Ένα τσάι… στην υγειά σας!

Γράφει η Ρίτα Βελώνη //

Η ιστορία του τσαγιού ξεκίνησε στην Κίνα το 2373  π.Χ, όταν τυχαία ο φυσιολάτρης αυτοκράτορας Τσεν Νούνγκ, ανακάλυψε πως τα φύλλα του φυτού έδιναν ένα αρωματικό τονωτικό ρόφημα . Από εκεί, το τσάι γρήγορα διαδόθηκε στην Ινδία και την Ιαπωνία. Στην Ευρώπη ήρθε με την επιστροφή του Μάρκο Πόλο. Ευρέως όμως, άρχισε  να διαδίδεται  γύρω στο 17ο αιώνα, όχι μόνο σαν αρωματικό και ευφραντικό ρόφημα αλλά και σαν φάρμακο σε διάφορα προβλήματα υγείας.

Σήμερα, οι επιστήμονες αποδίδουν στο τσάι πολλές ακόμα ευεργετικές ιδιότητες. Όπως ότι οι αυξημένες ποσότητες φλαβονοειδών (φυσικές αντιοξειδωτικές ουσίες), που περιέχει, λειτουργούν σαν ασπίδα προστασίας σε  καρδιαγγειακά και άλλα νοσήματα. Επίσης, επιδημιολογικές μελέτες, υποστηρίζουν ότι 4-5 φλιτζάνια τσάι την ημέρα, μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου, ενώ συμβάλουν και στην καλή υγεία του πεπτικού και ανοσοποιητικού συστήματος.

Οι 12 λόγοι για να πίνουμε τσάι

Προλαμβάνει τον καρκίνο: Μελέτες σε πειραματόζωα, του Αμερικανικού Ιδρύματος Υγείας (American health Foudation), του Rutgers University και του Case Western University των ΗΠΑ,  απέδειξαν επίσης ότι τα φλαβονοειδή που περιέχονται στο τσάι (μαύρο ή πράσινο) παρεμποδίζουν και ορισμένες γενετικές μεταλλάξεις  του κυττάρου, μειώνοντας τον κίνδυνο καρκινογένεσης στο δέρμα, τους πνεύμονες, τον οισοφάγο και το στομάχι. Ακόμα, μια επιδημιολογική έρευνα σε 35.000 μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, έδειξε ότι το ποσοστό καρκίνου του πεπτικού  και του ουροποιητικού συστήματος είναι χαμηλότερο κατά 40% έως 70% σε γυναίκες που πίνουν περισσότερο από δυο φλιτζάνια τσάι την ημέρα, συγκρινόμενες με εκείνες που δεν πίνουν ποτέ ή που καταναλώνουν πολύ σπάνια τσάι.

Μειώνει τα καρδιαγγειακά: Μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες, συσχετίζουν την κατανάλωση τσαγιού και με τη μείωση του κινδύνου παθήσεων της στεφανιαίας, αλλά και εγκεφαλικών επεισοδίων. Όσο για τις προστατευτικές ιδιότητες του μαύρου κυρίως τσαγιού, σε αυτές ειδικά τις νόσους, αποδίδονται όχι μόνο στις αντιοξειδωτικές ουσίες του, αλλά και σε κάποιους άλλους αντιθρομβωτικούς μηχανισμούς, που διαθέτει. Η επιστημονική έρευνα για τη δράση των μηχανισμών αυτών του μαύρου τσαγιού στα καρδιοαγγειακά και όχι μόνο νοσήματα, βρίσκεται σε εξέλιξη.

Καθυστερεί την γήρανση: Τα αντιοξειδωτικά του μαύρου ή του πράσινου τσαγιού, που θεωρούνται μάλιστα 4 φορές πιο ισχυρά από τις βιταμίνες Cκαι Ε, δεσμεύουν στον οργανισμό βλαπτικά μόρια, που είναι γνωστά σαν ελεύθερες ρίζες οξυγόνου. Οι ρίζες οξυγόνου, τραυματίζουν τα κύτταρα και προκαλούν εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος καθώς και  πρόωρη γήρανση.

