Fractal

Το θρυλικό ναυάγιο του Τιτανικού και τα μπλουζ που ενέπνευσε (Μέρος Β’)

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

 

Διαβάστε το Α΄ Μέρος του αφιερώματος εδώ >>

 

Το 1932, ο κιθαρίστας του Σαιντ Λούις ‘Hi’ Henry Brown ηχογράφησε το ‘Titanic Blues’:

On a Monday morning, just about nine o’clock,
Great Titanic began to reel and rock;

Σύντομα όμως συνεχίζει κάπως διαφορετικά, όπου η παράδοση του ‘Hi’ Henry Brown ανατρέπει κάπως το λεκτικό περιεχόμενο των στίχων προσευχόμενος για το μάταιο της δραστηριότητας πίνοντας και παίζοντας χαρτιά.

It was early one mornin’, just about four o’clock,
When the old Titanic ‘gan to reel and rock.
Captain Smith took his glasses, and walked out to the front,
And he spied the iceberg a-comin’, good lord, had to bump.
Some was drinkin’, some was plavin’ cards,
Some was in the corner, prayin’ to their God.
Little children cried, “Mama, Mama, what shall we do ?”
Captain Smith said, “Children, I’ll take care of you.”
Titanic sinkin’, in the deep blue sea,
And the band all playin’ Nearer My God To Thee’.

 

tit2

 

Το επόμενο τραγούδι που ηχογράφησε ο Brown ήταν μια επίθεση στην υποκρισία των ιεροκηρύκων  και δεν είναι απίθανο να δει κάποιος το ‘Titanic Blues’ ως ένα είδος τραγουδιού που αντίκειται στο μήνυμα του ευαγγελίου, ότι ‘η ζωή είναι σκληρή και για αυτό θα πεθάνεις’ (life is hard; then you die). Μέχρι στιγμής, το συμπέρασμα που έρχεται στην επιφάνεια, φαίνεται να είναι απλό αλλά καταθλιπτικό, γιατί αποδεικνύεται ότι μπορεί να συμβούν στον άνθρωπο τα πιο φοβερά πράγματα και μάλιστα σε μια στιγμή κατά την οποία δεν τα περιμένει! Για ένα λαό που απειλείτο από φυσικές καταστροφές του τύπου των πλημμυρών και πυρκαγιών, καθώς και των ανθρωπογενών καταστροφών με τη μορφή του λιντσαρίσματος και των φυλετικών διαταραχών, που ζει σε αστικές περιοχές με υψηλή εγκληματικότητα ή σε αγροτικά εξαθλιωμένα πάμφτωχα μέρη, και ο οποίος ενδέχεται να απολυθεί πρώτος  σε περιόδους οικονομικής ύφεσης με άγνωστες ή μάλλον γνωστές προσωπικές και οικογενειακές συνέπειες, αυτό δεν φαίνεται να ήταν παράλογο συμπέρασμα! Υπάρχουν, ωστόσο, κάποιοι στίχοι  κοσμικών τραγουδιών  για τον Τιτανικό που χρησιμοποιούν το ναυάγιο ως  σημείο εκκίνησης  το οποίο εξετάζει την ρατσιστική κοινωνική δομή στην οποία βρίσκονται οι αφροαμερικανοί και προτείνει κάποιες απαντήσεις σε αυτό.

 

Ο Χάντυ Ουΐλιαμ Λεντμπέτερ (Hudy William Ledbetter, 1888-1949), περισσότερο γνωστός ως Ληντμπέλυ (Leadbelly) ή Ληντ Μπέλλυ (Lead Βelly).

Ο Χάντυ Ουΐλιαμ Λεντμπέτερ (Hudy William Ledbetter, 1888-1949), περισσότερο γνωστός ως Ληντμπέλυ (Leadbelly) ή Ληντ Μπέλλυ (Lead Βelly).

