Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Αν μας διδάσκει κάτι η Ιστορία, αυτό είναι ότι δεν διδασκόμαστε τίποτα από την Ιστορία»
27/01/2016, 11:51 πμ

«Αν μας διδάσκει κάτι η Ιστορία, αυτό είναι ότι δεν διδασκόμαστε τίποτα από την Ιστορία»

Γράφει ο Πάνος Σταθόγιαννης // *

 

PerasmaArmeniou(cover)«Το πέρασμα του Αρμένιου», του Νίκου Τακόλα, εκδόσεις Πηγή, σελ. 548

 

Με δυσκόλεψε πολύ αυτό το βιβλίο. Όχι στην ανάγνωσή του – αυτή την απήλαυσα – ούτε, ασφαλώς στην κατανόησή του – είναι βατό, σε καλοδέχεται, σε ταξιδεύει…

Η δυσκολία για την οποία μιλάω σχετίζεται με το σάστισμά μου να το κατατάξω κάπου, να δω τα υπόγεια ποτάμια της όποιας παράδοσης από τα οποία αρδεύει τη διαρκή και επίμονη συνομιλία του με άλλους τομείς του ανθρώπινου στοχασμού (κυρίως την Πολιτική Οικονομία, την Κοινωνιολογία, την Ιστορία και την Ψυχολογία), που σχεδόν με τολμηρή αυθάδεια εντάσσει στις σελίδες του, την επαναληπτικώς διαταρασσόμενη ισορροπία ανάμεσα στο σοβαρό και στο αστείο, το ανάλαφρο και το βαρύ, το χοϊκό και το υπερβατικό.

Μέχρι που κάποια στιγμή είπα ότι τα βιβλία (και ιδιαίτερα τα καλά βιβλία) είναι πέραν πάσης ταξινομήσεως και ότι αυτό που οφείλω να κάνω είναι απλώς να το διαβάσω και να το χαρώ.

Άλλωστε, είχα και την σχετική προετοιμασία από παρόμοιου τύπου αναζητήσεις στο χώρο του έντεχνου λόγου – μιλώ για τους μετα-μοντέρνους Πίντσον και ΝτεΛίλο (αλλά και τους παλαιότερους Μπράντμπερι  και Όργουελ), τα βλέμματα των οποίων συναντιούνται άλλοτε φευγαλέα και άλλοτε επίμονα με τη ματιά του Νίκου Τακόλα, αν κι αυτός φοράει άλλα γυαλιά. Ή, δεν φοράει καθόλου γυαλιά…

Γίνεται λόγος για ένα μυθιστόρημα που μια εύκολη σφραγίδα θα το όριζε ότι ανήκει στη επιστημονική φαντασία, αλλά δεν είναι έτσι. Τα στοιχεία της «επιστήμης» (τεχνολογία, ρομπότ, όπλα κλπ) χρησιμοποιούνται σχεδόν συμβατικά, απλώς για να δηλώσουν σχεδόν σκαμπρόζικα μια άλλη, μελλοντική (αλλά κοντινή μας) εποχή, και η «φαντασία» μοιάζει να μην είναι ακριβώς φαντασία με την έννοια του απίθανου, αλλά μια σχεδόν λογική προέκταση στο χρόνο καταστάσεων και κοινωνικών διαδικασιών, πρόγευση των οποίων (με γερές γουλιές μάλιστα) έχουμε ήδη πάρει. Και έχουμε κατατρομάξει.

Γιατί με τους φόβους μας παίζει ο Νίκος Τακόλας. Τους φόβους μας σχετικά με το που μπορεί να οδεύσει η κοινωνία μας, αν η λογική της ανάπτυξής της συνεχίσει να είναι αυτή που είναι – παγκοσμιοποίηση, κυριαρχία του αεριτζίδικου κεφαλαίου, οικολογική καταστροφή, εξαθλίωση του γένους των ανθρώπων.

Τόπος, στην είσοδο του βιβλίου, η Λάρισα και τα περίχωρά της των αρχών του 20ου αιώνα και, στη συνέχεια, στο κυρίως κτίσμα, η Λάρισα ενός όχι τόσο μακρινού μέλλοντος. Και μόνο η επιλογή αυτής της πόλης προσδίδει μια αίσθηση περιπαικτικού παραλογισμού στο λογοτεχνικό εγχείρημα του Νίκου. Όχι η Νέα Υόρκη, όχι το Λονδίνο, όχι μια άλλη μεγάλη πόλη που η τωρινή της δόμηση να είναι ευδόκιμο φουτουριστικό φόντο ανάπτυξης της δράσης, αλλά η Λάρισα!…

