Fractal

Μέσα στην γκρίζα ζώνη των ανθρώπων

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Θάμπωσε ο νους» του Σωτήρη Δημητρίου, σελ. 128, Εκδ. Πατάκη

 

Με παιγνιώδη και λίγο αποφατική διάθεση, ο Κόρμακ ΜακΚάρθυ, όταν ρωτήθηκε σε μια από τις πολλές συνεντεύξεις του για ποιο λόγο γράφει βιβλία, απάντησε: «Δεν ξέρω γιατί ξεκίνησα να γράφω. Δεν ξέρω για ποιο λόγο το κάνουν όλοι οι άλλοι. Ίσως επειδή βαριούνται ή είναι αποτυχημένοι».

Τέτοιου είδους δήλωση, με μια ζορισμένη διάθεση πικρού αστεϊσμού για το «επάγγελμα», ο Σωτήρης Δημητρίου δεν χρειάστηκε να δώσει. Ενδεχόμενα, δε, να μην την πιστεύει. Στο διήγημα «Το κασκόλ της Ιόλης» από την τελευταία συλλογή διηγημάτων του «Θάμπωσε ο νους», μάς αποκαλύπτει ένα μικρό μέρος της οπτικής γωνίας από την οποία επιλέγει να βρει τους ήρωές του. Γράφει επί λέξει: «Αλλά και οι εκκεντρικοί δεν μας προσφέρουν θέατρο, διαφυγή, παραμύθια και μάλιστα χωρίς την επιβολή του καλαίσθητου;»

Από την πρώτη συλλογή του «Ντιαλίθ’ ιμ Χριστάκη» έως και την τελευταία, κοντά τριάντα χρόνια, ο ηπειρώτης συγγραφέας άλλο δεν κάνει, με ελάχιστες εξαιρέσεις που δεν δείχνουν μεταμέλεια ή αλλαγή πλεύσης, από το να χαρτογραφεί μια σιωπηρή «γκρίζα» ζώνη κοινωνικού περιθωρίου. Προσπάθεια που, συν τω χρόνω, προχώρησε σε ακόμη πιο ουσιαστικά μονοπάτια όταν το αδίψαστο βλέμμα του στράφηκε στην ουδετεροποιημένη ζώνη συναισθημάτων, ορμέμφυτων και ψευδαισθήσεων που φέρει ακόμη και ο πιο «κοινός» και λογικός άνθρωπος. Περνώντας από τους σαλούς, τους προβληματικούς, τους αποσυνάγωγους (δίχως όμως να τους εγκαταλείπει), ο Δημητρίου, ουσιαστικά, κατέδειξε τις σκοτεινές αποχρώσεις που φέρει κάθε άνθρωπος – ειδικά εκείνος που προσπαθεί να αποδείξει πως εντάσσεται στη χορεία των «κανονικών».

Αυτή η διάσπαση της κανονικότητας και η τραχύτητα με την οποία ο μέσα εαυτός έρχεται να καταλάβει σημαντικό χώρο στη ζωή, είναι σημάδια που ο Δημητρίου συνεχίζει να αναδεικνύει με την ίδια δωρικότητα που γνωρίσαμε εξαρχής.

Υπό άλλες συνθήκες θα έλεγε κανείς πως και τούτη η νέα συλλογή ούτε προσθέτει ούτε αφαιρεί κάτι από την μέχρι τώρα εργογραφία του. Κι όμως, δεν έχουμε να κάνουμε με μια επαναληπτική καταφυγή, ούτε με έναν συγγραφικό ερμητισμό στον κόσμο που κινείται και σχεδιάζει.

 

Σωτήρης Δημητρίου

 