 

Ο διάσημος τραγουδιστής Leadbelly ηχογράφησε το τραγούδι του Τιτανικού σε περισσότερες από μία εκδοχές. Οι στίχοι του είναι κυρίως αφηγηματικοί και παρεπιπτόντως, χρησιμοποιεί την ίδια δομή όπως η Ma Rainey στο ‘Titanic Man Blues’ και φυσικά δεν είχε κανένα ενδοιασμό να συζητήσει στα τραγούδια του την υπόθεση των φυλετικών νόμων του Jim Crow, καθώς επίσης να κάνει μαύρο χιούμορ. Η παλαιότερη ίσως εκδοχή προέρχεται από τη Βόρεια Καρολίνα το 1919, η οποία και διαδόθηκε ευρέως και που ηχογραφήθηκε από τον Jim Jackson. Ένα τραγούδι για πολλούς αποδέκτες, ο καθένας των οποίων το ερμήνευε με διαφορετικό τρόπο:

He run and jumped on this Titanic ship/And started up that ocean blue;/He looked out and spied that big iceberg/And right overboard he flew:/All the white ladies on the deck of the ship/Said that man certainly was a fool/But when that Titanic ship went down/He’s shootin’ craps in Liverpool

To ‘‘Hey Shine’’ ηχογραφήθηκε από τον Delmar Evans γύρω στα 1970, ο οποίος συνοδευόταν από τον Johnny Otis και το γιο του, Shuggie, κάτω από το συλλογικό ψευδώνυμο ‘Snatch and the Poontangs’. Εκεί μέσα λοιπόν, μας εξιστορεί τις περιπέτειες του Τιτανικού τη σημαδιακή εκείνη μέρα, αλλά από τη δική του σκοπιά. Επιμένει στην προσπάθεια κάποιου νέγρου να επιστήσει την προσοχή των υπευθύνων του πλοίου ότι άρχισαν να μπαίνουν τα νερά ακάθεκτα μέσα στο λεβητοστάσιο και στα διαμερίσματα, αλλά κανείς δεν του έδινε σημασία σε όποιο κατάστρωμα και αν πήγαινε. Μάλιστα στους στίχους του τραγουδιού απεικονίζεται ανάγλυφα η αντιμετώπισή του από τους λευκούς με τρόπο από πάσης πλευράς απαράδεκτο. Παρακάτω όμως, όταν ο Τιτανικός άρχισε να βυθίζεται, το τραγούδι μας λέει ότι η κόρη του καπετάνιου απευθύνεται σε κάποιον και τον παρακαλεί να τη σώσει και θα του δώσει ότι επιθυμεί από αυτή αφήνοντας να αιωρείται σαφές μήνυμα για τις σεξουαλικές της προθέσεις απέναντί του, ενώ από την άλλη μεριά η σύζυγος του καπετάνιου εκλιπαρούσε για τη σωτηρία της με αντάλλαγμα ένα εξεζητημένο χρηματικό ποσό.

The eighth of May (sic) was a hell of a day/The day the Titanic sunk/They looked to Shine to save the ship/But he was in the shithouse drunk/He came up to the first deck/And says, ‘There’s water on the boiler room floor’;/The captain said, ‘Back, you dirty black/’We’re gonna let the water flow.’/He came up to the second deck/And then he started to think;/Said, ‘I don’t know what y’all gonna do,/’But this motherfucker gonn’ sink.’
The captain’s daughter said/ ‘Save poor me, ‘I’ll give you more pussy than your eyes can see’/’Pussy is good, while it last;/’You can’t swim? Huh! That’s vour ass”/The captain’s wife said, ‘Save poor me;/’I’ll give you more money than your eyes can see’…./He couldn’t swim and he couldn’t float/He hit more licks than a motorboat./He came upon a whale and he started to smile/He say, ‘I think I’ll thumb a ride ’bout a thousand mile./’Him and the whale, they begin to talk;/It wasn’t too long before they reached New York.