Μου έφερε αμέσως στο μυαλό τον γνωστό στίχο του Εγγονόπουλου, όπου ο ποιητής, απευθυνόμενος στον εκ Βενεζουέλας Σιμόν Μπολιβάρ, αναφωνεί – «Στρατηγέ, τι γύρευες στη Λάρισα, εσύ, ένας Υδραίος;»

Σ’ αυτή την παράλογα μεταμορφωμένη και ταυτόχρονα απολύτως γνώριμη Λάρισα ο Νίκος Τακόλας στήνει ένα σκηνικό φρίκης, με τους «εντός των τειχών» επισφαλείς πάντα τυχερούς (όσους δεν έχει ξεβράσει ακόμα το σύστημα δηλαδή), και τους «εκτός των τειχών» εξαθλιωμένους πληβείους, οι οποίοι, κυριολεκτικά, δεν έχουν στον ήλιο μοίρα, δεν έχουν καν χώμα, οδηγούμενοι συχνά και στον κανιβαλισμό.

Οι ήρωές του, μαζεμένοι οι περισσότεροι, λόγω παγκοσμιοποίησης, απ’ όλα τα σημεία του ορίζοντα, έχουν κάτι το απίθανο, το απροσδόκητο, συχνά το γκροτέσκο. Σημαδεμένοι όλοι τους από τις σταθερές και τα συνεπαγόμενα ενός συστήματος κυριολεκτικά απάνθρωπου τόσο για τους εντός όσο και για τους εκτός των τειχών.

Η σύγκρουση ανάμεσά τους μοιάζει αναπόφευκτη. Και πραγματοποιείται. Τα αποτελέσματά της τα αφήνω αναποκάλυπτα, για τον αναγνώστη. Με δυο λόγια, αυτό είναι πάνω κάτω το περιεχόμενο του βιβλίου, αν μείνει κανείς στην επιφάνεια.

Διότι τα σπουδαία συντελούνται λίγο κάτω από την επιφάνεια. Η απλή «φάμπουλα» χρησιμοποιείται σχεδόν ως πρόφαση, για να μπορέσει ο συγγραφέας να προχωρήσει σε κάθετες τομές στο σώμα της δικής μας κοινωνίας, που αμήχανη, παθητική, αν όχι χαυνωμένη, πορεύεται σαν κοπάδι προς εκείνη τη Λάρισα του μέλλοντός της, του μέλλοντός μας.

Ανατέμνονται οι ιδεολογίες που ως «ψευδείς συνειδήσεις» (σύμφωνα με τον Μαρξ) όχι μόνο δεν κατάφεραν να προσφέρουν κάποια λύτρωση, αλλά, αντιθέτως, εγκλώβισαν και εξουθένωσαν την όποια κοινωνική δυναμική.

Ελέγχεται η Ιστορία ως ανοιχτό βιβλίο συσσωρευμένης εμπειρίας που ποτέ δεν δίδαξε κανέναν και τίποτα ή, όπως καλύτερα το έθεσε ο Χέγκελ – «αν μας διδάσκει κάτι η Ιστορία, αυτό είναι ότι δεν διδασκόμαστε τίποτα από την Ιστορία».

Διαλύεται στα εξ ων συνετέθη το δόγμα (ή, σωστότερα, η εμμονή) στην πρόοδο, μέσω της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, της εκμετάλλευσης των ανθρώπων και της Μητέρας-Γαίας.

Ιχνηλατούνται τα όρια ανάμεσα στο ανθρώπινο και το θηριώδες, το ανθρώπινο και το καθ’ εκάστην οριζόμενο ως «ιερό» και «θείο»…

 

 

Νίκος Τακόλας

Νίκος Τακόλας

 

Το «Πέρασμα του Αρμένιου» του Νίκου Τακόλα είναι μια πηγή έντονου προβληματισμού για το «εγώ» και το «εμείς», ως άτομα που δημιουργούμε αλλά και υφιστάμεθα την Ιστορία.

Γλώσσα ζηλευτή, πολύσημη και πολυαναφορική, με απίθανες ακροβασίες και αιφνιδιασμούς.

Και το σπουδαιότερο, μια απόπειρα διάλυσης του «νοήματος» όχι «χάριν παιδιάς», όχι ως μετανεωτερική αποδόμηση, αλλά με στόχο την επίτευξη της ανασύνθεσής του, ώστε πίσω από επιφαινόμενα να προβάλει η αλήθεια. Με τον τρόπο δηλαδή που ο Πικάσο διέλυε τις μορφές για να αποκαλύψει την βαθύτερη υπαρκτική, ίσως και οντολογική, ουσία τους.

Συνολικά πρόκειται για ένα σπουδαίο βιβλίο.

 

* Ο Πάνος Σταθόγιαννης είναι συγγραφέας.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top