Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το ηθικό δίλημμα της εκδίκησης
26/07/2017, 12:11 μμ

Το ηθικό δίλημμα της εκδίκησης

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Το τέλος της ιστορίας» του Λουίς Σεπούλβεδα, μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, Εκδ. Opera, σελ. 208

 

Αν υπάρχει μια νομοτέλεια που διευθετεί την μεγάλη Ιστορία, αλλά και τα ταπεινά εγχειρήματα των απλών ανθρώπων, τότε, αυτή δεν μπορεί να είναι ταυτόσημη με το ντετερμινιστικό σχέδιο του Φράνσις Φουκουγιάμα, αλλά με το ατελεύτητο των πράξεων. Όχι, δεν γίνεται να υπάρξει κανένα τέλος της Ιστορίας και κανένας τελευταίος άνθρωπος που θα βάλει την ύστατη τελεία στο -έτσι και αλλιώς- μπερδεμένο κείμενο της ανθρωπότητας.

Υπάρχει, όμως, πάντα ένα κύκνειο άσμα για κάθε πράξη,  κάθε σκέψη, κάθε πληγή του παρελθόντος. Είναι, ίσως, δουλειά της ελεύθερης βούλησης να ορίσει ποιο ακριβώς επιθυμεί να είναι το τέλος των πραγμάτων που την αφορούν. Ηθικό δίλημμα; Είναι μόλις ένα από τα πολλά που εκθέτει ο Λουίς Σεπούλβεδα στο τελευταίο του βιβλίο «Το τέλος της ιστορίας». Ο χιλιανός συγγραφέας, σε μια σπάνια πράξη αυτοκαθαρμού από το παρελθόν, αλλά και αναψηλάφησής του με συντριπτική δεξιότητα, δημιουργεί ένα πανόραμα της παγκόσμιας Ιστορίας που ξεκινάει από την Οκτωβριανή Επανάσταση, διαπερνάει τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τους ναζί ολετήρες, στέκεται στο Σιδηρούν Παραπέτασμα, εν συνεχεία την κατάρρευσή του, για να οδηγηθεί στη χώρα του, τον ευφρόσυνο Αλιέντε, τον δυσώδη δικτάτορα Πινοσέτ και, εκ των πραγμάτων, στη σημερινή διαπόμπευση κάθε ιδεολογικού προτάγματος και τον εκμαυλισμό των παλαιών αγωνιστών.

Ωστόσο, ακόμη κι αυτή η πορεία της στάγδην απομείωσης κάθε οράματος δεν είναι ικανή να ορίσει το τέλος της ιστορίας. Της μεγάλης και της προσωπικής. Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, ένας βετεράνος μαχητής της επανάστασης, ο Χουάν Μπελμόντε (τον έχουμε ξαναδεί στο βιβλίο «Όνομα ταυρομάχου», εκδ. Opera), έχει πλέον αποφασίσει να παραδώσει τα όπλα του. Να ζήσει μακριά από τη μάχη, σε μια προσπάθεια να συγκολλήσει τα κομμάτια του, να διώξει τους εφιάλτες των βασανιστηρίων από το μυαλό της γυναίκας του και, τέλος πάντων, να ορίσει εκείνος το περίγραμμα της κόλασης μέσα στην οποία θέλει να ζήσει.

Το παρελθόν, όμως, δεν τον αφήνει να ησυχάσει. Αναγκάζεται να μπει ξανά στο «παιχνίδι» και να σκοτώσει έναν αρχιβασανιστή που διάγει βίο τρυφηλό στη φυλακή. Ο έμπειρος αντάρτης, αναγκάζεται να υποστεί μια νέα καταβύθιση στα προσωπικά του τραύματα, καθώς οι πρώην σύντροφοί, εκπαιδευτές του, φίλοι εν όπλοις έχουν πάρει πλέον άλλους δρόμους και ο καθένας παλεύει με κάθε μέσο να εκμεταλλευτεί τη νέα κατάσταση. Κατ’ ουσίαν: τον εκβιάζουν και τον εμπλέκουν άμεσα.

Βρισκόμαστε στο 2010 όπου τα πάντα έχουν αλλάξει, ενώ στη χώρα του, είκοσι και κάτι χρόνια πιο πριν, είχε ξεκινήσει η επιχείρηση «καθαρά χέρια» με σκοπό να βολέψει «δημοκρατικά» τα τσιράκια του Πινοσέτ. Σε αυτόν τον αποχαρακτηρισμό, κάτι σαν κολυμβήθρα του Σιλωάμ, φευ, πήραν μέρος και προοδευτικοί πολιτικοί της χώρας για να αποδειχθεί περίτρανα πως η εξουσία τροφοδοτεί κάθε φαυλότητα.

