Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το γέλιο απελευθερώνει απ’ το φόβο
05/10/2016, 1:06 μμ

Το γέλιο απελευθερώνει απ’ το φόβο

Της Μαρίας Βρέντζου // *

 

onoma-tou-rodou«Το όνομα του ρόδου» του Ουμπέρτο Έκο, Μετάφραση Έφη Καλλιφατίδη,  Εκδόσεις Ψυχογιός, 2011, 710 σελ.

 

Πολλά έχουν γραφτεί για τη σχέση του συγγραφέα με τους λογοτεχνικούς ήρωες που κατασκευάζει. Στον πρόλογο του μυθιστορήματος «Το όνομα του ρόδου», ο Ουμπέρτο Έκο γίνεται ήρωας του ίδιου του του δημιουργήματος, επινοώντας μία φανταστική ιστορία όπου τάχα μου το 1968 έφτασε στα χέρια του ένα βιβλίο που γράφτηκε από κάποιον αβά Βαλέ που υποτίθεται ότι ήταν πιστό αντίγραφο ενός χειρογράφου του 14 ου αιώνα και περιέγραφε την τρομερή ιστορία του Άντσο της Μελκ, την οποία ο Ιταλός σημειολόγος μεταποίησε τελικά σε λογοτεχνικό είδος. Έτσι, ενώ ο αναγνώστης έχει την εσφαλμένη εντύπωση ότι επικοινωνεί με τον συγγραφέα εισπράττοντας πληροφορίες για την πηγή έμπνευσης και επινόησης του αφηγήματος που ακολουθεί, ουσιαστικά διαβάζει την αρχή του μυθιστορήματος. Στις επόμενες σελίδες έπεται σε μορφή γραπτής εξομολόγησης, η πρωτοπρόσωπη αφήγηση του Άντσο της Μελκ, ενός δόκιμου Βενεδικτίνου, που μαζί με τον δάσκαλό του, έναν σοφό Φραγκισκανό, τον αδελφό Γουλιέλμο της Μπάσκερβιλ επισκέπτονται ένα μοναστήρι της Βόρειας Ιταλίας που δεν κατονομάζεται. Εκεί πρέπει να φέρουν εις πέρας μια ειδική αποστολή και πιο συγκεκριμένα πρέπει να εξιχνιάσουν την δολοφονία ενός μοναχού.

Η δύναμη και η φήμη του μοναστηριού συνίσταται στην ύπαρξη της πλούσιας και λαβυρινθώδους βιβλιοθήκης του, που για πολλούς είναι στοιχειωμένη και γεμάτη μυστικά και στην οποία έχει πρόσβαση μόνο ο βιβλιοθηκάριος και ο βοηθός του, ενώ κάποια βιβλία δεν δανείζονται ποτέ, απόρροια της άποψης ότι όλες οι αλήθειες δεν είναι για όλα τα αυτιά.

Μέσα σε επτά ημέρες, που παραπέμπουν στις βιβλικές επτά ημέρες δημιουργίας του κόσμου, διαπράττονται συνολικά επτά φόνοι, άραγε ευθεία αναφορά στις επιταγές του βιβλίου της Αποκαλύψεως ή αποτέλεσμα της φιλομάθειας ορισμένων υπερβολικά περίεργων μοναχών και των πράξεων άλλων, υπερβολικά λάγνων; Τελικά, η απάντηση θα δοθεί μέσα από το κυνήγι ενός καλά κρυμμένου χειρογράφου που δίνει στον Ουμπέρτο Έκο την ευκαιρία να μιλήσει για το χαμένο δεύτερο βιβλίο της Ποιητικής του Αριστοτέλη που είναι αφιερωμένο στην κωμωδία και όπου γίνεται κατανοητό ότι το γέλιο δεν πρέπει να θεωρείται κακό αφού απελευθερώνει από το φόβο, δηλαδή το φόβο του Θεού ή του διαβόλου και γίνεται φορέας αλήθειας.

Κατά τον συγγραφέα «Το νόημα του Ονόματος του Ρόδου είναι να προστατεύουμε τα βιβλία, ότι τα βιβλία δεν πρέπει να κρύβονται». Έτσι και η βιβλιοθήκη του μυθιστορήματος θα έπρεπε σαν ζωντανός οργανισμός να είναι ανοιχτή στους μοναχούς σαν μηχανή παραγωγής και αναπαραγωγής της γνώσης.

 

Umberto Eco

Umberto Eco

 

Όμως το βιβλίο εκτός από αστυνομικό είναι παράλληλα φιλοσοφικό και ιστορικό. Εξ αφορμής μιας θρησκευτικής συνδιάσκεψης ανάμεσα στους υποστηρικτές του Κανόνα των Φραγκισκανών και των επικριτών τους, παρουσιάζονται όλες οι καθολικές διαμάχες της περιόδου του Μεσαίωνα, όπως το ζήτημα της απόλυτης πενίας και της ιδιοκτησίας του κλήρου, ο ρόλος της ιεράς εξέτασης, η πίστη, η αμφιβολία, η αγιοσύνη, η ταπεινότητα.

Ο Άντσο της Μέλκ, έχοντας κληρονομήσει απ’ τον δάσκαλό του τη δίψα για μάθηση και τη συναίσθηση του ίσιου δρόμου, μας απαριθμεί τους λόγους που τον ώθησαν να γράψει την ιστορία του ως την αγάπη για την αλήθεια, την επιθυμία να καθοδηγήσει τους μελλοντικούς του αναγνώστες και την ανάγκη του να ελευθερώσει την μνήμη του από έμμονες ιδέες μιας ολόκληρης ζωής. Αν συνδυάσουμε τα ανωτέρω αναφερόμενα στοιχεία με την γνήσια αγάπη για το γράψιμο και την απλή ηδονή της αφήγησης και μόνο, που αναφέρει ο ίδιος ο Ουμπέρτο Έκο στον πρόλογο, έχουμε την απάντηση στο αιώνιο ερώτημα γιατί γίνεται κανείς συγγραφέας.

 

* Η Μαρία Βρέντζου γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1973. Σπούδασε Marketing Management στο Deree College και νομικά στα πανεπιστήμια του Cardiff και Buckingham. Εργάζεται ως δικηγόρος και αρθρογραφεί με θέμα το θέατρο στην ηρακλειώτικη εφημερίδα «Πατρίς». 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top