Η συστηματική-σύμφωνα πάντα με σύγχρονες επιστημονικές έρευνες- κατανάλωση τσαγιού, έχει ιδιαίτερα ευεργετικές συνέπειες στην λειτουργία του οργανισμού, αφού οι αντιοξειδωτικές ουσίες του καθυστερούν τη γήρανση.

Προστατεύει την επιδερμίδα:  Οι  αντιοξειδωτικές ουσίες του τσαγιού, συμβάλουν και στη διατήρηση της  ελαστικότητας του δέρματος. Έτσι, πίνοντας καθημερινά μια κούπα ζεστό ή παγωμένο τσάι, το δέρμα διατηρεί τη νεανικότητα του και παραμένει λαμπερό και υγιές. Επιπλέον, τα αντιοξειδωτικά που υπάρχουν στο πράσινο τσάι, προστατεύουν την επιδερμίδα από τις επικίνδυνες πια ακτίνες του ηλίου. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι τόσα  καλλυντικά έχουν συμπεριλάβει το τσάι στη σύνθεσή τους.

Προφυλάσσει τα δόντια: Μια ιδιότητα του τσαγιού όχι πολύ γνωστή, είναι ότι προφυλάσσει  και τα δόντια από την τερηδόνα. Πιο συγκεκριμένα, μερικά από τα συστατικά που περιέχει το τσάι, προλαμβάνουν τον πολλαπλασιασμό  των βακτηριδίων που προκαλούν την τερηδόνα. Επιπλέον, η πλούσια σύστασή του σε φθόριο, συμβάλει  γενικά στην καλή κατάσταση των δοντιών.

Βοηθά στην χαλάρωση: Δυο φλιτζάνια τσάι την ημέρα, αναζωογονούν όχι μόνο το σώμα αλλά και το πνεύμα και μάλιστα βοηθούν στην αυτοσυγκέντρωση, στην καλύτερη απόδοση και στην ανάπτυξη της προσοχής. Ταυτόχρονα, το τσάι αυξάνει τη θερμοκρασία του δέρματος συμβάλλοντας έτσι στη χαλάρωση του οργανισμού και στην απαλλαγή του από το άγχος και το στρες .    

Καίει  τα λίπη: Το τσάι όταν πίνεται χωρίς ζάχαρη, είναι ιδανικό για μια αποτελεσματική δίαιτα, γιατί είναι πηγή ενέργειας όχι όμως και θερμίδων. Επιπλέον, Ελβετοί επιστήμονες του Πανεπιστημίου της Γενεύης, έδειξαν ότι ειδικά το πράσινο τσάι, αυξάνει τους ρυθμούς του μεταβολισμού και τη διαδικασία της καύσης των θερμίδων. Άρα, πίνοντας πράσινο τσάι  τα λίπη καίγονται πιο γρήγορα!

Διατηρεί την εντερική ισορροπία: Το τσάι βοηθά και τη για τη διατήρηση της εντερικής ισορροπίας, ενώ συνιστάται ιδιαίτερα μετά από σωματική άσκηση, γιατί συμβάλει στην αναπλήρωση των υγρών που παίζουν σημαντικό ρόλο στην σωστή λειτουργία και την ενυδάτωση του οργανισμού.

Βελτιώνει τα επίπεδα σακχάρου: Διατηρεί σταθερή την ενέργεια, εξισορροπώντας τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Μιά από τις φλαβονοειδείς ουσίες του, βελτιώνει την χρήση της ινσουλίνης στο σώμα (για την αποτροπή αύξησης των επιπέδων σακχάρου στο αίμα), που μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση, ευερεθιστότητα και επιθυμία για ανθυγιεινά τρόφιμα.