Για τον μπαρουτοκαπνισμένο Μπελμόντε θα ήταν μια εύκολη υπόθεση να καθαρίσει τον εν λόγω αρχιβασανιστή. Κι όμως, δεν είναι διότι η ιστορία, πριν τελειώσει, αν τελειώσει, είναι ένα κουβάρι μπλεγμένο που ξεκινάει από πολύ παλιά και φτάνει έως το σήμερα. Πρώην σύντροφοί του αλλαξοπίστησαν: άλλοι έγιναν μπράβοι, κάποιοι πληρωμένοι δολοφόνοι, ορισμένοι αποφάσισαν να αυτονομηθούν και να γευτούν το παράνομο χρήμα και την εξουσία.

Το περιβάλλον είναι παρόμοιο με τον μεταπολεμικό κόσμο όπου αρκετοί ναζί κατάφεραν να γλιτώσουν, κάποιοι απέκτησαν θέσεις στον εξουσιαστικό μηχανισμό χωρών, άλλοι αποθησαύρισαν το φαιό παρελθόν τους και έτσι έμειναν στο πεδίο της μάχης τα πραγματικά θύματα της τραγωδίας.

 

Luis Sepúlveda

 

Ο Σεπούλβεδα παίζει με το ευρύ πολιτικό παίγνιο (η εμπορική σχέση της Ρωσίας με τη Χιλή δεν μπορεί να διαρραγεί για έναν παλιάτσο αρχιβασανιστή), αλλά και την προσωπική θέαση του δράματος. Κι εκεί μπαίνουν τα ηθικά διλήμματα και περιζώνουν τον πρωταγωνιστή. Να συγχωρέσει ή να πάρει εκδίκηση; Τι ορίζει η ελεύθερη βούλησή του; Να ακολουθήσει το ζωώδες ένστικτο της πληρωμής με το ίδιο νόμισμα ή να γίνει δυνατότερος από τη στιγμή που τον παγίδευσε σε ένα σκοτεινό παρελθόν; Ο Τρότσκι, το 1918, έδωσε χάρη στον κοζάκο Κρασνόφ όταν ο αυτοκρατορικός στρατός ηττήθηκε από τους μπολσεβίκους. Ο επίγονος του Κρανσόφ, όμως, είναι πάλι μπροστά στον Μπελμόντε και το δίλημμα παραμένει ενεργό: συγχωρεί ή σκοτώνει;

Ο Σεπούλβεδα δεν τον κρύβει: είναι η πρώτη φορά που εμφανίζει δημόσια τα τραύματά του. Αρκετές από τις πτυχές της ιστορίας ακουμπούν τη δική του. Κι ο ίδιος βασανίστηκε και διώχθηκε. Η γυναίκα του, η ποιήτρια Κάρμεν Γιάνιες, ομοίως, πέρασε το κατώφλι της Βίλας Γκριμάλντι, η οποία ήταν σαν τη δική μας Μπουμπουλίνας επί χούντας. Πολλοί μπήκαν στη δαντική κόλαση που έφτιαξε ο Πινοσέτ και ελάχιστοι μπόρεσαν να αντέξουν τα βασανιστήρια και να βγουν. Μόνο που δεν μηρυκάζει τους πόνους του, δεν παίζει στο συναισθηματικό «γήπεδο», δεν αφήνει να εκτραπεί ο μύθος σε παράπλευρα θέματα. Το κέντρο της θέασής του είναι τα ηθικά ζητήματα και ο αναστοχασμός για το πώς χάθηκε το όνειρο της επανάστασης, πώς η πυρετώδης παραφορά για το σοσιαλιστικό όραμα διαβρώθηκε και τελικά κατέπεσε εκκωφαντικά. Παράλληλα, θέτει και το ζήτημα πώς η οργανωμένη κοινωνία οφείλει να αντιμετωπίζει τους σκελετούς που κρύβει στις ντουλάπες του παρελθόντος. Ο χιλιανός συγγραφέας θέτει τα ερωτήματα και απαντήσεις δεν δίνει. Η λογοτεχνία δεν υπάρχει για να απαντάει, ούτε να ερευνά δημοσιογραφικώ τω τρόπω, αλλά να ορίζει το μέτρο του δράματος. Και ο Σεπούλβεδα το πράττει με μια εξαίσια άσκηση στη μνήμη, τα ιδεολογικά πιστεύω και τα φιλοσοφικά ζητήματα που ορίζουν την ουσία του ανθρώπου/μετόχου της Ιστορίας.

Έχουμε να κάνουμε με ένα νευρώδες πολιτικό νουάρ με στοιχεία θρίλερ όπου κυριαρχεί η οικονομία, ο ρυθμός και η αίσθηση της απώλειας. Ο Αχιλλέας Κυριακίδης έχει μεταφράσει πολλάκις τον Σεπούλβεδα, κι εδώ, για άλλη μια φορά, ακολουθεί βήμα βήμα τον συγγραφέα και δεν τον προδίδει ποτέ.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top