Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η διόρθωση του χρόνου
05/04/2017, 11:40 πμ

Η διόρθωση του χρόνου

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Το χάσμα του χρόνου» της Τζάνετ Γουίντερσον, μτφ: Μυρσίνη Γκανά, σελ. 384, Εκδ. Μεταίχμιο

 

Ό,τι έγινε μπορεί να ξαναγίνει με άλλο τρόπο. Η ροή του χρόνου, ένας ποταμός που παρασέρνει τις ζωές των ανθρώπων, τις αποφάσεις τους, τα πάθη και τα συντρίμμια τους, αυτή η ροή που συνηθίζουμε να θεωρούμε μη διαπραγματεύσιμη, και σίγουρα όχι επαναπροσδιορίσιμη, μπορεί να επιστρέψει εκεί από όπου ξεκίνησε και να λυτρώσει. «Το χάσμα του χρόνου» της Γουίντερσον είναι κάτι παραπάνω από ένα μυθιστόρημα που φέρνει τα παλίμψηστα κομμάτια του «Χειμωνιάτικου Παραμυθιού» του Σαίξπηρ. Ναι, γράφτηκε με αφορμή τη συμπλήρωση των 400 χρόνων από τον θάνατο του μέγιστου δραματουργού και υπό τη σκέπη του γνωστού «Hogarth Shakespeare Project», στο οποίο σημαντικοί σύγχρονοι συγγραφείς κλήθηκαν να συνομιλήσουν με έργα του άγγλου δημιουργού προβάλλοντας, όμως, τη δική τους εκδοχή. Η Γουίντερσον ξεκίνησε πρώτη τη σκυταλοδρομία παίρνοντας έναυσμα από το «Χειμωνιάτικο παραμύθι», ένα έργο για το οποίο ο Σαίξπηρ κατηγορήθηκε για… καραμπινάτη λογοκλοπή. Είναι γνωστό πλέον ότι ο Άγγλος δεν είχε ηθικούς ενδοιασμούς να οικειοποιείται στοιχεία που έβρισκε σε άλλα έργα. Εν προκειμένω, η έμπνευσή του προήλθε από το θεατρικό έργο του Ρόμπερτ Γκριν «Pandosto ή ο Θρίαμβος του Χρόνου». Το έργο γράφτηκε με σκοπό να παρουσιαστεί στην επέτειο των πέντε ετών από την αποτυχημένη Συνωμοσία της Πυρίτιδας του Γκάι Φωκς. Στόχος του Σαίξπηρ ήταν να γράψει ένα έργο που θα ξεφεύγει από την βαριά σκιά των άλλων έργων του. Δεν θα είναι αιματοβαμμένο, δεν θα περιβάλλεται από την σιδερένια πυγμή ενός Οθέλλου (αν και συνομιλεί με το πάθος της ζήλειας), τη σκληροτράχηλη θωριά ενός Βασιλιά Ληρ, ούτε θα εμπλέκεται με υπαρξιακά ζητήματα και την εκτροπή από τη λογική όπως ο Άμλετ. Η χαρά της ζωής και η ελπίδα της συγχώρεσης ήταν η βασική του ιδέα και αυτή την υπηρέτησε με την παραμυθία του συγκεκριμένου έργου (δεν είναι τυχαίο ότι ο τίτλος φέρει αυτή την ευδιάκριτη σήμανση μιας ιστορίας με έθος και ανατρεπτική αλληγορία). Θα έλεγε κανείς πως εδώ δεν βρίσκουμε καν ψήγμα αρνητικού ήρωα, καθώς ακόμη και ο ζηλιάρης βασιλιάς Λεόντιος που κάνει το βίο αβίωτο στη γυναίκα του Ερμιόνη και αρνείται το τέκνο του θεωρώντας πως είναι καρπός της παράνομης σχέσης της με τον φίλο του Πολύξενο, ακόμη κι αυτός ο τόσο τυφλωμένος άνδρας αναζητεί μέχρι τέλους την οδό της συγχώρεσης.

