Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η οικονομική δυσπραγία και ο Έρωτας
16/12/2015, 10:55 πμ

Η οικονομική δυσπραγία και ο Έρωτας

Γράφει η Αλεξάνδρα Μπακονίκα //

 

mayro-koytiΔώρα Κάσκαλη, «Το μαύρο κουτί της μνήμης τους», Εκδόσεις Οκτώ, 2015, σελ. 145

 

Οι  σχέσεις των δύο φύλων, η οικονομική κρίση, οι  μετανάστες, ο έρωτας, η σεξουαλικότητα, η λαγνεία, τα προβλήματα του γάμου και γενικά της ενδοοικογενειακής επικοινωνίας, είναι οι κύριοι θεματικοί άξονες στην καινούργια συλλογή διηγημάτων της Δώρας Κασκάλη. Παρουσιάζει μια διεισδυτική, ρεαλιστική ακτινογραφία της δύσκολης πραγματικότητας της εποχής μας, εστιάζοντας λιγότερο σε αστούς και πολύ περισσότερο σε λαϊκά, μικροαστικά ή και περιθωριακά στρώματα της κοινωνίας.

Η οικονομική κρίση κτυπάει ακόμη πιο σκληρά τις γυναίκες των μικροαστών- που εντέλει καταλήγουν να ανήκουν σε φτωχές, ξεπεσμένες πλέον τάξεις. Αναγκαστικά, είτε επειδή οι άνδρες τους είναι ανάξιοι είτε επειδή μένουν άνεργοι, δεν έχουν άλλη διέξοδο παρά να δουλεύουν για ένα πενιχρό μεροκάματο ως καθαρίστριες  σε σκάλες, σπίτια, παρακμιακά ξενοδοχεία που λειτουργούν κι ως παράνομα πορνεία. Παράλληλα επωμίζονται τη δουλειά και τα καθήκοντα για το σπίτι και τα παιδιά τους, έχοντας να αντιμετωπίσουν την αδιαφορία ή και βαναυσότητα του άνδρα-αφέντη. Ουσιαστικά είναι στερημένες από στοργή, τρυφερότητα, ερωτική ζωή, και είναι απορίας άξιο πώς κατορθώνουν να αντέχουν σε ένα τέτοιο σφυροκόπημα αντίξοων συνθηκών. Όμως δεν λείπουν και οι ακραίες καταστάσεις, όπως στο συγκλονιστικό διήγημα «Αστραφτερό λευκό», όπου η πρωταγωνίστρια απαυδισμένη από τις αναίσχυντες απιστίες του άνδρα της να φέρνει και να συνευρίσκεται με τις φιλενάδες του μέσα στο ίδιο τους το σπίτι, διαλέγει να αποσυρθεί και να πεθάνει γριά, ολομόναχη, ανήμπορη, σχεδόν αποτρελαμένη  σε ένα απόμερο καμπινέ. Εξίσου μοναδικό σε σύλληψη, περιεχόμενο, ένταση κι ομορφιά είναι το πρώτο διήγημα του βιβλίου με τον τίτλο «Το σώμα θυμάται». Εδώ η Κασκάλη μας δίνει ένα μοναδικό διαμάντι γραφής, που άμεσα μας κυριεύει με τη μαγεία του. Η πρωταγωνίστρια, από έφηβη στο μεροκάματο, και τώρα ώριμη στην ηλικία κι ούτε ιδιαίτερα όμορφη, παντρεμένη με έναν άνδρα τύραννο, βιώνει για πρώτη και τελευταία φορά στη ζωή της τον γνήσιο, ηδυπαθή και πλούσιο σε συναισθήματα  έρωτα με έναν καθηγητή, που νοικιάζει με το μήνα δωμάτιο στο ξενοδοχείο, όπου εκείνη εργάζεται ως καθαρίστρια.
Στερημένες από έρωτα είναι οι περισσότερες πρωταγωνίστριες των διηγημάτων, είτε είναι παντρεμένες είτε ανύπαντρες. Εκείνο που μας εντυπωσιάζει στο βιβλίο είναι η απροκάλυπτη τολμηρότητα της Κασκάλη να αποκαλύψει τις σωματικές, σεξουαλικές ανάγκες των στερημένων αυτών γυναικών, που νιώθοντας ότι εφόσον συναισθηματικά στον έρωτα δεν βρίσκουν ανταπόκριση, ρίχνονται χωρίς αναστολές σε μια περιπέτεια τουλάχιστον για να ικανοποιήσουν τις επιτακτικές ανάγκες των λάγνων ορμών τους. Όμως δεν είναι μόνο η  στέρηση, το ερωτικό ένστικτο υφίσταται επιπλέον και καταπίεση. Ο άνδρας ως  τύραννος απαγορεύει στη γυναίκα του θα ξεδίνει διαβάζοντας βιβλία ροζ ερωτικών ιστοριών- τα λεγόμενα άρλεκιν-καίγοντας κι εξαφανίζοντας κάθε ίχνος τους για να μην «παίρνει αέρα το μυαλό της» με τέτοιες «φυλλάδες». Επίσης ο υποκριτικός και σεμνότυφος κοινωνικός περίγυρος εξίσου καταπιέζει και ασκεί φρένο στην απελευθερωμένη έκφραση του ερωτισμού. Η γυναίκα- συγγραφέας στο διήγημα «Μια κάποια Γαλάτεια» κυκλοφορεί με ψευδώνυμο τα ερωτικά διηγήματά της, από φόβο και πανικό μήπως τυχόν αποκαλυφθεί κι επομένως γίνει απόβλητη από τον κοινωνικό κύκλο της. Κακότυχες, βασανισμένες είναι κι όσες γυναίκες επωμίζονται την περίθαλψη γερόντων ανίατα άρρωστων, που όχι μόνο είναι αχάριστοι, αλλά σαδιστικά σχεδόν τις ταλαιπωρούν με κάθε τρόπο και επιπλέον οδηγούν στην οικονομική εξαθλίωση της οικογένειας με τα έξοδα για την αρρώστια τους. Τέτοιες καταστάσεις είναι ιδιαίτερα επώδυνες σε οικογένειες μεταναστών, καθώς η μιζέρια κι αποξένωση μέσα στην οικογένεια συμβαδίζει και με την απομόνωσή τους σε μια επιφυλακτική και κλειστή γι αυτούς κοινωνία.

