Fractal

Συνήθως δεν είναι αυτό που φαίνεται

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου //

 

ta-mwra-tis-athinas«Τα μωρά της Αθηνάς» μυθιστόρημα του Πάνου Ιωαννίδη, από τις εκδόσεις Πηγή

 

Ένα βιβλίο που ξεκινά με ένα φόνο, ίσως δεν αφήνει πολλές αμφιβολίες για το είδος στο οποίο συγκαταλέγεται. Τουλάχιστον έτσι έχουμε συνηθίσει διαβάζοντας τα ποικίλα αστυνομικά μυθιστορήματα. Σχεδόν όλα πλέκουν την ιστορία τους γύρω από την ανίχνευση του εγκλήματος (ή των εγκλημάτων) από το σοφό μυαλό του ειδικού στην εξιχνίαση μυστηρίων. Και όλα εξαντλούνται με την αποκάλυψη του δολοφόνου. Ας μην αδικηθούν, ωστόσο, και ανάμεσα σ’ αυτά κάποια που ευφυώς ανατρέπουν κάπως την πεπατημένη οδό της γραφής και επιλέγουν να κινηθούν και σε άλλους χώρους (κοινωνικούς και πολιτικούς) υπογραμμίζοντας την παθογένεια που τους χαρακτηρίζει. Είναι, λοιπόν, ευχάριστο να συναντάς ένα μυθιστόρημα που ξεκινά σαν μια καλοστημένη αστυνομική ιστορία, αλλά στην εξέλιξή του αντιλαμβάνεσαι ότι δεν έχει και τόσο μεγάλη σημασία η αποκάλυψη του δράστη, γιατί έχεις κι εσύ επικεντρώσει το ενδιαφέρον σου στην ανατομία όχι ενός εγκλήματος αλλά μιας κοινωνικής κατάστασης σύγχρονης και εφιαλτικής. Ως προς αυτό το τελευταίο, να τονίσω ότι διατηρώ μια επιφύλαξη που σχετίζεται με τη δυνατότητα της μεγάλης αφήγησης (του μυθιστορήματος) να αποδώσει με ακρίβεια όχι τόσο τα στοιχεία που συνιστούν τη σημερινή εικόνα της ζωής μας αλλά κυρίως να δει κάτω από την επιφάνεια τα πραγματικά δεδομένα και τις διαστάσεις των γεγονότων. Ίσως γιατί η μυθοπλαστική εξιστόρηση απαιτεί σαφή τοποθέτηση, κάτι δύσκολο όσο ακόμα τα γεγονότα είναι σε εξέλιξη και εσύ (εν προκειμένω ο συγγραφέας) αποτελείς τμήμα της εικόνας αυτής.

Ο Πάνος Ιωαννίδης με το μυθιστόρημα του «Τα μωρά της Αθηνάς» θέλησε να κάνει τη διαφορά. Προκλητικός στο θέμα του, ακόμα πιο ανατρεπτικός στο ξετύλιγμα της πλοκής, στην ουσία μοιάζει να δηλώνει ότι μπορεί να μιλήσει για τη σημερινή κατάσταση, ότι -να το πούμε καλύτερα- το δικαιούται, αφού ανήκει σ’ αυτή τη γενιά που υφίσταται τις συνέπειες της κρίσης, χωρίς φυσικά να ευθύνεται στο ελάχιστο αλλά και χωρίς να έχει το βήμα για να μιλήσει. Αν, λοιπόν, όλα γίνονται ερήμην της, γιατί να μην της δοθεί το βήμα της λογοτεχνίας; Παντοδύναμη πολλές φορές η ευθύβολη λογοτεχνία.

Το σκηνικό της ιστορίας τοποθετείται σε μια επαρχιακή πόλη, όπου στήνεται μια έξυπνη επιχείρηση από οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες. Αν αυτό που λείπει σήμερα είναι η αίσθηση της ασφάλειας, κυρίως από τη νέα γενιά που ατενίζει ένα δυσοίωνο μέλλον, μια καλή και προσοδοφόρα επιχειρηματική κίνηση είναι να τους προσφέρεις αυτό ακριβώς: την εξασφάλιση της ευζωίας μέσω ενός ασφαλιστικού συμβολαίου, ενός πακέτου ζωής που φαίνεται να εμπεριέχει τα πάντα. Ευκαιρία οπωσδήποτε για όλους τους διαπλεκόμενους οικονομικούς και πολιτικούς τοπικούς παράγοντες να επεκτείνουν την εξουσία τους σε βάρος των νέων υποδουλωμένων στις σκοτεινές συνεργασίες τους. Μια υπόθεση που διαιωνίζεται στον ελληνικό χώρο με τη μια ή την άλλη μορφή σε κάθε ευκαιρία.

