Η ενασχόληση και εμπλοκή του Ανρί ντε Μονφρέντ στο πανάρχαιο και επικερδές εμπόριο του χασίς

Γράφει ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης //

Henry de Monfreid, “Το ταξίδι του χασίς”. Μετάφραση: Μόνα Πάρλαλη. Εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος. 2017

Ίσως να μην  γνωρίζει ακόμα και τι  συγκεκριμένα είναι  το χασίς, αλλά αυτό μάλλον δεν τον πολυενδιαφέρει, κι ούτε έχει μεγάλη σημασία κατά βάθος, αφού εκείνος είναι αποφασισμένος να το παραλάβει από την Ελλάδα και να το παραδώσει στην Αίγυπτο με το μικρό του σκάφος. Ένα κλασσικό μυθιστόρημα του Ανρί ντε Μονφρέντ (1879-1974), του Αμπντ ελ-Χαΐ, τουτέστιν του ‘σκλάβου των ζωντανών’ κατά τους μουσουλμάνους, πλημμυρισμένο από  τις γνωστές του θαλασσινές περιπέτειες στις αγαπημένες του περιοχές της επικίνδυνης και απρόβλεπτης Ερυθράς Θάλασσας. Μια κλασσική ιστορία θαλασσινής, κατά κύριο λόγο, περιπέτειας την οποία αποτολμά ένας από τους μεγαλύτερους τυχοδιώκτες των αρχών του εικοστού αιώνα. Και ταλαντούχους συγγραφείς περιπετειωδών αναγνωσμάτων, θα προσθέταμε εμείς με τη σειρά μας. Η υπόθεση του βιβλίου ετούτου, επίσης των εκδόσεων Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος, είναι ένα κλασσικό παράδειγμα τού πως μπορεί να ξεκινήσει μια πραγματικά επικίνδυνη επιχείρηση με λαθρεμπόριο. Ο Ανρί ντε Μονφρέντ μαθαίνει ότι το χασίς που καλλιεργείται στην Ελλάδα, πωλείται με μεγάλο κέρδος αφού υπάρχει αρκετό ενδιαφέρον γι’ αυτό στην Αίγυπτο. Φυσικά δεν θα μπορούσε να μείνει αδρανής ο μεγάλος Γάλλος θαλασσοπόρος. Έτσι, το καλοκαίρι του 1915, μηχανεύεται και δρομολογεί ένα σχέδιο για να το μεταφέρει νόμιμα  στη Σομαλία και στη συνέχεια απ’ εκεί με το καράβι του στη θυελλώδη Ερυθρά Θάλασσα. Αλλά είχε απελπιστικά τόσο λίγες γνώσεις στην αρχή όσον αφορά τι είναι το χασίς. Έρχεται λοιπόν σε επαφή μ’ έναν Έλληνα ναύτη στο λιμάνι της Μασσαλίας ο οποίος, όπως  φαίνεται, θεωρεί την αγορά του χασίς ως μια απόλυτα φυσιολογική εμπορική δραστηριότητα. Δίνει στον Μονφρέντ την διεύθυνση της οικογένειάς του στην Ελλάδα, που τυχαίνει να κατέχει ένα αγρόκτημα τα μέλη της οποίας δραστηριοποιούνται στο θέμα αυτό, στα βουνά δηλαδή της Πελοποννήσου. Κατά την άφιξη εκεί του  Μονφρέντ, τον καλωσορίζουν σαν έναν  εξάδελφο που τον είχαν χάσει για πολύ καιρό, παρά το γεγονός ότι οι γνώσεις του πάνω στην ελληνική γλώσσα,  είναι στην πραγματικότητα μηδενικές.

‘… Θέλω να κάνω λαθρεμπόριο χασίς, περιφρονώντας αυτόν τον ελεύθερο τεκτονισμό. Όμως αγνοώ τα πάντα γι’ αυτό, ωστόσο η άγνοιά μου θα μου δώσει δύναμη, γιατί θα εμποδίσει το φόβο μου. Αγνοώ από που προέρχεται το χασίς, δεν ξέρω καν τι ακριβώς είναι, όλα υπάρχουν για να τα μαθαίνεις, όλα υπάρχουν για να τα κάνεις, αυτό είναι το ταξίδι της ανακάλυψης’, μας εξομολογείται ο    Μονφρέντ.