Το τραγούδι συνεχίζεται με τον Shine στη Νέα Υόρκη, και τον περιγράφει να αρνείται τις ικεσίες και εκκλήσεις των γυναικών για σεξ, ακόμη και όταν αυτές του πρόσφεραν χρήματα για αυτό. Οι επιβάτες εδώ αντιπροσωπεύονται από την κόρη και τη σύζυγό του καπετάνιου, οι οποίες προσφέρουν στον Shine σεξ και χρήματα, αντίστοιχα, και η απελπισμένη αυτή προσφορά από μια λευκή γυναίκα και την κόρη ενός ανθρώπου με εξουσία, δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα σκωπτικό σχόλιο για τη φαντασία των νέγρων ανδρών όσον αφορά τις λευκές γυναίκες. Ο Shine, όμως, απορρίπτει τις προσφορές των γυναικών, αναγνωρίζοντας ότι το πιο λογικό πράγμα που πρέπει να κάνει τη συγκεκριμένη στιγμή είναι να εγκαταλείψουν το πλοίο και να βρουν ξερή στεριά και θα υπάρξει χρόνος για ευχαρίστηση αργότερα. Με τον τρόπο αυτό, στην πραγματικότητα αρνείται τη ρατσιστική άποψη ότι οι μαύροι είναι δούλοι της στιγμιαίας ικανοποίησης. Επιβεβαιώνει επίσης τη δική του ελευθερία κινήσεων, σε αντίθεση με την απατηλή ελευθερία κινήσεων που οι επιβάτες του πλοίου πίστευαν ότι είχαν αγοράσει. Αξίζει εδώ να επισημάνουμε ότι η ελευθερία μετακινήσεων, χωρίς να είναι συνδεδεμένοι στα αγροκτήματα που εργάζονταν, ήταν μια σημαντική πτυχή της νέγρικης ζωής η οποία τονιζόταν ιδιαίτερα από πολλούς μπλουζ τραγουδιστές στα τραγούδια τους. Ο Shine, αρνιόταν επίσης, ότι όσοι ασκούσαν εξουσία και είχαν τη δύναμη, τον πλούτο και την ικανότητα για δημιουργία τεχνολογικών επιτευγμάτων όπως ο Τιτανικός, θα μπορούσαν να κατρακυλήσουν σε κατώτερο κοινωνικό επίπεδο κι ακόμα ότι οι λευκοί μπορεί να είχαν τη γνώση για την κατασκευή και την όλη λειτουργία και διαχείριση του πλοίου, αλλά όχι την κοινή λογική να προβλέψουν και να δουν τον κίνδυνο, είχαν πλούτο ο οποίος τους επέτρεπε να αγοράσουν το εισιτήριο, αλλά όχι και τη δυνατότητα να σώσουν τον εαυτό τους από την επερχόμενη καταστροφή. Είχαν το περισσότερο αποδεκτό λευκό χρώμα δέρματος, αλλά δεν μπορούσαν να διατάξουν, ούτε να δωροδοκήσουν τον Shine να τους σώσει!

Οι θρησκευόμενοι αφροαμερικανοί είδαν τον Τιτανικό με τη σειρά τους ως παράδειγμα παρέμβασης του Θεού στις ανθρώπινες υποθέσεις, καθώς και την ανωτερότητα του Θεού από όλο τον πλούτο και την τεχνολογική δύναμη. Τα κοσμικά τραγούδια που ασχολήθηκαν με τον Τιτανικό, αρνούνται ότι υπάρχει οποιοδήποτε θεολογικό δίδαγμα που πρέπει να αντλήσουμε από την απρόσμενη καταστροφή, αλλά συμφωνούν όμως με τα θρησκευτικά τραγούδια, ότι δηλαδή η κοσμική εξουσία δεν παρέχει καμία προστασία στις δυνάμεις της φύσεως.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top