Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ποίηση που αναπνέει
04/05/2016, 10:21 πμ

Ποίηση που αναπνέει

Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη //

 

transΒασιλική Ράπτη “Transitorium”, δίγλωσση συλλογή ποιημάτων Somerset Hall Ppress, Boston,  2015.

 

Η συλλογή αυτή, όπως ο Βασιλιάς της Ασίζης, στο ομώνυμο ποίημα του Σεφέρη, φοράει μία προσωπίδα χρυσή. Αρχαία και σύγχρονη. Από πίσω κοχλάζουν τα συναισθήματα, ο αισθησιασμός, το πένθος, ο έρωτας. Όμως όλα αυτά προσφέρονται σε σχήματα αφαιρετικά, με γλώσσα συνθηματική, κρυπτική, διαβάζει κανείς σε ιερογλυφικά τον πόνο.

H Βασιλική Ράπτη χρησιμοποιεί τις λέξεις με έναν εντελώς δικό της μοναδικό και πρωτότυπο τρόπο. Οι λέξεις της αποσπασματικές, σχηματίζουν ιδεογράμματα, κάνουν συνήχηση, αντήχηση, παρήχηση, ηχολαλία, παραλαλία, ρίχνει τους ρούνους λέξεις και αυτές σχηματίζουν χρησμούς, όπως ο Εμπεδοκλής στο ποίημά της, έτσι και οι λέξεις της επιστρέφουν στην φωτιά από όπου προήλθαν και αναδύεται το νόημά τους.

Πέτρα, μολύβι, χαρτί, ένα δύο ένα δύο εν δυο, εμπρός μαρς, η Βασιλική Ράπτη παίζει ένα παιχνίδι ενηλίκων, ένα κρυφτό για δύο, όπου ο αναγνώστης καλύπτει τα μάτια του και τα φυλάει, ενώ σιγανά και διαδοχικά του αποκαλύπτεται το μυστήριο της συλλογής.

TRANSITORIUM, ένα πέρασμα, μία μετάβαση, ένα στάδιο από, προς, ενδιάμεσο αλλά αυθύπαρκτο και αυτόνομο χωρίς συνέχεια απαραίτητα. Ένα ιδιόρρυθμο Καθαρτήριο. Αυτό το τούνελ λοιπόν καλείται να διασχίσει ο αναγνώστης ανάμεσα στην ζωή και στον θάνατο, το γέλιο και το δάκρυ, τον πόνο και τον έρωτα. Και όλα τα μικρά ανεπαίσθητα νεύματα της Βασιλικής Ράπτη ανάμεσα.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία πολύ απλή συλλογή. Η τουλάχιστον έτσι μας παραπλανά η Βασιλική. Μικρές, λιτές φράσεις, όχι πομπώδεις, όχι σοβαροφανείς, διακριτικές, καθαρές, εύστοχες. Ανάλαφρη συλλογή, αβαρής, όπως το ήλιον που σηκώνει το αερόστατο ψηλά. Και σιγά σιγά ο αναγνώστης καταλαβαίνει την φοβερή εξαπάτηση. Καθώς ανέμελα η ποιήτρια μας οδηγεί στο κατώφλι της ανθρώπινης μοίρας και ερχόμαστε σε επαφή με τον πόνο, τον κανιβαλισμό του έρωτα, το αποτρόπαιο πρόσωπο του θανάτου.

Στην πραγματικότητα η Βασιλική Ράπτη θα έπρεπε να ενοχοποιηθεί για την φοβερή της μαεστρία να μας ρίχνει στα Τάρταρα, στους πιο σκοτεινούς φόβους και πόθους με τόση γλυκύτητα και διακριτικότητα, με τόσο έντεχνη και πολύπλοκη απλότητα.

