Η αναζήτηση της χριστιανικής πίστης του φιλόσοφου Charles Taylor
Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //
Charles Taylor, “Τα βιβλία που ελευθερώνουν. Οι λεωφόροι της πίστης. Συνομιλίες με τον Jonathan Guilbault”, μετάφραση Μιχάλης Πάγκαλος, εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2018.
Μπορεί η χριστιανική πίστη να εδραιωθεί, εκτός από τη θεολογία, μέσω της λογοτεχνίας και της φιλοσοφίας; Αυτό το ερώτημα επιχειρεί ν’ απαντήσει το δοκίμιο Τα βιβλία που ελευθερώνουν. Οι λεωφόροι της πίστης του γνωστού Καναδού φιλόσοφου Charles Taylor. Μέσα από το διάλογο με τον θεολόγο-φιλόσοφο Jonathan Guilbault, ο συγγραφέας παρουσιάζει τις απόψεις για την θρησκεία του φιλόσοφου Μερλώ-Ποντύ, των ποιητών Χαίλντερλιν και Μπωντλέρ, του Ντοστογιέφκι, καθώς και του καρδινάλιου Υβ Κονγκάρ.
Η φιλοσοφία του φαινομενολόγου Μερλώ-Ποντύ επιτρέπει την κατανόηση του ανθρώπινου όντος μέσω της «αυστηρής αυτοεξέτασης της αντίληψης, της κατανόησης». Η «αντιληπτική συνείδηση» του Μερλώ-Ποντύ ερμηνεύει «το είδος του είναι ενός σωματικού υποκειμένου στον κόσμο», υποστηρίζοντας ότι ουσία και ύπαρξη ταυτίζονται. Η ουσία συνδέεται με την εμπειρία και μεταβάλλεται μέσω των βιωματικών σχέσεων με τους άλλους. Η σύγκλιση του τι νοιώθω ως ψυχή-ουσία με το τι κάνω ως σωματική ύπαρξη, όταν επιτευχθεί με την εν Χριστώ αγάπη, επιστρέφει το ανθρώπινο όν στην Βιβλική του ψυχοσωματική ολότητα υπερβαίνοντας τους δυϊσμούς (πλατωνικούς, καρτεσιανούς).
Ο Γερμανός ρομαντικός ποιητής Χαίλντερλιν υμνεί το κτιστό, την φύση της θεϊκής δημιουργίας εκφράζοντας ταυτόχρονα τον άνθρωπο και τα προσωπικά του συναισθήματα. Οι ρομαντικοί ποιητές προσπαθούν να κατανοήσουν τον κόσμο μέσω της αρχαίας ελληνικής σκέψης, η οποία χαρακτηρίζεται από την τριπλή ενότητα: άνθρωπος-φύση, λόγος-συναίσθημα και ενότητα μεταξύ των μελών της πόλεως. Με την θεολογική οπτική αυτή η ενότητα μπορεί να ιδωθεί ως η κοινωνία με τον «άλλο», είτε αυτή είναι ερωτική είτε είναι απλά αγαπητική.
Ο μπωντλερικός σπληνισμός (spleen, αίσθημα μελαγχολίας, απαισιοδοξίας) φανερώνουν τον νεωτερικό άνθρωπο της πόλης, ο οποίος αισθάνεται – σύμφωνα με τον παραλληλισμό του Taylor – όπως ο Ιησούς στον σταυρό, δηλαδή μόνος και εγκαταλειμμένος. Αυτή η «παράλυση», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Taylor, οδηγεί στην υπαρξιακή αναζήτηση, στην αγωνία την οποία ο άνθρωπος μοιράζεται με τους άλλους δίνοντας μια «χαραμάδα ελπίδας».
Ο Charles Taylor.
Ο Ρώσος αγιο…γράφος Ντοστογιέφσκι παρουσιάζει την ορθόδοξη εκδοχή της θρησκείας απορρίπτοντας την εκκοσμίκευση, τον μηδενισμό και τον κομμουνισμό. Ο ίδιος πιστεύει στην αλήθεια του Χριστού, όπως αυτή διατυπώνεται στο δόγμα της πίστης υποστηρίζοντας ότι για την κατανόησή της δεν αρκεί ο ορθός λόγος, αλλά χρειάζεται και βιωματική προσέγγιση, όπως είναι «οι χειρονομίες που ενισχύουν την κοινωνία».
Τέλος, ο Γάλλος καρδινάλιος και θεολόγος Υβ Κονγκάρ, πρωταγωνιστής στη Δεύτερη Σύνοδο του Βατικανού (1962-1965), υποστηρίζει ότι «Η Εκκλησία είναι το μέλλον της όσο και είναι και το παρελθόν της» και «παράδοση είναι η διατήρηση μιας αρχής σε όλες τις στιγμές τη ιστορίας της». Η πρώτη φράση, σύμφωνα με τον Taylor, εννοεί ότι η ανθρωπότητα (χριστιανοί και μη χριστιανοί) εξελίσσεται στον τομέα της ηθικής, ενώ η δεύτερη, η οποία αναφέρεται στο λεπτό θέμα της παράδοσης της Εκκλησίας, εξηγείται ως διαφορετική ατομική και συλλογική ερμηνεία του Ευαγγελίου. Ο ατελής άνθρωπος και οι ατελείς ανθρώπινες κοινωνίες κατανοούν, βιώνουν και εφαρμόζουν μέρος μόνο της ευαγγελικής διδαχής (π.χ. η αποδοχή της δουλείας από τη θρησκεία στο παρελθόν). Όσον αφορά το θέμα της πίστης η Εκκλησία οφείλει να το επανεξετάσει από την νεωτερική εποχή μέχρι σήμερα, καθώς μετά την Γαλλική επανάσταση και τον Διαφωτισμό ανακαλύφθηκε το «υποκείμενο» με τη βοήθεια της φιλοσοφίας και των ανθρωπιστικών επιστημών.
