Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το χάρτινο μυστικό του εικονογράφου
24/10/2018, 12:46 πμ

Το χάρτινο μυστικό του εικονογράφου

Γράφει η Αλεξάνδρα Μυλωνά //

 

Κατερίνα Καριζώνη, “Το μυστικό των βιβλίων”, εικονογράφηση Κωνσταντίνος Αρώνης, εκδόσεις Ρώμη 2018, σελίδες 52

 

Το μυστικό των βιβλίων είναι ένα σύγχρονο μαγικό παραμύθι που έγραψε η Κατερίνα Καριζώνη, ποιήτρια και πεζογράφος, ξεχωριστή για τη βαθιά ευαισθησία και τη δύναμη της γραφής της, πάντα υπέρ ανθρώπου. Ένα παραμύθι για δέκα φίλους από το βασίλειο των μικρών και χρησιμοποιημένων αντικειμένων που ξεκινούν ένα ταξίδι για να βρουν τον μάγο Σοζ στο δάσος, το βασίλειο των ζώων, και να σώσουν τον φίλο τους συγγραφέα που βρίσκεται σε συγγραφικό αδιέξοδο! Πρωτότυπο το θέμα, ‘συγγραφοφιλικό’, φυσιολατρικό και κοινωνικό, αφού πραγματεύεται την περιπέτεια και τις δυσκολίες της συγγραφής, αναδεικνύει τη ζωογόνο δύναμη της φύσης και διατρανώνει την αξία της φιλίας στη ζωή. Πρωτότυπη και η εικονογράφηση του Κωνσταντίνου Αρώνη, αρχιτέκτονα και εικαστικού δημιουργού γνωστού για τις ζωηρές, ευφυείς στις ρεαλιστικές λεπτομέρειες και ευφάνταστες απεικονίσεις του.

Θεωρώντας την εικόνα βασικό εργαλείο για την ανάγνωση ενός αφηγήματος εστιάζω στη συγκεκριμένη εικονογράφηση, παρακολουθώντας την σε όλα τα στάδια της εξέλιξής της και συζητώντας γι’ αυτήν διεξοδικά με τον δημιουργό της, του οποίου η εικοναφηγηματική τέχνη έχει αποτελέσει παλαιότερα αντικείμενο μελέτης μου (Η χάρτινη Αντιγόνη, Γράφημα 2013).

Στο παραμύθι Το μυστικό των βιβλίων διακρίνονται τρεις ομάδες ηρώων που κινούνται σε τρεις χώρους: αυτή των χρησιμοποιημένων αντικειμένων πάνω στο γραφείο του συγγραφέα, τον συγγραφέα και την οικογένειά του μπροστά και μέσα στην κρεβατοκάμαρα και εκείνη των ζώων του δάσους στο δάσος. Πρώτο μέλημα του εικονογράφου είναι να δώσει ζωή σε όλους τους ήρωες, να τους ζωντανέψει, αποδίδοντας ταυτόχρονα την ειδοποιό διαφορά τους, την αντίθεση μεταξύ των χαρακτήρων ενός άτονου, αδρανούς και ωχρού αστικού περιβάλλοντος και των χαρακτήρων ενός καταπράσινου δάσους που σφύζει από οξυγόνο και ζωή –αντίθεση που θυμίζει τους Όρνιθες του Αριστοφάνη. Γι’ αυτό, η χρωματική παλέτα του στηρίζεται στην ώχρα που δημιουργεί συνειρμούς ξύλου για το γραφείο και το υπόλοιπο σπίτι, αποκλείοντας επιδεικτικά το πράσινο, αλλά και στα ζωηρά χρώματα για τη φύση, με δεσπόζον σε αυτό το εξωτερικό περιβάλλον το πράσινο. Πρόκειται για ακουαρέλες με χαρακτηριστική διαφάνεια που δίνουν τον απαραίτητο λυρισμό στην εικόνα και προκαλούν το συναίσθημα της τρυφερότητας στον αποδέκτη, κρατώντας τον μακριά από εντάσεις και ταραχές.