Τονώνει  το ανοσοποιητικό: Οι αντιβακτηριακές, αντιοξειδωτικές και αποτοξινωτικές ιδιότητες του τσαγιού μαζί με τις βιταμίνες και τα φυσικά συστατικά που περιέχει, βοηθούν στη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Καταπολεμά την αρθρίτιδα: Σύμφωνα με το αμερικανικό Εθνικό Κέντρο Συμπληρωματικής και Εναλλακτικής Ιατρικής (National Center for Complementary and Alternative Medicine – NCCAM): τα συστατικά του πράσινου τσαγιού, μπορούν να συμβάλουν στη θεραπεία της φλεγμονής που προκαλεί η αρθρίτιδα. Μάλιστα πολυκεντρική έρευνα  έδειξε ότι το πράσινο τσάι μπορεί να βοηθήσει τόσο τους ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα όσο και με ρευματοειδή αρθρίτιδα..

Βοηθάει και στην υγεία των οστών: Η χρόνια κατανάλωση τσαγιού χτίζει γερά οστά, καθώς, η περιεκτικότητά του σε μεταλλικά στοιχεία, συμβάλει σταδιακά στην αύξηση της πυκνότητα τους, σύμφωνα με νέες μελέτες που δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό έντυπο American Journal of Clinical Nutrition. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ακόμα ότι το μαύρο τσάι μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμος σύμμαχος στη μάχη κατά της οστεοπόρωσης, αφού τα δεδομένα δείχνουν ότι τα φλαβονοειδή που περιέχει συντελούν στην πρόληψη της εκφυλιστικής νόσου των οστών.

Τα βασικά είδη του

Ανάλογα με τον τρόπο κατεργασίας των φύλλων του (ζύμωση- αποξήρανση), το τσάι, χωρίζεται σε  μαύρο, πράσινο και Oolong. Επίσης, τα αρωματισμένα μείγματα ή αλλιώς αρωματικά τσάγια, είναι τα παραδοσιακά μαύρα ή πράσινα τσάγια, που αρωματίζονται με την προσθήκη κάποιων φρούτων, αρωματικών φυτών, η ακόμα με την προσθήκη κάποιου ποτού.

Το Mαύρο τσάι: Γίνεται από τη ζύμωση των φύλλων και οι πιο διάσημες ποικιλίες της κατηγορίας αυτής είναι τα orange pekoe της Κεϋλάνης (δίνουν τσάι σε χρώμα κεχριμπαριού), αλλά και τα γνωστά  κινέζικα τσάγια Κeemun, με χωνευτικές ιδιότητες.

Το Πράσινο τσάι: Γίνεται με αποξήρανση και καβούρδισμα των φύλλων, ενώ η ξεχωριστή ποικιλία είναι η chao chen  της Κίνας, η οποία εκτιμάται ιδιαίτερα από τους Ασιάτες για τη δροσιστική και ξεδιψαστική ιδιότητά της.

Το Οolong τσάι: Τα φύλλα του υφίστανται μερική ζύμωση, που διαφέρει ανάλογα την περίοδο της συγκομιδής του. Το καλοκαιρινό, με γεύση κάστανου θεωρείται  το πιο διάσημο. Γνωστές είναι επίσης και οι ποικιλίες με γεύση μελιού.

Τα Αρωματικά τσάγια: Από τα μίγματα αυτά διακρίνονται: τα τσάγια με γεύσεις πορτοκαλιού, περγαμόντου, μανταρινιού, άγριων μούρων, ροδάκινου, μέντας κ.α. Μείγματα αυτής της κατηγορίας είναι το περίφημο Earl Grey τσάι των Ινδιών, αρωματισμένο με περγαμόντο και  άρωμα εσπεριδοειδών. Επίσης, το παραδοσιακό μίγμα των Εγγλέζων Darjeeling, με φίνα λεπτή γεύση.

