Fractal

H επενέργεια της τηλεοπτικής εικόνας και του χρόνου τηλεθέασης στην κριτική σκέψη των παιδιών και των εφήβων

της Βασιλικής Β. Παππά // *

 

 

 

Εκτός από τη γλωσσική ανάπτυξη, η τηλεοπτική εικόνα επενεργεί και στην κριτική σκέψη των παιδιών, ιδιαίτερα των νηπίων, τα οποία, καθώς δε γνωρίζουν ακόμη ανάγνωση, περιορίζονται στην «εικονιστική» επικοινωνία, η οποία μπορεί βέβαια να ασκεί πιο πολύ την παρατηρητικότητά τους, βραδύνει όμως τη διανοητικότητά τους(1). H Marie Winn(2) χαρακτήρισε την τηλεόραση σαν «ναρκωτικό στο δωμάτιο», τονίζοντας ότι τα παιδιά αλλοτριώνονται από τα μηνύματά της όπως ο αλκοολικός και ο χρήστης των ναρκωτικών. Ως εκ τούτου, τα παιδιά «ρουφούν» άπληστα ό,τι τους δίνεται από την τηλεόραση χωρίς την παραμικρή βουλητική προσπάθεια και κριτική σκέψη. Δεν είναι τυχαίο που οδηγία της Αμερικανικής Παιδιατρικής Ακαδημίας επισημαίνει ότι τα παιδιά μέχρι δύο ετών πρέπει να αποφεύγουν την παρακολούθηση τηλεοπτικών προγραμμάτων, για να μην υπάρξουν επιπτώσεις στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και των κοινωνικών ικανοτήτων τους(3), επειδή η καθήλωση για πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη αμβλύνει την ικανότητα της σκέψης και της κρίσης(4). Αντίθετα, όταν η παρακολούθηση προγραμμάτων, και δη εκπαιδευτικών, είναι περιορισμένη και συνοδεύεται από την παρουσία ενήλικου, τότε έχει ως επακόλουθο, όπως έδειξε μελέτη του Hirsch, τη βελτίωση της κριτικής τους ικανότητας. Η επίδραση, επομένως, της τηλεοπτικής εικόνας είναι σημαντικός παράγοντας για τη θετική ή αρνητική ανάπτυξη της ικανότητας αυτής, γι’ αυτό και οι ειδικοί έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο χρόνος που πρέπει να αφιερώνουν τα παιδιά δεν πρέπει να υπερβαίνει τις δύο ώρες ημερησίως(5).

Από έρευνα που διεξήχθη σε 35 χώρες(6), σχετικά με τις ώρες παρακολούθησης τηλεοπτικών προγραμμάτων, τα Ελληνόπουλα κατατάσσονται τελευταία στον κατάλογο, καθώς το απαιτητικό διάβασμα του σχολείου τα εμποδίζει να βρίσκονται για πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη. Οι έφηβοι της Ελλάδας αφιερώνουν πάνω από τρεις ώρες την ημέρα για τη μελέτη των σχολικών μαθημάτων τους, γι’ αυτό και οκτώ στους δέκα μαθητές, ηλικίας 11 έως 13 ετών, παρουσιάζουν από καλή έως πολύ καλή επίδοση και δηλώνουν, παρά το σχολικό άγχος, ευτυχισμένοι. Αντίθετα, από την ίδια έρευνα προέκυψε ότι περισσότερο επιρρεπή είναι τα παιδιά του Ισραήλ και της Ουκρανίας, καθώς πάνω από τέσσερα στα δέκα παρακολουθούν καθημερινά τηλεόραση μέχρι και τέσσερις ώρες(7). Αλλά και στη Γαλλία, στην Αγγλία και στη Γερμανία είναι καθηλωμένα μπροστά στην οθόνη πάνω από τρεις ώρες, ενώ στην Αμερική ξεπερνούν ακόμη και τις τέσσερις ώρες(8). Σχετικά με την τηλεοπτική συμπεριφορά στην Ελλάδα την τετραετία 2000-2004, αξιοσημείωτη είναι και η έρευνα που διενεργήθηκε από την εταιρεία Focus (Bari), η οποία έδειξε ότι η μεγαλύτερη αύξηση της τηλεθέασης (12, 1%) παρατηρείται στην περιφέρεια, ενώ στην Αθήνα η αύξηση τα τελευταία χρόνια είναι μόλις 1, 86%(9).

