Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το «Μεγάλο Φινάλε» του Σταμάτη Γκαβέτα, αρχή μιας πορείας
12/04/2017, 11:36 πμ

Το «Μεγάλο Φινάλε» του Σταμάτη Γκαβέτα, αρχή μιας πορείας

Γράφει ο Γιάννης Πλαχούρης // *

 

Σταμάτης Γκαβέτας «Το μεγάλο Φινάλε», εκδ. manifesto

 

Απόλαυσα πρόσφατα το «Μεγάλο φινάλε» του Σταμάτη Γκαβέτα (εκδόσεις manifesto, Ιούλιος 2016) με έντεκα ιστορίες, αναπτυγμένες σε 64 όλες κι όλες σελίδες, διηγήσεις κυριολεκτικά της μιας ανάσας, δροσερές σε έκφραση, μεστές σε περιεχόμενο, ευρηματικές στο θέμα τους και πρωτότυπες. Το χάρηκα για πολλούς λόγους. Κινούνται σε μια πολύτιμη, ταυτόχρονα και ιδιαίτερη κατεύθυνση, αρκετά σπάνια πλέον στην σύγχρονη ελληνική πεζογραφία.

Οι μύθοι δεν στήνονται για να περιγράψουν τις κοινωνικές σχέσεις-αισθήματα ενός ανθρώπου για τα άλλα πρόσωπα της  πολιτείας. Θεώνται στην πραγματική αρχετυπική διάστασή τους, ως ανταύγειες μιας ψυχής που διασχίζει μεν συγκεκριμένη εποχή και τόπο, όμως μαζί της μεταφέρει κι άλλους επόμενους ή προηγούμενους χρόνους και χώρους, διαθέτει γνωστές και άγνωστες δυνατότητες.

Επίσης, αντίθετα με την συνήθη τεχνική του μυθιστορήματος που παίρνει τον μύθο για να εξελίξει τα πραγματικά γεγονότα, στο βιβλίο του κ. Γκαβέτα τα πραγματικά γεγονότα, (όπως για παράδειγμα μια μοναχική βόλτα στην παραλία με τις όποιες σκέψεις αυτή φέρνει, ή ο ασκητής που άγιασε στον Άη Δημήτρη της Χαλκίδας, ή η πέτρα που έσπασε το τζάμι, ή το είδωλο σε μια βιτρίνα, ή το ατύχημα που περιγράφει το θύμα λεπτομερώς, αποστασιοποιημένος, σαν να μην τον αφορά, ξένος, κτλ) στην προσπάθεια να εξηγηθούν γίνονται αφορμή μιας περιδιάβασης από το λογικό στο παράλογο, από το εκεί στο επέκεινα, από τα φανερά στα αόρατα. Είναι χρήσιμο να μας θυμίζουν με διάφορους τρόπους απορίες πως: Τα δυο είναι και ένα. Το πάνω ερμηνεύει το κάτω. Το χθες όσο διατηρείται στη μνήμη αποτελεί παρών. Πρόκειται για θεμελιώδη ζητήματα της Φιλοσοφίας και της ανθηρής στις ημέρες μας Παραψυχολογίας.

Παρόμοιες απόπειρες νομίζω πως λογοτεχνικά αποδίδονται καλύτερα με τα παραμύθια, πολλά δημοτικά τραγούδια και την ποίηση. Ανάμεσα σε αυτά τα είδη κινείται η γραφή του, και μου αρέσει επειδή δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο.  Ο αφηγητής, ο οποίος στο βιβλίο έχει τον χαρακτήρα ενός απλού ανθρώπου, περιγράφοντας λιτά και χωρίς υπερβολές, καταστάσεις που υπερβαίνουν τις αισθητήριες ικανότητές του, στην πραγματικότητα περιγράφει απλά και κατανοητά, παράλληλους κόσμους που πιθανότατα υπάρχουν στον κόσμο μας, σαν όνειρα μέσα σε ένα διαρκές όνειρο. Το υλικό που συνοδεύει αυτές τις περιγραφές αντλείται από σχετικές παραδόσεις, λαϊκές δοξασίες κι αντιλήψεις, θρησκευτικές αναφορές, φιλοσοφικούς στοχασμούς, ακόμα και προσωπικές επισημάνσεις του συγγραφέα που όλα μαζί  συμπαρατάσσονται αρμονικά σ΄ ένα διαρκή διάλογο, επιβεβαιώνοντας τόσο την δύναμη του Είναι, όσο και την απεραντοσύνη τού ό,τι  δεν ξέρουμε.