Σαφώς κι εδώ έχουμε ιστορίες ανθρώπων που κινούνται πέριξ της ανθρώπινης συναγωγής. Άνθρωποι «χτυπημένοι» από κάτι γνωστό ή άγνωστο, με θολωμένο νου (όπως λέει και ο τίτλος του βιβλίου), με αποστεγνωμένη λογική, με σπασμωδικές ορμήσεις, με σκιαμαχίες που δεν ολοκληρώνονται, με κάτι που μηδέποτε ευοδώνεται. Το σίγουρο είναι ότι οι όποιες βεβαιότητες οφείλουν (;) να έχουν οι ήρωες για να σταθούν μπροστά τους και να αναμετρηθούν, στους ήρωες του Δημητρίου δεν υπάρχουν. Εν σπέρματι, θα έλεγε κανείς, έχουν χάσει κάθε σταθερή λαβή που να τους συνδέει με τον υπόλοιπο κόσμο. Πλέουν και ζουν σε ένα αδιαμόρφωτο ενδιάμεσο, γεμάτο από αποσυντονιστικές πράξεις και ακόμη πιο ρευστές σκέψεις. Καίτοι, ο ίδιος δεν έχει αποφασίσει ποτέ να εμπλέξει τον εαυτό του σ’ αυτόν τον κόσμο, πολλώ δε μάλλον να αυτοβιογραφηθεί, σε αυτή τη συλλογή ο Δημητρίου τοποθετηθεί στον καμβά και τον εαυτό του. Συχνάκις απευθύνεται ευθέως στον αναγνώστη σαν να του επισημαίνει πως ότι διαβάζει δεν είναι η «αληθινή αλήθεια», ούτε η πλήρης αποτύπωση της πραγματικότητας, αλλά μια επινόησή της, μια άλλη εκδοχή της. Έτσι, ακόμη και όταν αναφέρεται σε πρόσωπα και πράγματα απολύτως υπαρκτά (όπως στο διήγημα «Αντιάμο σούμπιτο» που έχει ήρωα τον σκηνοθέτη Νίκο Παναγιωτόπουλο και την ταινία «Τα οπωροφόρα της Αθήνας»), η ιστορία είναι κυκλωμένη από την άλω της μυθοπλασίας με αποτέλεσμα συνεχώς να εκτρέπεται από το πραγματικό της ντύμα και να ενδοσκοπεί την επινοημένη εκδοχή της.

Κάθε διήγημα είναι η αποτύπωση μιας έλλειψης, μια εμμονής, ενός λασκαρίσματος, ένας απόηχος κάποιου πράγματος που έμεινε για πολύ καιρό καταπιεσμένο και όταν βρήκε τον τρόπο να εκφραστεί, ο τόνος του ήταν έντονος, υποβλητικός και κάποιες φορές επιθετικός. Οι ήρωες του Δημητρίου έχουν ζήτημα τόσο με τον σεξουαλική τους ταυτότητα ή με το πώς διαχειρίζονται το σώμα τους και το χρόνο που περνάει από πάνω τους. Είναι ικανοί να ταυτιστούν με κάποια νεύρωση και να προσκολληθούν στην πιο παράλογη σύναψη. Όμως, το γεγονός ότι αρκετοί από αυτούς δεν ανήκουν στην κατηγορία των «χτυπημένων», τουτέστιν δεν είναι τρελοί, σαλεμένοι ή απλώς περίεργοι, αλλά αρκετές φορές άνθρωποι της διπλανής πόρτας, τους μετατρέπει σε ακόμη πιο δραματικές φιγούρες.

Από έναν άνθρωπο που κουβαλάει μια διανοητική διαταραχή (ναι, υπάρχουν και τέτοιοι στα βιβλία του Δημητρίου) μπορείς να περιμένεις τα πάντα. Τι συμβαίνει, όμως, με εκείνους που φέρουν μια «καθαρή» επιφάνεια, ένα προσωπείο που ταυτίζεται με την έξωθεν καλή μαρτυρία και την ευταξία και αίφνης χάνουν την ισορροπία τους και εκτρέπονται; Σε αυτή την περίπτωση κατανοεί κανείς ότι αυτό που λέει ο συγγραφέας ως «εκκεντρικότητα» δεν είναι ένα χαρακτηριστικό που ταιριάζει σε μια συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων, αλλά σε όλους, όταν υπό συνθήκες βρίσκονται αντιμέτωποι με το πιο βαθύ και κρυμμένο εγώ τους. Αυτή ακριβώς την καταβύθιση, την παράλυση που προκαλεί την αντεστραμμένο είδωλό μας, είναι που καταγράφει ο Δημητρίου και σε αυτή τη συλλογή. Μπορεί ο τρόπος του να είναι ίδιος, αλλά τα υλικά κάθε φορά αλλάζουν.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top