Ένας ιερέας εκεί προσφέρεται να τον βοηθήσει με το δικό του τρόπο σε ολόκληρη την περιπλάνησή του τόσο στο πολύβουο λιμάνι του Πειραιά όσο και στην Πελοπόννησο, και να τον φέρει σε επαφή με τους τοπικούς  εργάτες, ειδικά στα αγροκτήματα της Πελοποννήσου όπου καλλιεργείται το χασίς, αλλά σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα ο πολύπειρος Μονφρέντ ανησυχεί για το ότι μπορεί να του συμβούν στην καθημερινότητα  τα χειρότερα πράγματα. Για να κρύψει την άγνοιά του γύρω από τα θέματα που αφορούν το χασίς, επιλέγει να καταφύγει σε μια παλιά και δοκιμασμένη τακτική, η οποία συνίσταται στο γεγονός ότι όταν ο καλλιεργητής  του παρουσιάζει κάποιο δείγμα του συγκεκριμένου εμπορικού προϊόντος,  εκείνος διατηρεί απλώς τη στάση της εκκωφαντικής σιωπής. Ο αγρότης πανικοβάλλεται φυσικά και τον διαβεβαιώνει ότι αυτό είναι μόνο η φθηνότερη εκδοχή και  ποιότητα του χασίς που καλλιεργεί και έχει βεβαίως στη διάθεσή του. ‘… Δεν έχω έρθει τόσο μακριά για να αγοράσω  φθηνά πράγματα. Φέρε μου το καλύτερο δυνατό αμέσως…’, αποκρίνεται. Έτσι τόσο η τιμή όσο και η καλή ποιότητα του χασίς διατηρούνται σε καλό επίπεδο, και  ο Μονφρέντ εξετάζει τρόπους για να αποφύγει στη συνέχεια τις γνωστές και ενοχλητικές ελληνικές τελωνειακές διατυπώσεις. Έρχεται σε επαφή με κάποιον ναυτικό με το όνομα Καραβάν, ο οποίος γνωρίζει τους τρόπους του συμπεριφέρεσθαι γύρω από όλα αυτά τα μυστήρια πράγματα. Ποτέ στη ζωή του δεν είδε τέτοιο ανθρώπινο ον, που στην ουσία ήταν μια πραγματική μούμια, γιατί φαινόταν σα  να μην έχει καθόλου σάρκα. Αργότερα όμως  έμαθε ότι, ‘…η ιστορία αυτού του άντρα, είναι αρκετά ασυνήθιστη, αυτού του θελκτικού νέου άντρα που τον έκλεισαν απροσδόκητα στο σεράϊ του σουλτάνου, τον φρόντισαν, τον περιποιήθηκαν και τον αγάπησαν τόσο οι εκατόν πενήντα σουλτάνες, ώστε ήταν πάντα εξουθενωμένος’.

Henri de Monfreid

Με το χασίς του να φτάνει με ασφάλεια στο Τζιμπουτί, ο Μονφρέντ ξεκινά ένα ταξίδι 36 ημερών με κατεύθυνση βόρεια, προς το Σουέζ, και το βασικότερο ενάντια στους επικρατούντες στην περιοχή εκείνη ανέμους, γιατί μέχρι εδώ όλα υπήρξαν σχετικά ευνοϊκά. Ο Μονφρέντ ξέρει καλά, όμως, ότι την ευτυχία κάποια στιγμή θα την πληρώσεις με δυστυχία!

‘Πρόκειται για έναν θεμελιώδη νόμο του πεπρωμένου των ανθρώπων, αλλά είναι ευτυχείς αυτοί που τον αγνοούν’!

Οι καταιγίδες χτυπούν το καράβι του τόσο άσχημα ώστε σε περισσότερες από μία περιπτώσεις όλες οι σκέψεις για το κέρδος εξαφανίζονται καθώς το σκάφος κινδυνεύει να σπάσει πάνω στους υφάλους. Ωστόσο, όλοι οι κίνδυνοι δεν προέρχονταν από τα στοιχεία της φύσεως μόνο, αλλά και υπάρχουν κι άλλοι οι οποίοι καιροφυλακτούν στην ακτή της ιταλικής, εκείνη την εποχή,  αποικίας της Ερυθραίας.