Επόμενο μέλημα του Αρώνη είναι η δουλειά του να συμβάλει στη διατήρηση της αφηγηματικής συνέχειας και του αναγνωστικού ενδιαφέροντος. Γι’ αυτό, παράλληλα με τις μεγάλες εικόνες, τρεις δισέλιδες (σαλόνια) και τέσσερις μονοσέλιδες, σε κάποιες άλλες σελίδες τοποθετεί τμήματά τους∙ σπαράγματα που λειτουργούν, επιπλέον, διακοσμητικά.

Τρίτο μέλημα του εικονογράφου, διαπιστωμένο και από άλλες εικονογραφήσεις του σε βιβλία για παιδιά, όπως Τα απλά παραμύθια ενός σπιτιού (Ρώμη 2015) και Γάμος στα βαθιά (Ρώμη 2016) της υπογραφόμενης, είναι η διάδραση• η διάδραση, που προκύπτει από την ασπρόμαυρη εικόνα ή από το αχρωμάτιστο μέρος της. Στην πραγματικότητα, αυτή η επιλογή είναι το χέρι που τείνει ο ζωγράφος στο παιδί-αναγνώστη, η πρόσκληση που του απευθύνει να επιχρωματίσει τις εικόνες, όπου αυτές είναι λευκές, ώστε να συμβάλει κι αυτό στο τελικό αποτέλεσμα, να γίνει κι αυτό δημιουργός. Το παιδί, βέβαια, μπορεί να ζωγραφίσει και αλλού, πχ στο περιθώριο των σελίδων… Γι’ αυτό, όλα (περιθώριο, μέγεθος βιβλίου, επιλογή χαρτιού), συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτής της εικονογραφικής πρόθεσης, αφήνουν δηλαδή τον απαραίτητο ‘αέρα’, ώστε το παιδί να προβεί σε δικές του ζωγραφικές επεμβάσεις και μόνο με αυτές το βιβλίο να ολοκληρώνεται! (Μια ωραία ιδέα, λοιπόν, θα ήταν, να διατίθεται μαζί με ακουαρέλες!)

 

Ένα ακόμα βασικό σημείο της δουλειάς του εν λόγω εικαστικού δημιουργού είναι η –όσο γίνεται– πιο λεπτομερειακή απόδοση του θέματός του. Οι λεπτομέρειες κάνουν την εικόνα να αντέχει στο επίμονο και προσεκτικό βλέμμα, τόσο του γονιού όσο και του παιδιού. Είναι γεγονός, όσο περισσότερο κανείς κοιτάζει μια από τις εικόνες του βιβλίου, τόσο πιο πολύ ‘βουτάει’ στον μαγικό κόσμο του παραμυθιού, μεγιστοποιώντας την απόλαυσή του. Γιατί, πίσω ή δίπλα από τη μία ζωγραφισμένη εικόνα, υπάρχουν πλήθος άλλων που ο αναγνώστης καλείται να φανταστεί, να δημιουργήσει ο ίδιος στη λευκή οθόνη του μυαλού του με τον ίδιο βαθμό λεπτομέρειας με την οποία ο Αρώνης ζωγραφίζει στην αρχικά λευκή σελίδα του βιβλίου. Η αφήγηση των εικόνων του Μυστικού των Βιβλίων, σαφώς, υποστηρίζει τη ρέουσα αφήγηση της Κατερίνας Καριζώνη δημιουργικά για τον αναγνώστη, αλλά και δυναμικά για εκείνο το παιδί που δεν έχει ακόμα εξοικειωθεί −όσο χρειάζεται− με τον κόσμο των γραμμάτων και των λέξεων∙ ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του βιβλίου και ‘διαβάζοντας’ τις εικόνες, επομένως, το παιδί μπορεί να πλάσει το δικό του παραμύθι κρατώντας σε μεγάλο βαθμό τους βασικούς άξονες σε χώρο και ήρωες του παραμυθιού της συγγραφέα. Αυτό είναι, γενικότερα, χαρακτηριστικό μιας εικονογράφησης που συγκροτείται μετά από ουσιαστική συνεργασία με τον/τη συγγραφέα και ώριμο στοχασμό του εικονογράφου, ικανό να τον οδηγήσει στην καίρια επιλογή των σκηνών που θα απεικονίσει.

