Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η ανασκόπηση του τραγικού, κωμικού και σατιρικού στοιχείου της σύγχρονης Ελλάδας
24/01/2018, 8:21 πμ

Η ανασκόπηση του τραγικού, κωμικού και σατιρικού στοιχείου της σύγχρονης Ελλάδας

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

 

Μιχάλης Τζανάκης, «Τραγ-ελλαδικά», Εκδόσεις 24 γράμματα. Οκτώβριος 2017

 

Η έννοια του δράματος, ειδικά εκείνη του αρχαίου, εμπεριέχει πολλές συνιστώσες, οι βασικές των οποίων είναι η τραγική, η κωμική και η σατιρική.   Ετυμολογικά παραπέμπει, αναπόφευκτα, σε δράση, κίνηση και πράξη. Αν ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία,  το αρχαίο δράμα γεννήθηκε εδώ, σε τούτον τον τόπο, γύρω στο έκτο αιώνα  π.Χ., με αφορμή τις γνωστές γιορτές προς τιμήν του Διόνυσου, καθώς και από τα φαλλικά άσματα των γιορτών του τρυγητού, όπου η μεγάλης κλίμακας οινοποσία προδιέθετε σε γενικευμένη ευδιαθεσία και μειωμένη οπωσδήποτε ευπρέπεια των πολιτών. Λίγο αργότερα, εμφανίστηκε στο προσκήνιο της ιστορίας ο Θέσπις, ο Φρύνιχος και, έναν αιώνα αργότερα, ο Αισχύλος, ο οποίος μπορεί να μην είναι ο ιδρυτής της τραγωδίας, αλλά κέρδισε μάλλον επάξια τον τίτλο της πατρότητας του δράματος. Η συνέχεια υπήρξε  καταλυτική για το είδος αυτό. Ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης πρόσθεσαν με τη σειρά τους στο αρχαίο ελληνικό δράμα πολλές παραμέτρους και εισήγαγαν μερικές ελευθερίες και αναπόφευκτα κάποιους νεωτερισμούς. Από εκεί κι’ ύστερα, οι Ρωμαίοι παρέλαβαν το δράμα από τους Έλληνες της Σικελίας, ενώ στη μεσαιωνική εποχή διαδόθηκε σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο, κυρίως Γερμανία, Γαλλία και σκανδιναβικά κράτη. Στο χώρο που γεννήθηκε, όμως, λόγω της τουρκοκρατίας και της μειωμένης αναγκαστικά ελευθερίας σκέψης και έκφρασης, παρατηρήθηκε κάποια κάμψη στο είδος. Η σκυτάλη όμως πέρασε σύντομα στο χώρο της Κρήτης, με τα πασίγνωστα έργα ‘Ερωφίλη’, ‘Θυσία του Αβραάμ’ και  ‘Φορτουνάτο’, ενώ ακολούθησαν τα Επτάνησα και κυρίως η Ζάκυνθος, και αργότερα η υπόλοιπη Ελλάδα.

Πρόσφατα ήρθε στην κυκλοφορία ένα περίεργο εκ πρώτης όψεως πόνημα, τα ‘Τραγ-ελλαδικά’ του φιλόλογου Μιχάλη Τζανάκη. Διαβάζοντάς το, γρήγορα διαπιστώνει κάποιος ότι το κείμενο ακολουθεί κατά πόδας, τα βήματα παλιότερων και πολύ μακρυνών συγγραφέων. Συνδυάζει έξυπνα το κωμικό και σατιρικό στοιχείο, και μέχρι εδώ όλα θα ήταν καλοδεχούμενα εάν το κείμενο δεν περιείχε ταυτόχρονα την δραματική παράμετρο, του τραγικού! Γιατί μόνο έτσι θα μπορούσε κάποιος να περιγράψει τη μεγάλη λαίλαπα που ενέσκηψε στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες. Βεβαίως αυτό το χρονοδιάγραμμα, καθόλου μα καθόλου, δεν υπαινίσσεται ότι παλιότερα από το χρονικό όριο της ‘μεταπολίτευσης’ (1974) τα πράγματα ήταν ρόδινα, ή έστω κάπως καλύτερα για τη χώρα μας.  Απλώς ο συγγραφέας προτίμησε ή καλύτερα εστιάστηκε στο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, δηλαδή από το 1974 έως τις μέρες μας. Μέσα στις σελίδες του βιβλίου, παρελαύνουν όλες οι πολιτικές προσωπικότητες που έβαλαν τη σφραγίδα τους, δυστυχώς ανεξίτηλα,  στην νεοελληνική πολιτική και κοινωνική ιστορία. Κυβερνήσεις όλων των αποχρώσεων και ανικανοτήτων! Πολιτικοί άντρες ολίγιστοι του ρόλου που τους εμπιστεύτηκε το κατά καιρούς, υποτίθεται ώριμο,  εκλογικό σώμα της κοινωνίας μας. Το δράμα, μέσα στο βιβλίο, φαίνεται προς στιγμήν ότι παίζεται ή ποιο σωστά παίχτηκε τις προηγούμενες δεκαετίες στους πολιτικούς μας ηγέτες, αλλά στην πραγματικότητα διαδραματίζεται εκεί χαμηλά, στην ρημαγμένη κοινωνία! Στην καθημερινότητα, σε τελική ανάλυση, η οποία επλήγη βάναυσα τα τελευταία χρόνια χωρίς να διαφαίνεται, δυστυχώς,  κάποιο είδος  απόδρασης από το δύστροπο, πολυδαίδαλο, σκοτεινό  και άκρως μελαγχολικό τούνελ, όπου παραπαίει αβοήθητη.