Ο Μονφρέντ είχε παρόλα αυτά τις δικές του απόψεις τις οποίες και μας μεταφέρει στο κείμενο: ‘… Πρέπει να περάσουμε αυτούς τους τρόμους, να αγγίξουμε τον βυθό της αδυναμίας μας μπροστά στη φύση, να φοβηθούμε και να επικαλεστούμε  χωρίς μάρτυρες δυνάμεις υπερφυσικές για να γίνουμε και να παραμείνουμε ταπεινοί, υπολογίζοντας όλον τον οίκτο που πρέπει να έχουμε για τους εαυτούς μας και για τις άλλες κενόδοξες μαριονέτες που κατοικούν σ’ ολόκληρη τη γη’.

Οι άντρες του σε κάποιο σημείο χρησιμοποιούν δυναμίτη που ακούγεται σαν ήχος ενός κανονιού με απώτερο σκοπό  να τρομάξουν τους στρατιώτες που βρέθηκαν με περίεργο  τρόπο στο διάβα τους. Οι Ιταλοί όμως δεν το πήραν τόσο αψήφιστα, αφού φαντάστηκαν ή υποψιάστηκαν ότι πραγματοποιήθηκε τουρκική εισβολή πλήρους κλίμακας και έτσι δόθηκαν άνωθεν οι κατάλληλες εντολές για  την κινητοποίηση των στρατευμάτων της αποικίας. Κατά την άφιξή του στο Σουέζ,  ο Μονφρέντ παραπονείται ότι το εύκολο κομμάτι του ταξιδιού του τελείωσε, αλλά οι διαπραγματεύσεις που τον περίμεναν στην ξηρά, τον γέμισαν με φόβο, και τώρα ισχυρίζεται ότι θα έπρεπε να ξεκινήσει  έναν πολύπλευρο αγώνα εν μέσω της βρωμιάς ενός υπονόμου. ‘… Οι αληθινοί κίνδυνοι τώρα θα αρχίσουν για μένα, και είναι πολύ πιο φοβεροί απ’ αυτούς που πέρασα μέχρι εδώ! Τώρα πρέπει να αγωνιστώ ενάντια στην ατιμία, την πλεονεξία, τη δολιότητα… θα είναι μια σκοτεινή μάχη μέσα στην ακολασία του καταγωγίου…’.

Οι υποψήφιοι αγοραστές του παράνομου προϊόντος που έχει στη διάθεσή του, επιχειρούν να τον ληστέψουν και να τον εξαπατήσουν με διάφορους τρόπους, αλλά αυτό θεωρείται αρκετά συνηθισμένη συμπεριφορά στην περιοχή κι εκείνος, πολύπειρος ων,  το γνωρίζει αρκετά καλά. Μόλις διαπραγματευτεί με τους κατάλληλους ανθρώπους και κάνει τις απαραίτητες κινήσεις αντιμετώπισης αυτών των κινδύνων και κερδίσει τον σεβασμό τους, παραμένει μόνο η μεταφορά του πολύτιμου φορτίου του χασίς στο εσωτερικό της έρημης και αμμώδους Αιγύπτου. Για το σκοπό αυτό απαιτούνται αναγκαστικά οι υπηρεσίες των σκληρών Βεδουίνων.  Οι νομάδες όμως λέει ο Μονφρέντ, είναι πιστοί και επιμελείς όταν βρίσκονται στο πλευρό σου, αλλά όταν είσαι εχθρός τους  θεωρούν την ανθρώπινη ζωή πολύ φτηνή. Τη δική τους και φυσικά των άλλων…  και δεν διστάζουν να επιτεθούν σε καραβάνια να τα λεηλατήσουν και να σφαγιάσουν τους επικεφαλής. Το πλοίο του συναντά τους Βεδουίνους σε μια ερημική παραλία και όλοι βρίσκονται σε επιφυλακή για τις ενδεδειγμένες ‘ρυθμίσεις’ του τελωνείου. Οι νομάδες χρησιμοποιούν ευνουχισμένες καμήλες εκπαιδευμένες ώστε να μην κάνουν κανένα θόρυβο. Ο Μονφρέντ, παρ’ όλα αυτά γνωρίζει καλά αυτά και περισσότερα πράγματα! ‘…Σ’ αυτές τις χώρες όπου η ρουτίνα είναι νόμος, όλα γίνονται ακολουθώντας παραδόσεις και αμετάβλητες συνήθειες…’. Θαυμάζει κι’ εκείνος την πελώρια κοιλάδα του Νείλου, τα εδάφη που αρδεύονται από το λασπώδες υγρό του μεγάλου ποταμού, και ταυτόχρονα μας δίνει πληροφορίες για τις καμήλες της ερήμου, ένα ζώο ‘με παράξενη συμπεριφορά το οποίο προσθέτει κάτι ακόμα στη θλίψη αυτής της ερήμου, της εγκαταλειμμένης από το νερό’!

