Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το «δεύτερο φύλο»
12/07/2017, 12:40 μμ

Το «δεύτερο φύλο»

Γράφει η Λίλια Τσούβα //

 

Έλενα Ακανθιάς «Το δόντι του καρχαρία», εκδ. Γαβριηλίδης, σελ. 88

 

Η Έλενα Ακανθιάς στη νουβέλα της «Το δόντι του καρχαρία» θίγει το πρόβλημα της κοινωνικής ανισότητας των γυναικών. Το διαχρονικό αυτό θέμα έχει απασχολήσει ουκ ολίγους λογοτέχνες. Η συγγραφέας όμως το κεντάει με τα υλικά της μεταμοντέρνας γραφής. Κρατά από το μεταμοντερνισμό την ειρωνεία, με την έννοια που της δίνει ο Ουμπέρτο Έκο, ότι δηλαδή το παρελθόν πρέπει να επανεξεταστεί, αλλά με ειρωνικό τρόπο. Κρατά, επίσης, το στοιχείο του ναρκισσισμού στις αφηγηματικές τεχνικές. Έτσι, το κείμενο ανοίγεται στο τέλος ως διαδικασία παραγωγής αποφυσικοποιώντας το περιεχόμενό του, ένα από τα γοητευτικότερα, κατά τη γνώμη μου, στοιχεία της αφηγηματικής του ροής.

Το ζήτημα της εξουσίας αλλά και της ανισότητας των φύλων δουλεύεται ανάγλυφα μέσα από ποιητικές αναφορές και δημοσιογραφικά στοιχεία παρμένα από το διαδίκτυο. Άλλο ένα στοιχείο της μεταμοντερνιστικής γραφής: η ανάμειξη κειμένων διαφόρων ποιοτήτων. Ημερολογιακές σημειώσεις της συγγραφέως, μια νύχτα με πανσέληνο, από τη 1:08 π.μ. έως και τις 9:00 π.μ. και ξεδιπλώνεται η ιστορία του γυναικείου φύλου, από την εποχή του Αδάμ έως σήμερα, μέσα από ιστορίες που μοιάζουν αυτοτελείς, αλλά δεν είναι.

Με γλαφυρό τρόπο καταγράφεται η αντίληψη της κοινωνικής ταυτότητας του φύλου, σύμφωνα με την οποία άλλο «θήλυ» και άλλο «θηλυκό». Το «θήλυ» είναι ζήτημα βιολογίας. Το «θηλυκό» είναι ένα σύνολο κοινωνικά προσδιορισμένων χαρακτηριστικών. «Γυναίκα δεν είσαι, γίνεσαι», είχε πει η γαλλίδα συγγραφέας Σιμόν ντε Μπωβουάρ. Μέσα από τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης η γυναίκα ασκείται στον κοινωνικό της ρόλο, μαθαίνει να υποτάσσεται περιστέλλοντας την ενέργειά της μέσα στις αλυσίδες της ανδρικής εξουσίας.

Το ίδιο και η αποδεκτή για τους άντρες εκδοχή του θηλυκού: από την κοινωνία κατασκευάζεται• και δεν είναι παρά αυτή της υποταγμένης γυναίκας.

«Πίστεψέ με, Θεμιστοκλή, αποτελεσματικότερο βιάγκρα δεν είναι καμία φαρμακευτικώς ικανή ουσία, παρά μόνο η ταπεινότητα της ψυχής της γυναίκας».

Από την κοινωνία όμως, καλλιεργείται και η αποδεκτή εικόνα για το ανδρικό φύλο. Είναι εκείνη του matsu τύπου.

«Ο αρρενωπός γορίλας, γεμάτος αυτοπεποίθηση, εκπέμπει γοητεία και γίνεται αντικείμενο θαυμασμού απ’ τις γυναίκες σε διάφορες ανύποπτες στιγμές, όταν τεντώνει και λυγίζει τους μύες του, όταν παίζει χαριτωμένα με νεαρότερους γορίλες ή όταν ποζάρει en face και profil αναδεικνύοντας το σκληρό και ατσάλινο βλέμμα του αλλά παράλληλα και το ενδεχόμενο συγκροτημένης σκέψης».

«Ένας Homo Erectus, σε ηράκλειο σώμα, με εγκέφαλο αμοιβάδας και ενσωματωμένο τετραπύρηνο επεξεργαστή ιδιωτείας σε απόλυτο μιξάρισμα με τον Νάρκισσο».

Η κοινωνική σύμβαση, επομένως, απαιτεί κλείδωμα στο σύστημα και για τα δύο φύλα. Μια μελάγχολη κατάσταση για τις γυναίκες που γεννά αδυναμία και οργή. Στους μη «άνδρες» δημιουργεί απόγνωση, που οδηγεί ακόμη και στην αυτοκτονία. Τα πρότυπα αρσενικού θηλυκού αναπαράγονται από την τηλεόραση, τις αφίσες, τον κινηματογράφο. Στην οποιαδήποτε προσβολή των αποδεκτών αυτών εκπαιδευτικών αξιών και ηθών αντιδρούν κυρίως εκείνοι που καταπατούν αυτές τις αξίες, όμως αυτό γίνεται κρυφά και υποκριτικά, για να εμφανίζουν την αρρενωπή τους εικόνα προς τα έξω, είτε πρόκειται για τον εκπρόσωπο του κοινοβουλίου είτε για τον απλό φιλήσυχο οικογενειάρχη.

Τα νενομισμένα

το τέλειο καμουφλάζ

της πραγματικότητας

Νομίζω.

Ο άντρας εκπαιδεύεται στο χειρισμό της δύναμης, της αρρενωπότητας και της εξουσίας από μικρός.

« Ζήτω η υψηλή ηθική στάθμη του βίου του ανδρός και η αξιακή του σκευή! Ζήτω η Ιστορική μνήμη και διαφύλαξη του μπρουτάλ!»

 

 

Οι φροϋδικές απόψεις για τη λίμπιντο, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, τα σεξουαλικά σύμβολα έρχονται στο κείμενο για να επαληθεύσουν τα κοινωνικώς ισχύοντα. Το ίδιο και οι ανατολίτικες απόψεις για τη γυναίκα-δούλο -στο όνομα του Θεού μάλιστα αυτές- που κρατούν τη γυναίκα στη θέση του κατώτερου διαιωνίζοντας το φαινόμενο.

«Την έφτιαξε λοιπόν από το πλευρό του Αδάμ ως συζυγική κοτολέτα».

«Νομίζω χέρια είμαστε. Όχι αφή. Χέρια. Χέρια. Χ ρ ε ί α. Χρεία. Χέρια που τους ανήκουν, δικά τους, όχι δικά μας. Εμείς απλώς είμαστε χέρια».

«Έτσι είναι, αιώνες τώρα τίποτα δε ολοκληρώνεται, τίποτα δεν τελειούται, μονάχα κύκλο κάνει. Και η πληγή ακόμα. Εμπρός, λοιπόν, μετράτε τις πληγές που σας χαρίζει το δόντι του καρχαρία….».

Με πρωτοπρόσωπη ομοδιηγητική γραφή, που συχνά μετατρέπεται σε ετεροδιηγητική για τις ανάγκες της αφήγησης, η συγγραφέας Έλενα Ακανθιάς γράφει μια εξαιρετική ηθογραφία για τη γυναίκα, ένα ωραίο λογοτέχνημα που έρχεται να συμβάλλει στον αγώνα για τα δικαιώματα της γυναίκας, ένα ευανάγνωστο τολμηρό κείμενο μόλις 82 μικρών σελίδων που διαβάζεται απνευστί.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top