Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Δοκίμιο: “Τι βλέπουμε στον καθρέφτη;”
31/05/2017, 11:41 πμ

Δοκίμιο: “Τι βλέπουμε στον καθρέφτη;”

Του Νίκου Τσούλια // *

 

 

 

Girl Before A Mirror, 1932 by Pablo Picasso

 

Με αυτή την εικόνα περνάμε όλη μας τη ζωή, με αυτό το σχήμα προβάλλουμε τον εαυτό μας στις φαντασιώσεις μας και στα όνειρά μας, με αυτή την εικόνα συμμετέχουμε στις ανθρώπινες και στις κοινωνικές μας σχέσεις, με αυτό το είδωλο αναζητούμε τα δικά μας σημάδια στα παιδιά μας. Είναι το είδωλό μας και «πιο πολύ» το είδωλο του προσώπου μας.

Γνωρίζουμε τον εαυτό μας στα «πρώτα μας βήματα» με αυτή την ιερή εικόνα, με αυτή την εικόνα μεγαλώνουμε, με αυτή την εικόνα αντιπαρατιθέμεθα στου χρόνου το πέρασμα. Αλλά τι ακριβώς βλέπουμε στον καθρέφτη και πώς αυτό το φυσικό είδωλο μετασχηματίζεται στο νοητικό είδωλο που εμείς επινοούμε; Γιατί δεν ταυτίζεται πάντα αυτό το σχήμα του εαυτού μας που βλέπουμε με αυτό που βιώνουμε ή που αποδεχόμαστε;

Διορθώνουμε ατέλειες, μεγαλώνουμε το ύψος μας, αφαιρούμε σπυράκια της ακμής στην εφηβεία και ρυτίδες όταν εντελώς ξαφνικά και απροειδοποίητα εμφανίζονται και παλουκώνονται στη «γλυκιά όψη» του προσώπου μας, προσποιούμαστε ότι τέτοια σημεία δεν υπάρχουν ή το πολύ – πολύ διαμορφώνουμε μια προσποιητή αντίληψη ότι δεν μας απασχολούν και μέσω αυτής της προσποίησης θεωρούμε ότι σχεδόν εξαφανίζονται. Κάνουμε ατέλειωτες τέτοιες επινοήσεις, επινοήσεις για να φιλοτεχνούμε και εμείς το δικό μας πορτρέτο καταπώς εμφανίζεται πιο γοητευτικό, πιο ελκυστικό, πιο νεανικό.

Ποτέ δεν θέλουμε ακριβώς το φυσικό μας είδωλο, όπως το βλέπουμε! Άλλωστε την ίδια στιγμή που το βλέπουμε στον εγκέφαλό μας, αυτός μεγαλοπρεπής και αφέντης – εμείς δηλαδή -, μετασχηματίζει το είδωλό μας με βάση την προϋπάρχουσα αυτοπροσδιοριμένη εικόνα μας και έτσι ποτέ μα ποτέ δεν βλέπουμε το αυθεντικό φυσικό μας είδωλο! Κάθε φορά που δημιουργούμε μια εικόνα – και ιδιαίτερα για ό,τι μας ενδιαφέρει πολύ – ταυτόχρονα την ερμηνεύουμε αυτή την εικόνα και έτσι η όποια πρόσληψή της εμπεριέχει και την ερμηνεία ή μάλλον και τις πολλαπλές ερμηνείες μας. Κατ’ ουσία διαφορετική εικόνα προσλαμβάνουν οι άλλοι για το είδωλό μας και άλλη γευόμαστε εμείς.

Υπάρχει πέραν της εγωιστικής συμπεριφοράς μας και μια άλλη στάση μας που αιτιολογεί την τάση μας να βάζουμε τις προσωπικές μας πινελιές στην προσωπογραφία μας. Πρόκειται για τη δημιουργική και την καλλιτεχνική ενσυνείδητη συμπεριφορά μας να παρεμβαίνουμε σε κάθε φυσική εικόνα. Αυτό σημαίνει ότι ποτέ μα ποτέ δεν βλέπουμε μια φυσική εικόνα, όπως την αντικατοπτρίζει ένας καθρέφτης.