Η συνέχεια, είναι επίσης περιπετειώδης, και ο Μονφρέντ δεν μπορεί παρά να σχολιάσει τα κακώς κείμενα της Αιγύπτου εκείνης, βεβαίως,  της περιόδου. Από το λαθρεμπόριο του χασίς εδώ ζουν και μάλιστα αρκετά καλά οι τελωνειακοί υπάλληλοι και οι ακτοφύλακες. Μαζί με όλα αυτά αναφέρεται αναγκαστικά και στο ρόλο των εφημερίδων και την εμπλοκή τους στην όλη υπόθεση του χασίς αλλά και σε άλλες φυσικά παρεμφερείς.  Ίσως μια από τις πιο ουσιώδεις προτάσεις του βιβλίου, αποτελεί η αναφορά στο χασίς. Η απαγόρευση είναι αυτή που δημιουργεί όλη την αξία του χασίς, μας δηλώνει ευθαρσώς. Φυσικά ένας παρατηρητικός αναγνώστης θα βρει αναρίθμητες αραβικές παροιμίες και ακόμα πάμπολλα αποφθέγματα του ταλαντούχου περιηγητή, λαθρέμπορα και συγγραφέα Μονφρέντ. Επισκέπτεται τις Πυραμίδες, θαυμάζει εκείνο το σωρό από πέτρες, την αξιοθρήνητη Σφίγγα έξω από το Κάϊρο,  και φυσικά αναφέρεται στο ρόλο της Αγγλίας και στα βρώμικα παιγνίδια τους όχι στην ευρύτερη εκείνη περιοχή, αλλά και σε κάποιες άλλες μακρυνές.

‘…Το ζήτημα της προστασίας της ανθρωπότητας δεν είναι άλλο από το κλασσικό πρόσχημα, που είναι πάντα έγκυρο, γεμάτο σεβασμό, χωρίς ανταπάντηση… Αυτές οι ωραίες   ηθικές αρχές δεν εμπόδισαν τους Άγγλους να δηλητηριάσουν με αλκοόλ μια ολόκληρη μεγαλοπρεπή φυλή, τους Ερυθρόδερμους, για να καταλάβουν τη χώρα τους… Σκότωναν  το σώμα στο όνομα του μεγάλου έθνους, αλλά έσωζαν την ψυχή στο όνομα του Κυρίου… για να σας κάνω να καταλάβετε την αξία των φιλανθρωπικών αρετών της κυβέρνησης …όλων των κυβερνήσεων… ’.

Φυσικά μας προκαταλαμβάνει, όταν δηλώνει ότι για να φτάσει σε πολλά απ’ αυτά τα συμπεράσματα, ‘…είναι απαραίτητο το βάρος των χρόνων κάτω από το οποίο αισθάνεσαι τη ματαιότητα των πάντων…’, αλλά ο ίδιος όταν έγραφε αυτά, ήταν στην ουσία μόλις τριάντα οκτώ ετών, και είχε ακόμα πολλά μπροστά του να κάνει και να δει, αφού γνωρίζουμε ότι πέθανε στην προχωρημένη  ηλικία των ενενήντα πέντε ετών!