Ένα άλλο πολύ περίεργο χαρακτηριστικό αυτής της συλλογής είναι η διγλωσσία της. Αυτό κανονικά από μόνο του δεν σημαίνει πολλά. Υπάρχουν πολλές δίγλωσσες συλλογές, όλο και περισσότερες σήμερα και η Βασιλική Ράπτη ζει στην Αμερική, κάποια ποιήματα μάλιστα τα έγραψε κατευθείαν στα Αγγλικά και στην συνέχεια μεταφράστηκαν σε ένα μεταφραστικό συνέδριο στο οποίο είχα την χαρά να την γνωρίσω και να συμμετέχω κι εγώ σε μία ή δύο μεταφράσεις τους.

Όμως. Επειδή τα ποιήματα της Βασιλικής είναι ζωντανοί οργανισμοί, συνέχεια ρέουν και δημιουργούν καινούργια σχήματα, ήχους και εικόνες, επειδή η Βασιλική παίζει πάρα πολύ με τον ήχο των λέξεων, υπάρχει συνέχεια ένα καλειδοσκόπιο ήχων, θα έλεγα ότι η συλλογή είναι περισσότερο ηχητική,

Ένα παράδειγμα:

 

Για την Άχνα του Στρατή Χαβιαρά

Αχ να

Μη

Aχνή

αχ

Και να ‘χα

Χνάρια

Αχνά

Της άχνας σου

Να ξαχνίσω

Την αχλή

Του χνώτου σου

Το χνούδι

Της γλώσσας σου

Να χαρώ

Τάχα

Κι εγώ

Το τάμα

Της εφηβείας

Των αχινών

Των ινών

Των κορμιών-ορνέων

 

Η μετάφραση λοιπόν των ποιημάτων αυτών έχει δημιουργήσει καινούργια ποιήματα, έτσι ώστε διαβάζει κανείς δύο συλλογές, μία την πρωτότυπη συλλογή στα Αγγλικά και δεύτερη την πρωτότυπη πάλι συλλογή στα Ελληνικά, όπου έχουν δημιουργηθεί καινούργιες παρηχήσεις, διαφορετική ηχώ, άλλα σχήματα, αλλά το περίεργο και εντελώς παράδοξο είναι ότι το νόημα παραμένει αναλλοίωτο, που σημαίνει ότι κάθε ένα ποίημα από αυτά, εκτός από την γλώσσα του που παιχνιδίζει και ρέει, έχει και ένα πολύ συμπαγή πυρήνα, ένα βαρύ κέντρο που παρασύρει τον αναγνώστη κατευθείαν στον βυθό.

 

Το πρωτότυπο ποίημα:

 

Ah-na

hazy

Ahna

Had I had

hazy clues

fragrance

of breath

(yours)

To steam in

your exhale

to melt

in the velvet of

your tongue

to vow as an adolescent

to sea urchins

fibers of

body-vaultures

 

Μόνιμα και μαγικά μέσα στην συλλογή το Morning (πρωί) με το ανεξάντλητο φως του μπερδεύεται με το ζοφερό σκοτάδι του Mourning (πένθος), ή όπως εκφέρεται στην Ελληνική εκδοχή του ποιήματος «στο πρωινό μου παιχνίδι αντιστρέφω τον θρήνο»

Σε άλλο ποίημα το broken/buried στα Αγγλικά ή το θαμμένη/θλιμμένη στα Ελληνικά, παιχνίδια που εξορκίζουν το αμείλικτο τέλος.

Από το ποίημα ΕΠΙΘΑΛΑΜΙΟ

 

Πρώτα στα Αγγλικά:

 

and you sleep alone

in a bed for two

not yet ready.

 

Και στα Ελληνικά:

 

όταν και πάλι η χαραυγή σε βρει

μονή σε κλίνη δίκλινη ανέτοιμη.

 

Βασιλική Ράπτη

Βασιλική Ράπτη

 

Η συλλογή ευωδιάζει, αρώματα που έρχονται σε άμεση επαφή με τις αισθήσεις μας, της λεμονιάς, της πορτοκαλιάς, του θυμαριού, αρώματα Ελλάδας, λεύκες, αίγαγροι, αγριοστάφυλα, πουλιά που κελαιδούν Ελληνικά, μία γεύση Ελλάδας διατρέχει την συλλογή.