 

Κατερίνα Καριζώνη

 

Η συγκεκριμένη εικονογράφηση, επιπρόσθετα, έχει υψηλό βαθμό δυσκολίας, αφού οι χαρακτήρες του παραμυθιού είναι πολλοί (περισσότεροι των είκοσι) και η λεπτομερειακή απεικόνισή τους καθορίζεται και από την ομάδα στην οποία ο καθένας τους ανήκει:  η ομάδα της πόλης αποτελείται από άψυχα αντικείμενα που εμψυχώνονται, η ομάδα του δάσους είναι ζώα με ανθρώπινα μορφικά χαρακτηριστικά (στο πλαίσιο του ανθρωπομορφισμού με τον οποίο απεικονίζονται συνήθως τα ζώα στα βιβλία για παιδιά) και η ομάδα των ανθρώπων που απεικονίζεται μεν ρεαλιστικά, καλείται όμως να συναναστραφεί τις άλλες δύο. Ομολογουμένως, πρόκειται για ένα εικαστικό εγχείρημα αξιώσεων, ανάλογο του οποίου έχουμε δει σε κινηματογραφικές υπερπαραγωγές με τη συμβολή της τεχνολογίας, λχ στην ταινία Ποιος παγίδεψε τον Ρότζερ Ράμπιτ (Ζεμέκις, 1988);

 

Τέλος, οι απεικονιστικές λεπτομέρειες μαρτυρούν κάτι ακόμα, κάτι για τον δημιουργό τους που ζωγραφίζει ‘μαγικά’, δηλαδή με όλη τη γνώση και την εμπειρία τής μέχρι τώρα καλλιτεχνικής του δραστηριοποίησης στις εικονογραφήσεις, τα εικοναφηγήματα (comic) και τη σκηνογραφία, κρατώντας όμως σταθερά την πληθωρική φαντασία και την τρυφερότητα ενός μικρού παιδιού. Ενδεικτικό παράδειγμα, το χαμομήλι με την πατερίτσα! Ίσως, αυτό να είναι το κρυφό μέλημα, το χάρτινο μυστικό του Κωνσταντίνου Αρώνη: η επαφή με το παιδί που κρύβει μέσα του, που πραγματώνεται με κάθε καλλιτεχνική του δημιουργία στο χαρτί που αφορά στα παιδιά και στους ενήλικες. (Ποιος είπε πως τα παραμύθια είναι μόνο για μικρούς αναγνώστες; Ποιος είπε πως το Μυστικό των βιβλίων της Πιπεριάς-Κατερίνας με το Φεγγαράκι-εγγονάκι δεν αφορά και σε μας, στο δικό μας, κρυμμένο μέσα μας, μικρό παιδί;)

 

 

 

* Η Αλεξάνδρα Μυλωνά γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε φιλοσοφία και θέατρο. Γράφει (Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης), σκηνοθετεί (Εταιρία Ελλήνων Σκηνοθετών), παίζει (Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών). Δημοσιεύει σε λογοτεχνικά περιοδικά και blog. Εργάζεται στο Καλλιτεχνικό Σχολείο Θεσσαλονίκης.

Βιβλία: Πώς τα πας με την απώλεια; (διηγήματα, Οροπέδιο 2018) Γάμος στα βαθιά (θέατρο για παιδιά, Ρώμη 2016), Τα απλά παραμύθια ενός σπιτιού (θέατρο για παιδιά, Ρώμη 2015), Η χάρτινη Αντιγόνη-από το αρχαίο θέατρο στα καρέ της εικοναφήγησης (μελέτη, Γράφημα 2013), Εγώ και μερικές φίλες μου (μονόλογοι, Γράφημα 2009), Με μια ανάσα (παραμύθια για παιδιά, Δ. Συκεών 2004), Η Φωνή του Νερού (θεατρικό, Άχθος 2001).

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top