Το κάνει σαν να πρόκειται για σκέψεις ενός καθημερινού ανθρώπου, που προσπαθεί να εξηγήσει το ακατανόητο. Υπάρχουν Άγγελοι, σκάνζαροι, οπτασίες, φαντάσματα, μοίρα, ριζικό όλα όσα κυκλοφορούν ιδέες κι εμπειρίες του λαού μας. Θεωρώ πολύ δύσκολη παρόμοια εργασία. Συνήθως οι μύθοι μετατρέπονται σε σύμβολα. Επειδή στο «Μεγάλο φινάλε» χρησιμεύουν για να ερμηνεύσουν αντίστοιχες ψυχικές καταστάσεις θα μπορούσε πολύ εύκολα η συγγραφή να εξαντληθεί σε ανούσιες περιγραφές η ακόμα και να γλιστρήσει σε σκοτεινή δαιμονοκαταληψία ή και σύγχυση. Άλλωστε η τεχνική του βιβλίου ακροβατεί -ευτυχώς επιδέξια- όπως αναφέραμε ανάμεσα στο διήγημα, στην ποίηση (με τις μεταφορές) και στο παραμύθι. Έτσι κρατά φωτεινό το περιεχόμενο του βιβλίου, με πολύ ενδιαφέρον και με χρηστική λειτουργία. Δομείται από μικρές ευκολοανάγνωστες και πολυεπίπεδες νοηματικά ιστορίες. Τα γεγονότα που ιστορούνται με τις έμμεσες ερωτήσεις που τίθενται ή οι καταστάσεις που περιγράφονται θα μπορούσαν να είναι και δικός μας προβληματισμός, ενώ οι απαντήσεις πηγάζουν από μια βαθιά πίστη και ανάλογη ειδικά θρησκευτική και ευρύτερη λογοτεχνικά παιδεία.

Και το κάνει έξυπνα. Διατηρεί την ανάγνωση ελαφριά, Προσεγμένες λέξεις, κοφτές προτάσεις, πυκνές, καθαρές, χωρίς επαναλήψεις. Ρέουν μετρικά, είναι  ευγενικές και ψυχικά πολύτιμες  Αναπαύεσαι πάνω τους.

 

Σταμάτης Γκαβέτας

 

Δυο δείγματα γραφής:

Πρώτο …«Εκεί, εκεί κακό που σας βρήκε». Μάζεψε το φουστάνι της που θρόϊζε στο χώμα και κατηφόρισε έντρομη, σέρνοντας λόγια αλλόκοτα στα χείλη της. Η μητέρα μου πήγε να κοιτάξει και σα να χάθηκε σε άλλο κόσμο, σαν πύλη προς το άγνωστο. Σήκωσε το βλέμμα της, κρεμώντας τα μάτια της πάνω μου βουβή, όλο το τοπίο την ακολούθησε, υδάτινο κώμα. Έβγαλε μια πρωτόγονη κραυγή, τρομάζοντας όλη την απόκοσμη γειτονιά και φώναξε τον πατέρα μου…»

Δεύτερο: «…σιγά -σιγά τα κλαδιά τον τραβάνε προς την όχθη κι ο κύκνος τον προειδοποιεί ότι αυτά δεν πρέπει να τα πει πουθενά, διαφορετικά, τα μάτια του αιχμάλωτα σε όνειρα θα είναι. Μια χρυσοπόρφυρη ανταύγεια έσκισε τα σύννεφα και ξετυλίχθηκε σαν βεντάλια∙ σ’ όποιο ζευγάρι έπεφτε αυτό εξαφανιζόταν με μια υπόσχεση εκατό χρονών. Ο ήλιος είχε τυλίξει το τοπίο κι η ομίχλη έσβησε. Κοίταξε το πρόσωπό του στα νερά και τον είδε μωρό να καθρεπτίζεται λαμποκοπώντας από ευχαρίστηση. Ήπιε το πρωινό γλείφοντας τα χείλη του, αγκάλιασε με μια στερνή ματιά τη λίμνη και με έναν αλήτη μπούσουλα τράβηξε προς άγνωστη κατεύθυνση…»

 

Οι εικόνες του είναι έντονες, ενώ το νοηματικό ενδιαφέρον το επιτείνει, σε κάποια σημεία, η αρκετά ανατρεπτική του γλώσσα, που μοιάζει κάπως, χωρίς να παπαγαλίζει, με την πρωτοτυπία και γλωσσικό αναρχισμό του Γιάννη Σκαρίμπα (άλλωστε του αφιερώνει το βιβλίο, μαζί και στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη). Αυτό δεν γίνεται για να εντυπωσιάσει. Όποτε σπάνε οι αναγνωστικές συμβάσεις, η προσοχή ανανεώνεται και γρηγορεί, αρκεί το νόημα να παραμένει προσιτό.

Επισημαίνω πως είναι το πρώτο βιβλίο του Σταμάτη Γκαβέτα. Σημαντική πεζογραφική εισβολή μ΄ ένα τρόπο γραφής που σπανίζει. Περιμένω με ειλικρινές ενδιαφέρον τη συνέχεια.

 

 

* Ο Γιάννης Πλαχούρης είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και ποιητής.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top