Βέβαια, μια που το μυθιστόρημα συνιστά και μια νουάρ εκδοχή, έρχεται και η δολοφονία και το συνακόλουθο μυστήριο προς επίλυση του οποίου θα επιστρατευθεί ο ιδιωτικός ντεντέκτιβ  Πέτρος Ριβέρης. Ιδιόμορφη περσόνα, θα μπορούσε να είναι το λογοτεχνικό πρόσωπο του συγγραφέα που τον δημιούργησε. Σε τρία εμβόλιμα κείμενα κατόπτρου, το γονότυπο, το φαινότυπο και το ορμέμφυτο, απευθυνόμενος στον ήρωά του θα δείξει τις εσωτερικές του καταβυθίσεις, προσφέροντας έτσι μια προνομιούχο θέα στη σκέψη του, με το κάθε ένα από αυτά τα ευρηματικά κείμενα να λειτουργεί στην κατάλληλη θέση μέσα στην πλοκή.

 

Πάνος Ιωαννίδης

Πάνος Ιωαννίδης

 

Ενδεχομένως το πλέον ενδιαφέρον στοιχείο του βιβλίου να είναι η ευρηματική εμπλοκή στην υπόθεση μιας ομάδας νεαρών εναλλακτικής σκέψης και δράσης, που ενώ θα μπορούσαν να αποτελούν το κομβικό σημείο της πλοκής, διαρκώς η δράση των άλλων προσώπων τους απομακρύνει από το κέντρο της ιστορίας. Ένα συνωμοτικό κλείσιμο ματιού από την πλευρά του συγγραφέα. Οι συνήθεις ύποπτοι δεν είναι αυτοί που νομίζουμε. Αλλού θα πρέπει να αναζητηθούν οι υπαίτιοι.

Ένα μυθιστόρημα σύνθετο και ως ιδέα αλλά και ως εκτέλεση γραφής. Συναρπαστικό στην πλοκή του, ενδιαφέρον στον προβληματισμό που εκφράζει πίσω από αυτήν. Μια αφορμή για σκέψη, ένα έναυσμα για συνειδητοποίηση των καταστάσεων. Έστω μέσα στην εξέλιξή τους.

 

[…]Η χώρα ήταν αυτή που ήταν, εδώ και δύο σχεδόν αιώνες. Ένα ακόμη κράτος αναστημένο από τις στάχτες των αυτοκρατοριών που δημιουργήθηκαν, άκμασαν και ολοκλήρωσαν τους αιωνόβιους κύκλους τους στην Ανατολική μεσόγειο. Ένα ακόμη κράτος που δημιουργήθηκε για να καρποφορήσουν οι ελπίδες ενός λαού έτοιμου να αναπτυχθεί σε ένα διεθνές περιβάλλον που αδυνατούσε ή δεν ήθελε να κατανοήσει, από τις απαρχές του. ένας λαός έτοιμος να χρεωθεί ως το λαιμό, αρκεί να μπορεί να δείξει στους δανειστές του ότι κουβαλά μέσα του σαν κακιά αρρώστια κάτι το ανώτερο, κάτι το μοναδικό.

Εν τέλει ένα μυθιστόρημα που πίσω από μια αστυνομική πλοκή καταφέρνει να αναδείξει κάτι πολύ περισσότερο από την εξιχνίαση ενός εγκλήματος. Ο αναγνώστης κατανοεί τα αληθινά εγκλήματα πίσω από τα εμφανή. Όπως και τους αληθινούς δράστες που, όπως είναι αναμενόμενο, ατιμώρητοι μένουν. Τα μωρά της Αθηνάς, σοφά παιδιά, θα κάνουν τις επιλογές τους, έτσι όπως αντιλαμβάνονται τα περιθώρια να στενεύουν γύρω τους.

[…]γεννούσαμε ψευδαισθήσεις σε άδεια μπαλκόνια

[…]εμείς που μάθαμε να χάνουμε θα σας διδάξουμε στη μάχη.

Και η Ελλάδα; Θα συνεχίσει να ταξιδεύει χωρίς πυξίδα.

Μια πικρή επίγευση αφήνει η ιστορία που εμπνεύστηκε ο Πάνος Ιωαννίδης. Κι αν η προμετωπίδα ενός βιβλίου είναι ικανή να μας κατευθύνει προς την ουσία του, τότε τα λόγια του Adorno είναι πολύ εύστοχη επιλογή:

Η τέχνη είναι μαγεία απαλλαγμένη από το ψέμα ότι είναι αλήθεια.

Ας αφεθούμε, λοιπόν, στη μαγεία της λογοτεχνίας για μια ακόμη φορά. Ίσως όλο αυτό που διαβάσαμε να μην ήταν κάτι πιο πέρα και πιο πάνω από μια ευφάνταστη ιστορία που δημιούργησε ο συγγραφέας. Το πρόβλημα ξεκινά από τη στιγμή που θα ψυχανεμιστούμε ότι μπορεί να αφορά μια πραγματικότητα όλο και πιο δυσάρεστη.

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top