροπημένο, ανεξάρτητο και πετυχημένο τώρα αλλά και αύριο-μεθαύριο που θα είναι ενήλικας.