Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Διεκδικώντας τη θέση του υποκειμένου
21/09/2016, 12:14 μμ

Διεκδικώντας τη θέση του υποκειμένου

Του Νίκου Τσούλια // *

 clip_image002[1]
Creation of Adam   by  Michelangelo Buonarroti

Υπάρχουν δύο κύριες στάσεις συμπεριφοράς στα προβλήματα της καθημερινής ζωής και στους σχεδιασμούς του μέλλοντός μας, η μια – η συνηθισμένη και άκρως κρατούσα – λέει: άφησε τα πράγματα λίγο – πολύ ως έχουν και με τον καιρό θα φτιάξουν. Η άλλη κινείται στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση: πιάσε τα ζητήματα που σε αφορούν από τα μαλλιά και δώστους να καταλάβουν το ποιος είναι το αφεντικό. Οι οπαδοί της πρώτης άποψης μεταπίπτουν σε θέση παρατηρητή, οι άλλοι διεκδικούν τη θέση υποκειμένου, του δημιουργού γεγονότων. Βέβαια, κατά κανόνα, κινούμαστε ανάμεσα σε αυτές τις αντιλήψεις και πρακτικές, ενώ οι δύο πόλοι που προαναφέρθηκαν είναι οριακής χρησιμοποίησης.

 

clip_image002Γιατί τα λέω αυτά; Απλά, γιατί βλέπουμε στη ζωή μας τόσο συχνά αυτές τις αντιλήψεις, βλέπουμε την αρνητική ή τη θετική επίδρασή τους στη ζωή μας και όμως δεν διδασκόμαστε. Θεωρώ πως στης ζωής την περιδιάβαση οφείλουμε να της αποδίδουμε διαρκώς αυτό που της ανήκει: τη διδασκαλία, τη διδασκαλία που αποκτά όψη εμπειρίας. Δεν υπάρχουμε απλά και μόνο, ζούμε και βιώνουμε και δημιουργούμε, σε βαθμό που ποικίλλει ανάλογα με την κουλτούρα μας, δημιουργούμε ή όχι ό,τι μας περιλαμβάνει. Η διεκδίκηση της θέσης του υποκειμένου είναι μια ενεργητική στάση ζωής που πιστεύει στην ορθολογική ερμηνεία των πραγμάτων, που θεωρεί ότι η ζωή, σε μεγάλο βαθμό, δενπέφτει από τον ουρανό αλλά είναι δική μας επινόηση και δημιουργία. Και φυσικά ό,τι είναι δική σου δημιουργία αποκτά απολύτως θετικά χαρακτηριστικά στο προσωπικό σου κόσμο και έχει περίοπτη αξιολογική θέση στην κλίμακα της διαρκούς ιεράρχησης των πραγμάτων. Θα γίνω λίγο απλουστευτικός. Αν πάρουμε δύο παραδείγματα, έναν ιδιοκτήτη σπιτιού που – στις παλαιότερες εποχές – συμμετείχε και ο ίδιος στα διάφορα στάδια κατασκευής του με τις εμπειρικές γνώσεις που κατείχε και έναν άλλον ιδιοκτήτη που αποκτά την κυριότητα του έτοιμου διαμερίσματός του με μια απλή αγορά, τότε ο πρώτος είναι βέβαιο ότι νιώθει πιο ευχάριστα σε αυτή την άσκηση της δημιουργίας και έχει μεγαλύτερη συναισθηματική σχέση με το δημιούργημά του από ό,τι ο δεύτερος και η ερμηνεία οφείλεται στα προλεχθέντα.

Η διεκδίκηση της θέσης του υποκειμένου απορρέει από μια αντίληψη αυτοπεποίθησης, μιας βαθιάς πίστης στον εαυτό σου ότι η ζωή σου σού ανήκει και ως εκ τούτου οφείλεις να την μετασχηματίζεις διαρκώς στην κατεύθυνση των δικών σου επιλογών. Πρόκειται για την αποφασιστικότητα και τη θέληση που οδηγούν από τη χειραγωγημένη εν πολλοίς καθημερινότητά μας στο αγώνα για χειραφέτηση και κατάκτηση της αυτεξουσιότητάς μας. Αλλά αυτή η προσπάθεια δεν είναι η ομορφιά της ζωής; Κάθε φορά που αγναντεύουμε προς τα πίσω στο χρόνο που διαβήκαμε δεν απολαμβάνουμε κυρίως εκείνα τα γεγονότα – σταθμούς που ήταν κυρίως καρπός της επίμονης και συστηματικής εργατικότητάς μας; Αλλά για να δούμε την ψυχική πλήρωση και την πνευματική ελευθερία που γεύεσαι όταν κατακτάς τη θέση του υποκειμένου, του υποκειμένου που δημιουργεί τα γεγονότα με τους δικούς σου προσανατολισμούς, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στο σχήμα του ερωτευμένου που έχει ταυτίσει το περιεχόμενο του πόθου του με την ίδια την πραγματικότητα. Η ευτυχία που τον πλημμυρίζει δεν απορρέει από την αίσθηση της απόλυτης κατάκτησης του ιδίου υποκειμένου που δημιουργεί την πραγματικότητα καταπώς τη θέλει;