Εύλογα, επομένως, προκύπτει από τα παραπάνω ότι η τηλεόραση είναι για τα παιδιά η εύκολη λύση. Είναι ευκολότερο γι’ αυτά να ανοίξουν την οθόνη από το να ανοίξουν και να διαβάσουν ένα βιβλίο. Κι αυτό γιατί η ανάγνωση απαιτεί πολύπλοκες διανοητικές λειτουργίες. Ο αναγνώστης πρέπει να συγκεντρωθεί περισσότερο από έναν τηλεθεατή που είναι απλά δέκτης οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων(10).

 

 

  1. Βλ. Γ. Γιάνναρη, «Το παιδί ως Τηλεθεατής», περ. Σύγχρονη Εκπαίδευση (1999), τεύχ. 104, σσ. 34-35.
  2. Bl. M. Winn, Τηλεόραση. Ένας ξένος στο σπίτι, μετάφρ. Π. Τσαλίκη, Αθήνα (εκδ. Ακρίτας) 1986, σ. 24.Βλ. επίσης Μ. Δήμου, Τηλεόραση και Ορθόδοξη Χριστιανική Αγωγή των παιδιών της προσχολικής και σχολικής ηλικίας (μεταπτυχιακή εργασία, Θεολογική Σχολή Α.Π.Θ.), Αθήνα 1998, σσ. 61-62. 
  3. Βλ. Εφημ. Η πόλη, «Αφηρημένα τα «παιδιά της τηλεόρασης», αρ. φύλλου 10, Μάιος 2004, σ. 19.
  4. Βλ. Μ. Κασσωτάκη, Τηλεόραση και αγωγή. Συμβολή στη μελέτη των επιπτώσεων της τηλεοράσεως στην ψυχική υγεία και αγωγή των νέων. Έκδοση Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων των μαθητών, εκδ. Π.Σ.Π.Α., Αθήνα 1978, σ. 31.
  5. Βλ. Β. Λιόντου, «Ο μαγικός κόσμος της τηλεόρασης», περ. Παιδί και Νέοι Γονείς (2000), τεύχ. 22, σ. 92.
  6. Από την έρευνα προέκυψε ότι στην Αμερική ο μέσος όρος τηλεθέασης είναι 4 ώρες και 30΄ την ημέρα, στη Βρεττανία 3 ώρες και 48΄, στη Γαλλία 3 ώρες και 6΄, στην Ισπανία 3 ώρες και 36΄, στο Βέλγιο 3 ώρες και 16΄, ενώ στη χώρα μας 3 ώρες και 25΄. Ο ρυθμός τηλεθέασης σ’ όλες αυτές τις χώρες, όπως και σε άλλες, παρουσιάζει ανοδική τάση. Καμία άλλη δραστηριότητα δεν καλύπτει τόσο μεγάλο από τον ελεύθερο χρόνο μας. Αναλώνουμε το μεγαλύτερο μέρος του ελεύθερου χρόνου μας παρακολουθώντας έναν τηλεοπτικό δέκτη. Βλ. Σ. Παπαθανασόπουλου, Απελευθερώνοντας την τηλεόραση, Αθήνα (εκδ. Καστανιώτη) 1993, σ. 11.
  7. Βλ. Δ. Κουκλάκη – Μ. Καϊτανίδη, «Πρωταθλητές μελέτης τα ελληνόπουλα», Εφημ. Τα Νέα Σαββατοκύριακου (05-06/06/2004), σ. 20.
  8. Βλ. Κ. Καμάρα, «Ξυπνοκούτι; Σκέψεις και προβληματισμοί για το που οδεύει η τηλεόραση», Εφημ. Τα Νέα (16/08/2002) σ. 6.
  9. Βλ. Σ. Χαϊμαντά, «Αλλάζουν οι συνήθειες του τηλεοπτικού κοινού», Εφημ. Ημερησία (4-5 Σεπτεμβρίου 2004), σ. 42.
  10. Βλ. Β.Π. Νικολοπούλου (επιμ.), Τηλεόρασις: εχθρός ή φίλος;, εκδ. Δευτέρα, εκδ. Χριστιανικής Εστίας Πατρών, Πάτραι 1989, σσ. 37, 38-39, 40.

 

Η Βασιλική Β. Παππά είναι Msc, MA Θεολόγος – Σύμβουλος Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού στο ΚΕΣΥΠ Ηγουμενίτσας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top