Αξιοπρόσεκτη είναι η σειρά με την οποία παρουσιάζονται τα πέντε πρόσωπα και οι θεωρίες τους μέσω της ανάλυσης του Ρωμαιοκαθολικού φιλόσοφου Taylor. Πρώτα γίνεται η γνωριμία με το υποκείμενο, το οποίο ανακαλύπτει την ταύτιση πνευματικότητας-συνειδητού σώματος με φιλοσοφικό τρόπο (Μερλώ Ποντύ). Ακολουθεί η στροφή στις σχέσεις του ανθρώπινου υποκείμενου με τον συνάνθρωπο μέσω της ποίησης του ρομαντικού Χαίλντερλιν. Στη συνέχεια, περιγράφεται και συνδέεται το μπωντλερικό spleen με το σταυρικό πάθος του Ιησού. Η πίστη εδραιώνεται με τον συνδυασμό λόγου και βιώματος στον Ντοστογιέφσκι, ενώ τον τελευταίο λόγο έχει μια εκσυγχρονισμένη Εκκλησία μέσω της θεολογίας του καρδινάλιου Υβ Κονγκάρ, ο οποίος προτείνει μια διαλεκτική θεώρηση της πίστης με λιγότερο δογματισμό.
Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι το μικρό αυτό πόνημα ανοίγει νέους πνευματικούς ορίζοντες, καθώς προτείνει στον καθένα από εμάς την αναζήτηση και διερεύνηση της προσωπικής πίστης στα αγαπημένα λογοτεχνικά, φιλοσοφικά ή ακόμα και εκκλησιαστικά αναγνώσματα.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Ανέκδοτο διήγημα: “Τηλεφωνήματα στην Ξένη”
Του Γεράσιμου Δενδρινού // Μνήμη Ξένης Γκογκόση 1932-1985 1]. «Όταν μένει o άνθρωπoς στo ράφι, καλό είναι να νταντεύει τ’ αλλoυνoύ τα παιδιά», έλεγε η γιαγιά πριν ξενιτευτεί στην Αμερική, φράση στην οποία μάλλον θα συμφωνούσε η
Περισσότερα -
☆ Νέες εκδόσεις: 12 καινούργια βιβλία
Επιμέλεια: Ελένη Γκίκα // Ελληνική πεζογραφία: Χάρης Βλαβιανός «Πλατωνικοί διάλογοι ή γιατί στο σπήλαιο κάνουν όλοι πάρτι», εκδ. Πατάκη, σελ. 256 Το βιβλίο αυτό είναι μια σειρά από ιλαροτραγικούς “διαλόγους” ανάμεσα σε συζύγους, εραστές, φίλους,
Περισσότερα -
Ο κατά Σαραμάγκου Ιησούς
Γράφει η Βιβή Γεωργαντοπούλου // «Το Κατά Ιησούν Ευαγγέλιον», Ζοζέ Σαραμάγκου, εκδ. Καστανιώτη , σελ 398 (Βιβλιοκριτική; Όχι δα. Προσωπικοί συλλογισμοί αμήχανα διατυπωμένοι μετά το πέρας μιας αλλιώτικης ανάγνωσης; Ναι, προφανώς.) Από τι εμπνεόμενος ή παρακινούμενος ένας συγγραφέας
Περισσότερα -
Η «μοναξιά» του Moa Bones
Από τον Γιάννη Παναγόπουλο // Φωτογραφίες: Shoot The Band // Οι Moa Bones, δηλαδή ο Δημήτρης Αρώνης (και ορισμένοι φίλοι του), κάνει μουσική που τη στενεύει το φασόν της κλισέ μουσικοδημοσιογραφικής ατάκας. Δεν μπορείς να τον χώσεις στην
Περισσότερα -
Μια αληθινή ιστορία
Γράφει ο Βαγγέλης Αναγνώστου // Γιώργος Ιατρού «Ενέδρα στο Δήμαρχο», εκδ. ΑΩ Το νέο βιβλίο του Γιώργου Ιατρού «Ενέδρα στο Δήμαρχο» εκδόσεις ΑΩ, είναι ένα ιστορικό αφήγημα που διαδραματίζεται το 1865 στη Κερατέα (έδρα του Δήμου Λαυρίου) και
Περισσότερα -
✔ Ο Έντουαρντ Νιούχαουζ τω καιρώ εκείνω!
Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη // Έντουαρντ Νιούχαουζ (1911-2002) Κατά κοινή παραδοχή, ο σύγχρονος κόσμος μας είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτώμενος από πολλές και καθοριστικές μεταβλητές, μια από τις οποίες είναι και η κατάσταση της
Περισσότερα -
«Το παρελθόν ποτέ δεν μένει στο παρελθόν»
Γράφει η Τζένη Μανάκη // Μάικλ Οντάατζε «Φώτα Πολέμου», Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά, Εκδόσεις Πατάκη «Ο εαυτός δεν είναι το πρωτεύον» «Άραγε, έτσι ανακαλύπτουμε την αλήθεια, έτσι εξελισσόμαστε; Συγκεντρώνοντας τέτοια ανεπιβεβαίωτα θραύσματα; […] Άραγε όλοι αυτοί που έχουν μείνει
Περισσότερα