Το νεοελληνικό δράμα στο βιβλίο του Τζανάκη, ξεκινάει όπως ήδη είπαμε με την έλευση του ‘Εθνάρχη’ Καραμανλή από την ξενιτιά, όπου βρισκόταν εξορισμένος για να ‘πολεμήσει’ κι αυτός όπως και πολλοί άλλοι τη δικτατορία,  και εξικνείται στις δύσκολες ετούτες μέρες της χώρας των μνημονίων. Στα κείμενά του ο συγγραφέας δεν ορρωδεί έναντι ουδενός, πολιτικών και πολιτών, αφού ‘‘… διχασμένη προσωπικότητα εν τέλει αυτός ο Έλληνας. Όταν ψηφίζει είναι δεξιός, όταν τραγουδά είναι αριστερός, κι’ όταν τρώει κρατικό χρήμα μεταμορφώνεται στο σπέσιαλ ‘σοσιαλιστικό’ υβρίδιο που είχε τη σφραγίδα του ΠΑΣΟΚ, ενώ όταν ‘στοχάζεται’ θα καταλήξει  στο ‘Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια΄. Έτσι όλοι είναι ευχαριστημένοι, η δεξιά γιατί ψηφίζεται, η αριστερά γιατί ‘τιμάται’ για τους ‘αγώνες’ της αρκεί να μην εγείρει άλλου είδους αξιώσεις και αργότερα κυρίως το ΠΑΣΟΚ, γιατί θα εξελίξει τη διαφθορά στην Ελλάδα, αφού οι ‘σύμμαχοι’, το ‘παλάτι’ και το ‘παρακράτος’ της δεξιάς είχε αρκετά κενά που ήρθαν να καλύψουν οι φουριόζοι πασόκοι στη συνέχεια…’.   Το πράγμα βεβαίως, θα μπορούσε να ισχυρισθεί ένας λίγο υποψιασμένος παρατηρητής και αναγνώστης του βιβλίου, είχε δρομολογηθεί από πολύ νωρίς, όταν αποπέμφθηκε από την κυβέρνηση ένας σοβαρός υπουργός και οικονομολόγος ικανού βεληνεκούς, ο Μανόλης Δρεττάκης, επειδή άκουσον, άκουσον, θέλησε εν έτει 1982 να φορολογήσει  τη… μεγάλη ακίνητη περιουσία! Και βέβαια, όπως γράφει ο συγγραφέας, αυτός ‘… απεπέμθη καλοκαιριάτικα, στη στεριά’, ενώ ‘…λίγους μήνες πριν ένας άλλος συνάδελφός του έθεσε εαυτόν εκτός κινήματος στα 35.000 πόδια…’, αναφερόμενος προφανώς στον Ασημάκη Φωτήλα.

 

Μιχάλης Τζανάκης

 

Συμπερασματικά θα λέγαμε πως το συγκεκριμένο πόνημα του Μιχάλη Τζανάκη, αποτελεί μια περίληψη των κωμικοτραγικών επιλογών και ενεργειών όχι μόνο των Ελλήνων πολιτικών στα χρόνια της μεταπολίτευσης, αλλά και των πολιτών οι οποίοι σε τελική ανάλυση έχουν ακέραιη την ευθύνη της όποιας κατά καιρούς επιλογής μέσω της ψήφου τους. Η νεοελληνική ιστορία έτσι όπως δεν την είχαμε συνηθίσει, ή καλύτερα όπως δεν μας την είπε κανένας! Στα θετικά του βιβλίου η ανεβασμένη αισθητική ενός καινούργιου εκδοτικού οίκου αλλά περισσότερο μάλλον εγχειρήματος, αφού  τα ‘24 γράμματα’ δραστηριοποιούνται στο χώρο των γραμμάτων και των τεχνών του διαδικτύου εδώ και πολύ καιρό με πολλούς και φανατικούς αναγνώστες.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top