Fractal

Οι εκδοχές της ύπαρξης

Γράφει η Τζούλια Γκανάσου //

 

Κατερίνα  Μαλακατέ «Το Σχέδιο», Εκδόσεις Μελάνι

 

Η δεύτερη πεζογραφική απόπειρα της Κατερίνας Μαλακατέ χαρακτηρίζεται από ευρηματικότητα, δεινότητα στην αφήγηση, απρόοπτα αλλά και βαθιά εσωτερικότητα, γεγονός το οποίο καθιστά «Το Σχέδιο» ένα άρτιο έργο για το θέμα της «πατρίδας», της καταγωγής, της συναισθηματικής και κοινωνικής προέλευσης ως καίρια παράμετρο καθορισμού της ανθρώπινης ύπαρξης .

Το εν λόγω μυθιστόρημα βασίζεται σε μια σύμβαση την οποία καλείται ο αναγνώστης να αποδεχτεί εξαρχής. Η Ελλάδα, στην κορυφή της κρίσης, οδηγείται σε δημοψήφισμα στο οποίο επικρατεί το «Όχι». Η χώρα αποχωρεί από τη ζώνη του ευρώ, απομονώνεται και η εξουσία περνάει στα χέρια του «Ένα», ενός φασίστα που μέσα σε πέντε ημέρες επιβάλλει τον δικό του απόλυτο νόμο ο οποίος εκ πρώτης όψεως δεν φαίνεται σκληρός, καθώς δεν εμπνέεται από τη βία και τον πειθαναγκασμό. Ως εκ τούτου η Ελλάδα τελεί υπό ένα ιδιαίτερο καθεστώς δικτατορίας. Η πρωτεύουσα έχει μετατραπεί σε περίκλειστο στρατόπεδο όπου οι συνεργάτες του καθεστώτος διατηρούν κάποια «προνόμια» (έχουν ρεύμα, τρόφιμα, ίντερνετ, τηλεόραση), τη στιγμή που όλοι οι υπόλοιποι συμπιέζονται στην ανυπαρξία, στο περιθώριο και στην αντίσταση. Χρήματα δεν υπάρχουν, οι κοινωνικές συνθήκες που σε μια νομοκρατούμενη κοινωνία θα αποτελούσαν ακρογωνιαίο λίθο συμβίωσης, στη νέα κατάσταση ταλαντώνονται σε σημείο χαλάρωσης.

Κεντρικοί ήρωες είναι: ο Χάρης, ένας συγγραφέας που μεταναστεύει στο Παρίσι αποδεχόμενος την πρόταση ενός μεγάλου εκδοτικού οίκου, η κόρη του, Ευγενία η οποία φτάνει πεζή στο ορεινό χωριό του παππού (πατέρα του Χάρη) για να αναζητήσει βοήθεια από τη στιγμή που έχασε τη μητέρα της. Ο παππούς δέχεται την εγγονή με συγκίνηση και από εκεί και πέρα ξεκινάει μια εξαιρετική πολυεπίπεδη σχέση, κατά τη γνώμη μου η πιο ενδιαφέρουσα του μυθιστορήματος. Το οδοιπορικό του παππού και της εγγονής ως την Αθήνα σκιαγραφεί όλες τις εκδοχές της ανθρώπινης φύσης: τον αλτρουισμό και την αλληλοβοήθεια, την ανάγκη για αγάπη και συντροφικότητα, τον φθόνο και τη μνησικακία, την προσφορά ως μέσο αυτοπραγμάτωσης, την ανθρώπινη αδυναμία σε όλες τις εκδοχές, την επιβίωση ως υπέρτατο ανθρώπινο στόχο.

Φτάνοντας στην Αθήνα, οι ήρωες ανακαλύπτουν μια διαφορετική πρωτεύουσα πλέον όπου αποδεικνύεται πως εξυφαίνεται ένα Σχέδιο αντίστασης στη μονοκρατορία του «Ένα», σχέδιο στο οποίο και οι ίδιο θα εμπλακούν. Το εν λόγω  γεγονός βρίσκεται σε άμεση αντιπαράθεση με την καλοζωία του πατέρα στο Παρίσι τον οποίο η Μαλακατέ, με συγγραφική μαστοριά, κατορθώνει να μας κάνει να θέλουμε να παρακολουθήσουμε παρ’ όλο που η αρχική συνθήκη εγκατάλειψης του παιδιού του την πιο κρίσιμη ώρα, τον καθιστά απωθητικό.

 

Κατερίνα Μαλακατέ

 

«Το Σχέδιο» είναι ένα πολυδιάστατο μυθιστόρημα όπου η αρχική σύμβαση δίνει χώρο για να εκδηλωθούν όλες οι εκδοχές της ανθρώπινης ύπαρξης και να μελετηθούν όλων των ειδών οι συμπεριφορές ερχόμενες αναπόφευκτα σε αντιπαράθεση μεταξύ τους και διαμορφώνοντας ένα πολυκύμαντο σύμπαν. Η αγάπη ενάντια στην αδιαφορία, η καθαρή συνείδηση ενάντια στην ενοχή, η πίστη ενάντια στη λιποψυχία, η τυραννία απέναντι στη δημοκρατία και την ελευθερία, η δύναμη ως ζωτικό ψεύδος αλλά και ως μοχλός εν δυνάμει παρακίνησης. «Το Σχέδιο» από τη μία μελετάει τις ανθρώπινες σχέσεις σε βάθος και από την άλλη, μέσα από ένα καθεστώς ερήμωσης το οποίο δεν τραγικοποιείται ούτε ρέπει προς τον μελοδραματισμό, διερευνά τα όρια: των ανθρώπων, της πολιτείας, της κοινωνίας. Και εκεί έγκειται η μεγαλύτερη δύναμη του έργου:  «Το Σχέδιο» δεν παρουσιάζει αυτά που αναμένουμε αλλά προχωράει ένα βήμα παραπέρα, στην αποκάλυψη πτυχών που δεν ομολογούνται, ούτε αποτελούν πεδίο ομοιόμορφης προσέγγισης από όλους. Και αυτό το βήμα δεν είναι μικρό, αλλά τεράστιο καθώς η Μαλακατέ με ζωντανές περιγραφές, καίρια γλώσσα και έξυπνες επιλογές στην αφήγηση, καταστρώνει έναν σπειροειδή μύθο θέτοντας πολλαπλά ερωτήματα γύρω από έναν καίριο προβληματισμό:  πώς στήνεται μια κοινωνία και κυρίως, πώς στήνεται μια ζωή μέσα από τα χαλάσματα;

Σε αυτό το πλαίσιο, «Το Σχέδιο» είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα δυστοπίας – ουτοπίας με έξοχους διαλόγους, εξαιρετική πλοκή και υπαρξιακό προβληματισμό όπου η συγγραφέας κατορθώνει, όχι μόνο να εισβάλλει στα μύχια των ηρώων της αλλά και να μας παρασύρει να διαβάσουμε το βιβλίο απνευστί ως την τελευταία του σελίδα. Η σχέση των έμβιων όντων με το άπειρο, με εκείνη την υπέροχη εκδοχή όπου όλα είναι δυνατά και μη πεπερασμένα, είναι το κυρίαρχο στοιχείο της προβληματικής του βιβλίου, γεγονός το οποίο συνδιαλεγόμενο με ένα υπέροχο τέλος, δίνει ώθηση στο έργο ώστε να ξεπεράσει τα όρια της πεζογραφικής κατάθεσης και να απλωθεί στα πέρατα του νου και της ψυχής μας.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top