 

Jeanette Winterson

 

Η Γουίντερσον, μια από τις πλέον σημαίνουσες συγγραφείς της Γηραιάς Αλβιόνας, ακολουθεί πιστά τα σημάδια του Σαίξπηρ, δεν επιθυμεί επουδενί να διαστρέψει τη λογική και τα βασικά στοιχεία του μύθου, εντούτοις, με τρόπο μαγικά επεξεργασμένο, συνθέτει ένα ολοκαίνουργιο μυθιστόρημα, που μπορεί να λειτουργήσει ξεχωριστά από την αφορμή που το γέννησε. Κι εδώ οι έννοιες της συγχώρεσης, της απώλειας, αλλά και της δραστικής ισχύος του χρόνου και της αγάπης καθορίζουν τις πράξεις και τις σκέψεις των ηρώων. Ο βασιλιάς Λεόντιος έχει… έρθει στο σήμερα και μετονομάζεται σε Λίο. Πρόκειται για κλασικό golden boy του City (ναι, η δράση, ομοίως, έχει μεταφερθεί από τη φανταστική Σικελία του Σαίξπηρ στο Λονδίνο, αλλά και στην –επίσης- επινοημένη από την Γουίντερσον, Νέα Βοημία, κάπου στα νότια των ΗΠΑ), το οποίο κατατρύχεται από το ίδιο βασανιστήριο της ζήλειας. Πιστεύει ότι η γυναίκα του MiMi (φημισμένη τραγουδίστρια) τα έχει μπλέξει με τον φίλο του, Ξένη, έναν κατασκευαστή ηλεκτρονικών παιχνιδιών, μια εξόχως δονκιχωτική φιγούρα. Ο καρπός του πιθανολογούμενου έρωτά τους είναι η μικρή Περντίτα, την οποία με απάνθρωπο τρόπο αποφασίζει να την στείλει στην άλλη άκρη του κόσμου για να μην την βλέπει. Η Περντίτα υιοθετείται από έναν μαύρο άνδρα στη Νέα Βοημία και μόνο όταν φτάσει στα 17 της θα μάθει όλη την αλήθεια για το παρελθόν της. Oι αποκαλύψεις προκαλούν ένα στρόβιλο γεγονότων, καθώς η Περντίνα αποφασίζει να γνωρίσει τον πατέρα της, ενώ εκείνος με τη σειρά του γίνεται ταυτοχρόνως θύμα και θύτης της μανίας του. Το σετάρισμα της Γουίντερσον είναι άψογο. Η μεταφορά στο σήμερα έχει ευκταίο αποτέλεσμα. Οι χαρακτήρες πατούν στο δικό τους παρελθόν, το οποίο είναι γεμάτο από γεγονότα και συνδηλώσεις. Η κρυφή σχέση του Λίο με τον Ξένη, την περίοδο που ζούσαν στο οικοτροφείο, αλλά και η ροπή του πρώτου προς την τρέλα. Η παραζάλη της ζωής στη Νέα Βοημία όπου η Περντίνα βιώνει την κατάρριψη των βεβαιοτήτων της. Η ρομαντική φυσιογνωμία του Ξένη που προσπαθεί να γλιτώσει από το δολοφονικό μένος του Λίο, αλλά και η απόγνωση της MiMi που μάταια παλεύει να αποδείξει πως δεν έχει διαπράξει μοιχεία. Η Γούιντερσον δίνει σε όλους τους ήρωές της το σημάδι του τραγικού (αλλά και του κωμικού) για να τους κάνει απτούς, συγκροτημένους, πολύπλευρους. Στην περίπτωση της ιστορίας της ισχύει αυτό που είχε πει κάποτε ο Γουίλιαμ Φώκνερ: «Το παρελθόν δεν είναι νεκρό. Δεν είναι καν παρελθόν». Στην ουσία, ο χρόνος, ρευστό υποκείμενο, ανειρήνευτο ζώο, έρχεται να επουλώσει τις πληγές, να λειάνει τις γωνίες, να αφήσει τα πάθη να καταλαγιάσουν. Κάπως έτσι, η λύτρωση επέρχεται στο μυθιστόρημα και στις ακροτελεύτιες σκηνές όλα τακτοποιούνται με έναν τρόπο απαλλακτικό. Η ουσία των πάντων, το μέτρο της ζωής καθορίζεται, τελικά, από την αγάπη. Η γλώσσα της Γουίντερσον είναι άλλοτε αφαιρετική κι άλλοτε γεμάτη ένταση. Υπάρχουν παράγραφοι σπαρακτικής δύναμης, αλλά και προτάσεις ποιητικού βάθους που αυξομειώνουν την ένταση. Η άριστη μετάφραση ανήκει στην Μυρσίνη Γκανά.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top