Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Βίβα λα μουέρτε!
11/04/2018, 10:58 πμ

Βίβα λα μουέρτε!

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Νίκος Καζαντζάκης «Ταξιδεύοντας Ισπανία», εκδ. Καζαντζάκη

 

Ο πρώτος Έλληνας που μελέτησε σε βάθος την Ισπανία ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης, ο οποίος πραγματοποίησε τέσσερα ταξίδια στην χώρα των Ιβήρων. Οι εντυπώσεις από τα τρία πρώτα (1926, 1932-1933 και 1936) περιλαμβάνονται στο βιβλίο Ταξιδεύοντας Ισπανία (επιστημονική επιμέλεια Νίκος Μαθιουδάκης, εκδόσεις Καζαντζάκη, Αθήνα 2016).

Η δεκαετία (1926-1936) που έγιναν τα τρία ταξίδια αποτελεί μια κρίσιμη χρονική περίοδο για τη νεότερη ισπανική ιστορία, καθώς η χώρα βίωσε τρεις διαφορετικές πολιτικές καταστάσεις: μεταβατική Δικτατορία (1923-1930), Β Δημοκρατία (1931-1936) με κατάληξη τον Εμφύλιο Πόλεμο (1936-1939) και την δικτατορία του Φράνκο (1939-1975).

Στο πρώτο ταξίδι ο Καζαντζάκης ως απεσταλμένος της εφημερίδας του καθεστώτος Πάγκαλου (η Ελλάδα αυτή την περίοδο έχει δικτατορία)Ελεύθερος Τύπος αρθρογραφεί για τις πολιτικο-οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις της ισπανικής δικτατορίας. Ταυτόχρονα, όμως,  «συναντά» τον πνευματικό του «παππού», τον καστρινό συμπολίτη του και μεγάλο ζωγράφο Ελ Γκρέκο κατά την επίσκεψή του στο Τολέδο και στο μουσείο του Θεοτοκόπουλου. Μεγάλη εντύπωση του προξενούν και οι ταυρομαχίες, οι οποίες του θυμίζουν τις αρχαίες διονυσιακές ωμοφαγίες γεμίζοντας την ψυχή του «ταραχή» και «φρίκη». Το μείγμα σάρκα και αίμα τον προβληματίζει και τον οδηγεί στη σκέψη της πάλης του ανθρώπου με το Θεό (ταύρος).

Στο δεύτερο ταξίδι πηγαίνει στη Μαδρίτη και επισκέπτεται την Πινακοθήκη του Πράδο. Εκεί, εκτός από τoυς πίνακες του Ελ Γκρέκο θαυμάζει και τα έργα του Goya, ενώ παράλληλα στην ισπανική πρωτεύουσα επιχειρεί μια βαθύτερη ανάλυση της ισπανικής επικής παράδοσης στον Δον Κιχώτη. Επίσης, έρχεται σε επαφή με γνωστούς Ισπανούς λογοτέχνες και στοχαστές, όπως ο Juan Ramon Jimenez, o Federico Garcia Lorca, ο Jose Ortega y Gasset, κ.ά. Μελετώντας και μεταφράζοντας τα έργα τους έρχεται σε επαφή με την Τέχνη και τον πολιτισμό της Ισπανίας, με αποτέλεσμα την εμβάθυνση στην κουλτούρα, στην νοοτροπία, αλλά πάνω απ’ όλα στην ισπανική ψυχή. Αυτό τον οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι δύο έσχατοι πόλοι της ισπανικής ψυχής είναι το Νάδα (Τίποτε) και το Πάθος.

Στο τρίτο ταξίδι περιγράφει τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο χρησιμοποιώντας τίτλους για τα άρθρα του, όπως το πολεμικό σύνθημα «Βίβα λα μουέρτε!» (Ζήτω ο θάνατος!), το οποίο γίνεται ο τίτλος του δεύτερου μέρους της παρούσας έκδοσης.

 

 

Στην εξαιρετική και κατατοπιστική εισαγωγή του βιβλίου η Ισπανίδα νεοελληνίστρια φιλόλογος Helena Gonzalez – Vaquerizo αναφέρει ότι τα τρία μέρη του βιβλίου ονομάστηκαν «ζωή», «όνειρο» και «θάνατος», διότι αυτές είναι οι τρεις μοναδικές και ανεπανάληπτες ανθρώπινες εμπειρίες. Αυτό υποστηρίζει και ο Pedro Calderon de la Barca (1600-1681) στο αριστούργημά του Η ζωή είναι όνειρο. Επίσης, ο Θερβάντες στο έργο του παρουσιάζει δυο πτυχές της ισπανικής ιδιοσυγκρασίαςˑ τον Δον Κιχώτη που αντιπροσωπεύει τον ονειροπόλο και τον ρεαλιστή υπηρέτη του Σάντσο. Αυτό είναι το «διπλό πρόσωπο της Ισπανίας» που συνυπάρχει μ’ έναν «ιδιαίτερο ισπανικό μηδενισμό», ο οποίος εκφράζεται με τις λέξεις απελπισμένος (desperado) και τίποτα (nada). Όλα αυτά μαζί με τον στωϊκισμό του Σενέκα από την Κόρδοβα συνιστούν την ισπανική ψυχή που διερευνά ο Καζαντζάκης, ο οποίος επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στα ιστορικά πρόσωπα που όρισαν τη μοίρα της χώρας, όπως ο Αβερρόης, ο Χριστόφορος Κολόμβος, ο Δον Κιχώτης, ο φιλόσοφος Spinoza και ο μυστικός Ignacio Lopez de Loyola, σύμφωνα πάντα με την Helena Gonzalez – Vaquerizo.

Αναμφισβήτητα ο Καζαντζάκης σ’ αυτό το βιβλίο με τις περιγραφές του λειτουργεί ως νεότερος Όμηρος, καθώς το έργο του δεν είναι μόνο μια καταγραφή ταξιδιωτικών εντυπώσεων και εμπειριώνˑ είναι επίσης μια ιστορική, πολιτισμική, κοινωνική και πολιτική ερμηνευτική ανάλυση της Ισπανίας.

Στο επίμετρο του βιβλίου περιλαμβάνεται μια ανθολογία ισπανικής ποίησης των Jimenez, Unamuno, Ματσάδο, κ.ά., την οποία σχολιάζει η νεοελληνίστρια φιλόλογος Virginia Lopez – Recio και συμπεραίνει ότι η επαφή του Καζαντζάκη με την ισπανική λογοτεχνία τον επηρέασε τόσο στη σύνθεση του έπους της Οδύσειας όσο και στην απόκτηση της ιδιαίτερης λογοτεχνικής ταυτότητας που τον έκανε παγκόσμιο συγγραφέα.

Τέλος, οι «Γλωσσολογικές Παρατηρήσεις» του Νίκου Μαθιουδάκη ολοκληρώνουν το βιβλίο των 360 σελίδων. Ο επιστημονικός σύμβουλος των Εκδόσεων Καζαντζάκη επισημαίνει ότι ο Καζαντζάκης ήταν «φανατικός εραστής της γλώσσας» και προσπάθησε με επιτυχία να «αναδείξει τους δημιουργικούς μηχανισμούς της ελληνικής γλώσσας», ενώ ταυτόχρονα «θέλησε να δημιουργήσει μια πανελλήνια γλώσσα».

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top