Αλλά γιατί προσφεύγουμε διαρκώς στον καθρέφτη; Φοβόμαστε μήπως ο «κλέφτης ο χρόνος» μάς προσθοαφαιρέσει ό,τι εμείς δεν θέλουμε; Είναι μια ψυχική ανάγκη επιβεβαίωσής μας ή και καλλιέργειας της αυτογνωσίας μας; Είναι ένας ναρκισσισμός που γλυκαίνει την τραχύτητα της καθημερινότητάς μας; Θέλουμε να δούμε τη διαφορετική κάθε φορά εικόνα μας και να μην χάσουμε καμιά απ’ αυτές; Αν δεν πηγαίνουμε στον καθρέφτη, πώς θα σχηματίζεται η διαρκώς μεταβαλλόμενη εικόνα μας; Θα είναι μια θεωρητική επινόησή μας; Θα δεχόμαστε μια τέτοιας έκτασης αυθαιρεσία στο σχηματισμό του ειδώλου μας; Αν έχουμε μια σωματική αναπηρία, πώς διαμορφώνουμε την εικόνα μας; Γίνεται ο καθρέφτης δυνάστης; Ενοχοποιούμε κάθε κάτοπτρο και κάθε κατοπτρισμό μας;

Ας δούμε επ’ αυτών μια σχετική προσέγγιση. «Αυτήν τη συνήθη ανθρώπινη στάση μελετά πειραματικά τα τελευταία τρία χρόνια ο Nicholas Epley, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου των ΗΠΑ. “Καθημερινά κοιταζόμαστε πολλές φορές στον καθρέφτη, δεν βλέπουμε όμως κάθε φορά την ίδια ακριβώς εικόνα”, εξηγεί ο Epley. Είμαστε αχτένιστοι και με πρησμένα μάτια όταν ξυπνάμε το πρωί, περιποιημένοι και σοβαροί όταν φεύγουμε για τη δουλειά μας, αθλητικά ντυμένοι και χαλαροί όταν πάμε να τρέξουμε στο πάρκο, ντυμένοι στην τρίχα (και ενδεχομένως μακιγιαρισμένοι) όταν είμαστε καλεσμένοι σε κάποιο πάρτι ή σε μια επίσημη δεξίωση. “Από την έρευνά μας προκύπτει ότι, κατά μέσο όρο, τα περισσότερα άτομα επιλύουν προς όφελός τους τόσο αυτές τις αντιφατικές μεταξύ τους καταστάσεις όσο και την ανάγκη για αδιάκοπη αλλαγή στάσης, υιοθετώντας μια εξιδανικευμένη νοητική αναπαράσταση της ίδιας τους της αυτο-εικόνας”, υποστηρίζει ο Epley»[i].

Γνωρίζουμε πολύ καλά άλλωστε και ένα μυστικό. Ποτέ η απόλυτα πειστική απεικόνιση του οποιουδήποτε τμήματος της φύσης δεν εκφράζει καλύτερα το τμήμα αυτό από έναν πίνακα ζωγραφικής που «μορφοποιεί» αυτό το ίδιο τμήμα. Αν συγκρίνουμε, για παράδειγμα, μια φωτογραφία και έναν πίνακα ζωγραφικής με το ίδιο θέμα, θα επιλέξουμε τον πίνακα για να απολαύσουμε καλύτερα την απεικόνιση. Ίσως γιατί ο καλλιτέχνης δεν αντιγράφει και αφήνει «υπαινιγμούς» στο έργο του στους οποίους εμείς κάνουμε προεκτάσεις, δίνουμε ερμηνείες, καταθέτουμε φαντασιώσεις και έτσι συμμετέχουμε καλλιτεχνικά και εμείς στην όλη τελετουργία.

Και αυτό θέλουμε συνειδητά και ασυνείδητα κάθε φορά, να βλέπουμε στον καθρέφτη πέραν του φυσικού μας ειδώλου, τη δική μας ερμηνεία, τη δική μας «ματιά» και στο βλέμμα μας και στο πρόσωπό μας και στο σώμα μας. Κανένας καθρέφτης ποτέ δεν θα μάς δώσει – δεν μπορεί να μάς δώσει – το πραγματικό είδωλό μας. Θα μάς δίνει μόνο την «αφορμή» να επινοούμε διαρκώς την εικόνα του εαυτού μας, θα μάς χαρίζει τον «καμβά – φυσικό είδωλο» πάνω στον οποίο θα φιλοτεχνούμε το πορτρέτο μας με τις δικές μας πινελιές…

[i] Σ. Μανουσέλης, Καθρέφτη, καθρεφτάκι μου… τι είναι αυτό που βλέπω; ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 6.2.2010

 

Portrait d’une Femme à sa Toilette, by Titian

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top