Χρήσιμες πληροφορίες :

• Μόνο ένα φλιτζάνι τσάι παρέχει γύρω στα 200mg φλαβονοειδών (αντιοξειδωτικές ουσίες), πολλά από τα οποία απελευθερώνονται στο ρόφημα μέσα στο πρώτο λεπτό μετά την παρασκευή του.
•  Ο τύπος και η φύση των φλαβονοειδών, διαφέρουν ανάμεσα στο πράσινο και το μαύρο τσάι. Αυτό γιατί στη φάση της ζύμωσης κατά την επεξεργασία του τσαγιού, τα φλαβονοειδή μετασχηματίζονται υπό την επίδραση ενζύμων που υπάρχουν φυσιολογικά στα φύλλα.
• Τα κύρια φλαβονοειδή του πράσινου τσαγιού είναι οι κατεχίνες, ενώ το μαύρο τσάι περιέχει κυρίως θειοβλαβίνη και θειοερυθρίνες.
• Το τσάι εκτός από πλούσιο  σε  φλαβονοειδή, περιέχει  και  άλλα αντιοξειδωτικά, όπως η βιταμίνη C, τα καροτενοειδή, οι τοκοφερόλες, και ορισμένα μέταλλα (χρώμιο, μαγγάνιο, σελήνιο, ­φθόριο).
• Σύμφωνα με τους ειδικούς, δυο φλιτζάνια τσάι την ημέρα, είναι ένας ικανοποιητικός μέσος όρος κατανάλωσης, ώστε ο οργανισμός να επωφελείται από τις ευεργετικές ιδιότητες του τσαγιού.

Πρόσκληση για τσάι

 

Η ετοιμασία: Οι Κινέζοι λένε πως το τσάι πρέπει να μείνει στο νερό τόση ώρα, όση χρειάζεται κάποιος για να απαγγείλει αργά τρεις προσευχές! Το τσάι  πρέπει να ετοιμάζεται τη στιγμή που θα σερβιριστεί. Η κοινή δόση είναι η μύτη ενός κουταλιού του γλυκού τσάι για ένα φλιτζάνι και μια κουταλιά για την τσαγιέρα. Το τσάι απελευθερώνει το άρωμά του σε θερμοκρασία που πλησιάζει τους 100 βαθμούς κελσίου. Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να ζεσταίνεται καλά και η τσαγιέρα. Η τσαγιέρα μπορεί να είναι από πορσελάνη, πηλό, ή γυαλί, πρέπει όμως να χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο για τσάι.

 

Τo σερβίρισμα : Σύμφωνα με τους κανόνες του σαβουάρ βιβρ, το τσάι απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή όχι μόνο στην παρασκευή αλλά και το σερβίρισμα.

• Το τσάι στο τραπέζι: Σερβίρεται με τα φλιτζάνια γύρω- γύρω, και τις γαλατιέρες, τις ζαχαριέρες, τις μικρές μποτίλιες κονιάκ και τα διάφορα γλυκίσματα στο κέντρο. Το σερβίρισμα γίνεται από τη δεξιά πλευρά.
• Στο σαλόνι: Χρειάζεται ένας μεγάλος δίσκος που να χωρά μέσα την τσαγιέρα  κι όλα τα αξεσουάρ. Σερβίρετε κάθε καλεσμένο ξεχωριστά και του προσφέρετε εσείς το φλιτζάνι.

 

Μικρά μυστικά:

• Το λεμόνι δίνει στο τσάι διαύγεια και άρωμα.
• Οι τσαγιέρες δεν πρέπει ποτέ να καθαρίζονται με απορρυπαντικό, αλλά απλά να ξεπλένονται με καθαρό νερό.
• Το τσάι που κατακάθεται στα τοιχώματα δίνει πιο νόστιμη γεύση στο ρόφημα.
• Σε καμιά περίπτωση το τσάι δεν πρέπει να μένει περισσότερο από 5 λεπτά στο νερό, γιατί θα πικρίσει.
• Η ζάχαρη, το γάλα ή το λεμόνι, δεν αλλοιώνουν τις ευεργετικές ιδιότητες του τσαγιού. Άρα δεν χρειάζεται να αλλάξετε τις αγαπημένες σας συνήθειες.