Ας δούμε και λίγο το σχολικό χώρο, όπου τίθενται προγεφυρώματα για την κοινωνική μας ζωή. Στα πρώτα στάδια της σχολικής διαδρομής, όπου το παιδί διατρέχεται από υπέρμετρο εγωισμό προκειμένου να διασχίσει την «πυκνότητα» του έξω κόσμου, κυριαρχεί μια θετικά φορτισμένη φαντασιακή προβολή της θέσης του ιδίου υποκειμένου. Στη συνέχεια και κυρίως στα χρόνια της εφηβείας, όπου ο νέος και η νέα διακριβώνουν τις δυσκολίες και τις αβεβαιότητες της ζωής, επικρατεί ένα κλίμα συστολής του μεγέθους του ιδίου υποκειμένου. Ακριβώς εδώ και στις δύο αυτές φάσεις, όπου η πραγματικότητα απέχει από τη φαντασιακή σύλληψη του υποκειμένου από το άτομο, απαιτείται ο εξορθολογισμός του σχολείου και της αγωγής. Αν και πρόκειται για αντίρροπες τάσεις μεταξύ παιδικής και εφηβικής φάσης, οδηγητικό νήμα πρέπει να είναι η ακριβής συνειδητοποίηση της σχέσης της υποκειμενικότητας του παιδιού και του νέου σε σχέση με την αντικειμενικότητα του περιβάλλοντος κόσμου. Και αυτή η συνειδητοποίηση δεν πρέπει να έρχεται μονομερώς μέσα από την κλίμακα αξιολόγησης και βαθμολόγησης. Η πρώιμη μάλιστα βαθμολογική κατάταξη δημιουργεί στο παιδί μια εικόνα υποτίμησης των δυνατοτήτων του, ακριβώς γιατί εκείνο που πρωτίστως αντιλαμβάνεται δεν είναι τα όποια μαθησιακά του κενά αλλά η υστέρηση σε σχέση με τους άλλους. Πώς μπορεί να απαλλαγεί το σχολείο απ’ αυτή τη δραματοποίηση που καθηλώνει όχι μόνο τις δυνάμεις του παιδιού και του νέου αλλά και τις φιλοδοξίες και τα όνειρά του, σε μια ηλικιακή φάση όπου αυτά πρέπει να φουντώνουν;

Εδώ είναι και η κύρια παιδαγωγική ευθύνη του εκπαιδευτικού, να ενθαρρύνει με συγκεκριμένο τρόπο τον κάθε μαθητή και την κάθε μαθήτρια, έτσι ώστε όχι μόνο να καλύψουν τα όποια μαθησιακά κενά, αλλά και να τολμήσουν να δοκιμάσουν τις δυνατότητες του εαυτού τους στηνπρώτη γραμμή των φιλοδοξιών. Εμείς οι εκπαιδευτικοί, συνειδητά ή ασυνείδητα, συνήθως λειτουργούμε συγκριτικά στην αξιολόγηση μεταξύ των μαθητών. Οποίο λάθος! Γιατί, από πού τεκμηριώνεται ότι οι μορφωτικές πορείες και οι μαθησιακές διαδρομές των ανθρώπων περνούν από τους ίδιους δρόμους και με τις ίδιες φέρουσες ταχύτητες;

Η διεκδίκηση της θέσης του υποκειμένου είναι μια υπόθεση ζωής, είναι μια υπόθεση που αφορά όλη τη ζωή μας. Είναι ο βασικός πυρήνας όλων των προσπαθειών μας για την πλήρη χειραφέτησή μας, για την απόλυτη κατάκτηση του κοινωνικού μας ρόλου, για την εννοημάτωση της ίδιας της ζωής μας.

DSC07311

 Η φωτογραφία είναι από το δάσος της Φολόης (Κάπελης) στην Ηλεία.

 

 

* Ο Νίκος Τσούλιας είναι καθηγητής σε λύκειο. Έχει εκλεγεί πρόεδρος της ΟΛΜΕ τέσσερις φορές (1996 – 2003). Διδακτορικό στην Ειδική Αγωγή. Δύο βιβλία: “Σε πρώτο πρόσωπο” και «Παιδείας εγκώμιον».  Συνεργάστηκε με: «ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ» (1980 – 1986), «ΕΞΟΡΜΗΣΗ» (1988 – 1996) και “ΤΟ ΑΡΘΡΟ” (2010- σήμερα) καθώς και με αρκετά περιοδικά. (https://anthologio.wordpress.com/)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top