 

Δώρα Κασκάλη

Δώρα Κασκάλη

 

Η Κασκάλη δεν τρέφει ψευδαισθήσεις ότι οι πατριαρχικές δομές επιμένουν, ισχύουν, διαμορφώνουν, κι  αυτό είναι το στενό πλαίσιο μέσα στο οποίο  τα γυναικεία πρόσωπα του βιβλίου επιλέγουν τη στάση και τις πράξεις τους, ώστε να σώζουν όσο μπορούν  τη θέλησή τους για ελευθερία και ουσιαστική ζωή. Παρατηρούμε ότι αυτό εκδηλώνεται ακόμη και στις πιο παραμελημένες γυναίκες με την πιο άθλια  μοίρα που τους επιφυλάσσει το περιβάλλον τους. Βέβαια, σε κάποια από τα διηγήματα η γυναίκα προβάλλει πολύ πιο δυναμική από τον άνδρα και είναι αυτή που λύνει και δένει, παίρνοντας τις τελικές αποφάσεις, όπως η διάλυση του γάμου στο διήγημα «Το ξεκαθάρισμα».

Ασφαλώς στο βιβλίο πρωταγωνιστούν και ανδρικά πρόσωπα είτε σε σχέση με εξωσυζυγικές, εφήμερες ερωτικές συνευρέσεις  είτε με το ακριβώς αντίθετο, όπως η ολοκληρωτική αφοσίωση και λατρεία τους για γυναίκες που παράφορα ερωτεύτηκαν. Σε αυτή τη δεύτερη περίπτωση το θύμα είναι ο άνδρας, που φθάνει στον εξευτελισμό, τη  διαστροφή ή και το φόνο, καθώς δεν βρίσκει ανταπόκριση από την πανέμορφη, μοιραία γυναίκα.

Στα διηγήματα πλανάται η καταπιεστική, γκρίζα ατμόσφαιρα της οικονομικής δυσπραγίας της εποχής μας, όπου η ανθρωποφαγία, το άδικο και η εκμετάλλευση κινούν τα νήματα ποτίζοντας με κούραση σωματική και ψυχική τους διάφορους χαρακτήρες. Απάγκιο και ανάσα χαράς μπορούν να βρουν στη στοργή και στον έρωτα, έστω και τον πιο εφήμερο. Το βιβλίο αξίζει για τη σπουδαία, παραστατική προσέγγιση κι ανάδειξη της πάλης των πρωταγωνιστών ενάντια σε ό,τι τους στερεί μια χαραμάδα φωτός για τρυφερότητα, φιλία, μεγάλους έρωτες, αφροδισιακή έκσταση.

Δεν είναι εύκολο να δοθεί εύστοχα και με ενάργεια η πάλλουσα πραγματικότητα, γι’ αυτό πολλοί λογοτέχνες την αποφεύγουν. Η Κασκάλη τόλμησε και πέτυχε. Η γραφή της, λιτή και καλοδουλεμένη, άριστα εναρμονίζεται με τον αδέκαστο ρεαλισμό της αιχμηρής ματιά της, που χαρίζει μέθη και συγκίνηση.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top