Η «ιεροτελεστία» της παράδοσης 

Ανέκαθεν η προετοιμασία και το σερβίρισμα του τσαγιού, αποτελούσε ολόκληρη ιεροτελεστία, τόσο στην Άπω Ανατολή, που το τσάι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας της, αλλά και στη Δύση.

• Στην Ιαπωνία, σε κάθε σπίτι υπάρχει η αίθουσα του τσαγιού (απλή και απέριττη), όπου οι Ιάπωνες με λευκές κάλτσες και κιμονό, παίρνουν το τσάι τους σε ένα κλίμα απόλυτης αρμονίας και ενότητας. Η έναρξη της τελετής γίνεται από τον οικοδεσπότη με ένα σιδερένιο γκόνγκ, που το χτυπά 5 ή 7 φορές, ενώ το τσάι βράζει σε σιδερένια  τσαγιέρα και σερβίρεται σε κούπες (χωρίς χεράκι).
•  Στην Κίνα και την Κεϋλάνη, το νερό βράζει σε μεγάλα δοχεία, και το πράσινο τσάι, που προτιμούν οι λαοί αυτοί, σερβίρεται σε μικρές κομψές κούπες.
• Στην Αγγλία ετοιμάζουν το τσάι στην κλασική πήλινη τσαγιέρα και από εκεί το μεταφέρουν σε πορσελάνινη ή ασημένια. Χρησιμοποιούν συνήθως φλιτζάνια από  λεπτή διάφανη πορσελάνη, ώστε να αναδεικνύεται το κεχριμπαρένιο χρώμα του τσαγιού.

Διεθνείς συνταγές

 

Στην Ελλάδα το τσάι συνηθίζεται με γάλα, κονιάκ η λεμόνι. Σε άλλες χώρες με μπαχαρικά, κρασί, και ροδοπέταλα. Αν θέλετε να πιείτε  ένα «αλλιώτικο» τσάι, δοκιμάστε και τις παρακάτω συνταγές.

 

* Εγγλέζικο πικάντικο τσάι: Ζεσταίνετε 1/4 λιτρ. νερό, αφήνετε μέσα να ζεματιστούν 1 κουταλάκι τσαγιού ροδοπέταλα, 1/2  κουταλάκι τσαγιού πράσινο τσάι,  1/2 γλυκάνισο, κι ένα μπαστουνάκι κανέλας. Τ’ αφήνετε περίπου 5 λεπτά. Βάζετε σε ένα ζεστό φλιτζάνι τσαγιού το χυμό από 1/2 λεμόνι , 2 κουταλιές σούπας ουίσκι, 3-4 κύβους σκούρα ζάχαρη και ρίχνετε από πάνω το καυτό τσάι.

 

 * Παριζιάνικο τσάι: Ετοιμάζετε 1/8 λίτρου δυνατό μαύρο τσάι. Ζεσταίνετε το τσάι με 1/8 λίτρ. φρέσκο χυμό πορτοκαλιού, χυμό από 1/2 λεμόνι και λίγη φλούδα λεμονιού, μην το αφήσετε όμως να βράσει. Σε ένα ζεστό φλιτζάνι βάζετε 4 κουταλιές σούπας μπράντι και 2-3 κύβους ζάχαρης. Ρίχνετε μέσα το ζεστό μίγμα τσαγιού και πορτοκαλιού. Πασπαλίζετε πριν από το σερβίρισμα με μοσχοκάρυδο.

 

* Γιουγκοσλάβικο τσάι: Ζεσταίνετε 1/8 λίτρου κόκκινο κρασί και 1/8 λιτρ. μαύρο τσάι, καθώς και 1 γαρύφαλο, χωρίς να τα αφήσετε να βράσουν. Σ’ ένα ζεστό φλιτζάνι βάζετε μια φέτα λεμονιού, χυμό από 1/4 λεμονιού, 1 κουταλάκι τσαγιού μέλι, και 1-2 κομμάτι ζάχαρη κρυσταλιζέ. Γεμίζετε με το μίγμα κρασιού και τσαγιού.