Και βέβαια μετά είναι το θέμα των επιρροών, τόσο έντεχνα όμως απορροφημένες ώστε μιλάμε για μία αφαιρετική συνομιλία με τους μεγάλους ποιητές. Έτσι η Βασιλική διακειμενικά συνομιλεί με την Σαπφώ, τον Καβάφη, τον Rimbaud, τον Baudelaire, τον Σεφέρη, τον Εγγονόπουλο απευθύνεται σ’ αυτούς ενώ στην πραγματικότητα απευθύνεται στο βαθύτερο της είναι και ταυτόχρονα στον αναγνώστη.

 

Από το ποίημα ΟΙ ΚΟΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΣΕΦΕΡΗ

 

Γράψε τώρα πάνω στην κολοκύθα τους στίχους σου

Χάραξε μια προσωπίδα μ’ ένα βαθύ άνοιγμα για στόμα

Και δυο μαύρες γραμμές για ματόκλαδα.

Κι αν χρειαστεί, μη φοβηθείς να δείξεις ανυπακοή.

Μην κουραστείς να σκάψεις όλο και πιο βαθιά

Να σκαλίσεις μια γούρνα εκεί μέσα.

μόλις αδειάσεις και το τελευταίο κουκούτσι

αφού σκάψεις

και σκάψεις

οι σκέψεις σου

ν’ αδειάσουν κι αυτές.

Ή μπορεί κιόλας

ο βασιλιάς

να σιμώσει επιτέλους

 

η πιο κάτω στο ποίημα ΔΥΟ ΣΑΛΑΜΑΝΔΡΕΣ

 

Γδέρνονταν

Βασανιστικά

Τελειωτικά

Ώσπου το ένα αδειανό πουκάμισο διπλώθηκε,

Έγινε ένα με το άλλο.

Τώρα δυο αδειανά πουκάμισα

Φαντάσματα του παρελθόντος

 

Η φιλολογική λοιπόν μελέτη των αγαπημένων της ποιητών που επί χρόνια υπηρετούσε σεμνά μετατρέπεται σε ποίηση, μία ποίηση στέρεη ακριβώς γιατί προέρχεται από την γνώση.

Συνομιλεί όμως και με κινηματογραφιστές, συνομιλεί με ταινίες, κι αυτό είναι πολύ φυσικό αφού γρήγορα τα πλάνα της συλλογής, διαδέχονται το ένα το άλλο.

Είναι οι λέξεις λοιπόν της Βασιλικής «πήλινα κοίλα για τους θεούς»; Λευκά σάβανα για να τυλίξει την απώλεια; Ποιο είναι το κεφάλι της Μέδουσας, η λύπη που πετρώνει, όταν ο αναγνώστης την κοιτάει κατάματα;

Δεν ξέρω γιατί αλλά ενώ διάβαζα αυτή την συλλογή μου ήρθαν στο μυαλό οι δεσποινίδες της Αβινιόν του Πικάσσο αλλά και μινωικές τοιχογραφίες. Ίσως γιατί τελετουργικά αυτή η συλλογή είναι ένας οδηγός ζωής και θανάτου.

 

Σαπφικόν

Φρστ, φρστ, φρστ!

Τα φτερά σου, λιμπελούλα

Μου κόβουν την ανάσα

Μικρή σειρήνα

Λάμια, Γιακσίνι

Σαγήνη, λαγήνι

Σεληνιάζομαι

Για σε…

Βιάζομαι…

Τώρα που…

 

Μια λιμπελούλα λοιπόν αυτό το βιβλίο, μία λιμπελούλα που με τα φτερά της σαγηνεύει τον αναγνώστη και τον οδηγεί όλο τον δρόμο, μυστικά, τελετουργικά, απόκρυφα, μέχρι τον Άδη. Και πίσω στην χαρά της ζωής.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top