Fractal

Το απόγειο μιας γυναικείας φιλίας

Γράφει η Μαρία Βρέντζου // *

 

to_neo_onoma«Το νέο όνομα» της Έλενα Φερράντε, μετάφραση Δήμητρα Δότση, εκδόσεις Πατάκη, σελ. 581

(Η τετραλογία της Νάπολης | βιβλίο δεύτερο)

 

«Το νέο όνομα» πιάνει το νήμα της αφήγησης ακριβώς από το σημείο όπου είχε σταματήσει η εξιστόρηση του προηγούμενου πρώτου τόμου της τετραλογίας της Νάπολης υπό τον τίτλο «Η υπέροχη φίλη μου». Για άλλη μια φορά συναντάμε τις δύο ηρωίδες, την Λίλα και την Έλενα, που η περίπλοκη φιλία τους έχει τις ρίζες της στην πρώτη τάξη του δημοτικού. Περιβάλλον του μυθιστορήματος μια φτωχογειτονιά της Νάπολης τη δεκαετία του ΄60. Η πρώτη κοπέλα ουσιαστικά εξαναγκάζεται σε έναν γάμο συμφέροντος προκειμένου η οικογένειά της να δραπετεύσει απ’ την ανέχεια ενώ η δεύτερη, μαθήτρια ακόμα στις τελευταίες τάξεις του λυκείου, θα πραγματοποιήσει την δική της απόδραση με τη βοήθεια της μόρφωσης.

Η Λίλα, λόγω της νοημοσύνης της, δεν έχει το βλέμμα της γειτονιάς. Το συναίσθημα, η ευφυΐα και η φαντασία της πάνε χαμένα στην ζωή που άλλοι σχεδίασαν για εκείνη. Σύντομα συνειδητοποιεί ότι περιφρονεί βαθιά τον άντρα της Στέφανο, ο οποίος αντιλαμβάνεται μόνο την αξία του χρήματος και συχνά την χρησιμοποιεί σαν αντικείμενο, σαν διαπραγματευτικό χαρτί για το συμφέρον των επιχειρήσεών του. Μέσα από την βιαιότητά του, δίνεται η αφορμή στην συγγραφέα να μιλήσει για την καθυπόταξη της γυναίκας από τον άντρα, όπου σύμφωνα με την νοοτροπία της εποχής ο σύζυγος, ο πατέρας ή ο αδερφός είχαν κάθε δικαίωμα να σηκώνουν χέρι προκειμένου να συνετίσουν. Συχνά η ηρωίδα αισθάνεται ότι χάνει τη μορφή της μέσα στο περίγραμμα των κοινωνικών συμβάσεων, όμως η τεράστια δύναμη που κρύβει εντός της την βοηθάει να μη λυγίσει και τελικά να αντιδράσει με τη βοήθεια του έρωτα, της μητρότητας και της μάθησης που είναι ο φυσικός της χώρος.

Η αφοσίωση, ο ανταγωνισμός, ο θαυμασμός, η ζήλια και η αγάπη που επικρατεί ανάμεσα στις δύο φιλενάδες, τις εμπνέει να τραβήξουν έναν επίπονο δρόμο προς την ελευθερία καθώς η μία κινητοποιεί την άλλη. Έχει γραφεί πως και οι δύο αποτελούν διαφορετικές πλευρές του ίδιου προσώπου, την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, ένα alter ego που έχει ανάγκη ο καθένας μας προκειμένου να εξελιχθεί και η συγγραφέας χρησιμοποιεί εξαιρετικά αυτό το δίπολο για να αποδώσει την σύγκρουση ανάμεσα στον πλούτο και στη φτώχεια, στον υλισμό και στην διανόηση, στην βία και στον έρωτα.

Άγνωστη η ταυτότητα του προσώπου που κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο Έλενα Φερράντε. Διαβάζοντας πάντως κανείς το βιβλίο, αισθάνεται πως έχει να κάνει με γυναικεία γραφή και προβληματισμό, μακριά από τη ροζ παραλογοτεχνία και κοντά στα ερωτήματα που έθεσε το φεμινιστικό κίνημα. Βλέπουμε επί παραδείγματι την Έλενα, φοιτήτρια στην Πίζα, να γίνεται αρεστή ή όχι ανάλογα με το πόσο σημαντικός είναι ο άντρας που έχει στο πλάι της ή να χαρακτηρίζεται ως εύκολη και να δέχεται παρενοχλήσεις απλά και μόνο επειδή διατηρούσε σεξουαλικές σχέσεις με τον πρώην φίλο της. Το κείμενο είναι επίσης πολιτικό αφού ξεκάθαρα καθίσταται σαφές πως όσο άριστη κι αν είναι η ηρωίδα, σε καμία περίπτωση δεν θα έχει τις ίδιες ευκαιρίες με τους συμφοιτητές της, γόνους πλούσιων και γνωστών οικογενειών της Ιταλίας. Κι όμως, μέσα απ’ τις πληγές και την αυτοαναφορικότητα που μεταμορφώνεται σε μυθοπλασία, γεννιέται μία συγγραφέας που θα καταλήξει κάποτε, μετά τα εξήντα της χρόνια, να εξιστορεί την ιστορία μίας φιλίας, δηλαδή την ιστορία μίας πόλης.

 

elena_ferrante

 

Πολυπρόσωπο το έργο της Φερράντε, όλοι οι χαρακτήρες είναι πετυχημένοι και αντιπροσωπευτικοί της ιταλικότητας και του νοήματος που θέλει να δώσει η ίδια στο μυθιστόρημά της. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση κινεί τη δράση διαρκώς προς τα εμπρός και καλλιεργεί την αγωνία και την ταύτιση του αναγνώστη με τις δύο βασικές ηρωίδες. Το βιβλίο διαβάζεται απνευστί καταφέρνοντας να προσφέρει απόλαυση όχι μόνο μέσα από την πλοκή του αλλά και από την πλούσια και ευφάνταστη γλώσσα του. Σε ένα δε δεύτερο επίπεδο είναι μία κοινωνιολογική πραγματεία για τη Νάπολη της συγκεκριμένης περιόδου, κατορθώνοντας συνάμα να θίξει διαχρονικά ζητήματα που απασχολούν τη γυναικεία ψυχοσύνθεση και σεξουαλικότητα.

Περιμένουμε με μεγάλη ανυπομονησία τον τρίτο και τον τέταρτο τόμο.

 

 

* Η Μαρία Βρέντζου γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1973. Σπούδασε Marketing Management στο Deree College και νομικά στα πανεπιστήμια του Cardiff και Buckingham. Εργάζεται ως δικηγόρος και αρθρογραφεί με θέμα το θέατρο στην ηρακλειώτικη εφημερίδα «Πατρίς». 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top