Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η Ιστορία όπως δεν την ξέρατε
13/09/2017, 10:37 πμ

Η Ιστορία όπως δεν την ξέρατε

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος //

 

«Συναρπαστικά παραλειπόμενα της Ιστορίας» του Τζάιλς Μίλτον, μτφ: Ουρανία Παπακωνσταντοπούλου, σελ. 558, Εκδ. Πατάκη

 

Τείνουμε να πιστέψουμε πως η Ιστορία δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια σειριακή παράθεση μεταιχμιακών γεγονότων, καθοριστικών ημερομηνιών, ατόμων (ως αριθμοί) που έπεσαν σε μια μάχη, συμφωνιών που ευοδώθηκαν και άλλων που καταστρατηγήθηκαν.

Φευ, κατά μια έννοια αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός του παραδοσιακού ιστορικού του μέλλοντος, ο οποίος ως άλλος «σκώληκας» των ανθρώπινων πεπραγμένων δεν σταματάει να καταγράφει, να αποδελτιώνει, να καταλογογραφεί και να συμπληρώνει τα διάκενα των ανθρώπινων πράξεων. Παρά τις όποιες διαφοροποιήσεις έχουν εκδηλωθεί στον τρόπο που βλέπουν οι ιστορικοί τα υποκείμενα και τα αντικείμενα της επιστημονικής παρατήρησής τους (βλ. το ρεύμα του new historism που αναπτύσσεται στις ΗΠΑ), ένα είναι το σίγουρο και το μη ανατρέψιμο: η Ιστορία είναι μια πυκνή απαρίθμηση στην οποία δεν χωράει συναισθηματισμός ή επιχρωματισμός. Δεν είναι σχολιογραφία, δεν είναι μυθοπλαστικό «πλάσμα», δεν είναι πράξη αυτοφυούς έμπνευσης. Κάθε γεγονός έχει συμβεί σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο και είχε κάποιες δεδομένες επιδράσεις. Οτιδήποτε άλλο εμπίπτει στην κατηγορία της μυθοπλασίας – άρα, όχι της Ιστορίας.

Κι όμως, ακόμη και σε αυτό το αποστεγνωμένο από συναίσθημα τοπίο, υπάρχουν κάποια παραλειπόμενα που σε πρώτη ματιά δεν γεννούν αντιδράσεις, δεν προκαλούν το ενδιαφέρον, δεν συνιστούν ιστορική είδηση, αλλά αν τα κοιτάξει κανείς σε βάθος χρόνου αντιλαμβάνεται πως έχουν παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των μεγάλων γεγονότων. Συμβαίνει ό,τι και στις μικρές ειδήσεις, τις μονόστηλες, των εφημερίδων: είναι υπόκωφες, εμφανίζονται να είναι ήσσονος σημασίας, εντούτοις είναι άκρως σημαντικές. Ας μην ξεχνάμε ότι με αυτές τις «ελάχιστες» ειδήσεις, ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι έφτιαχνε τα μνημειώδη μυθιστορήματά του.

Κάτι αντίστοιχο, με τον δικό του τρόπο, πράττει και ο Τζάιλς Μίλτον. Ο Βρετανός ιστορικός δεν αρκείται στην κεντρική πράξη των ανθρώπινων δραμάτων. Όντως, το βιβλίο που έγραψε είναι αυτό που λέει πως είναι: περιλαμβάνει συναρπαστικά παραλειπόμενα από μεγάλα ιστορικά γεγονότα και πρωταγωνιστές που καθόρισαν την ανθρώπινη μοίρα.

Αίφνης, ερχόμαστε σε επαφή, ως άλλοι μύστες του κρυμμένου θησαυρού, με πληροφορίες που υπό άλλες συνθήκες δεν θα πιστεύαμε πως είναι αληθινές. Οι σύγχρονοι «καταναλωτές» της Ιστορίας έχουμε ένα επιπλέον ντεζαβαντάζ: πέραν των αστικών μύθων που κάθε κοινωνία αρέσκεται να δημιουργεί, ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή με τα γνωστά hoaxes, τις φτιαχτές ειδήσεις από τις οποίες βρίθει το Διαδίκτυο. Τι είναι αλήθεια και τι κατασκευάστηκε για να προκαλεί σύγχυση; Ο Μίλτον δεν πέφτει σε αυτή την παγίδα διότι έχει ως ακλόνητο άλλοθι την επιστημονική του επάρκεια.

Το βιβλίο δεν είναι μια απλή παράθεση πικάντικων παραλειπόμενων, κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ προσχηματικό και ελλιπές. Υπάρχουν στιγμές που ο Μίλτον λειτουργεί ως έμπειρος μυθοπλάστης μόνο που αυτό που διηγείται δεν είναι τέκνο της ευφυΐας ή της έμπνευσής του. Έχει συμβεί, όντως έχει συμβεί, απλώς εκείνος το παρουσιάζει με θαυμαστή γλαφυρότητα που σπάει τον «χρυσό» κανόνας της αδιατάρακτης πορείας που οφείλει να ακολουθεί ένας επιστήμονας.

 

Giles Milton

 

Κρυφά ή λιγότερο κρυφά γεγονότα για τον Χίτλερ, τον Στάλιν, τον Τσώρτσιλ, τον Ρασπούτιν, τον Τρότσκι, την Άγκαθα Κρίστι, αλλά και πλείστους άλλους άγνωστους πρωταγωνιστές παρελαύνουν από το βιβλίο και μας εκπλήσσουν. Ο ρέκτης-αναγνώστης του βιβλίου, είναι πιθανό να αναζητήσει την επαλήθευση των όσων διάβασε στον ωκεανό πληροφοριών της Google. Ας το κάνει: ο Μίλτον δεν διαπραγματεύεται την αλήθεια. Την ακολουθεί μέχρι κεραίας.

Αυτό που κατανοεί κανείς από την ανάγνωση του βιβλίου είναι ότι η περιώνυμη Ιστορία του ανθρώπου είναι γεμάτη από θαυμαστές περιπέτειες. Ακόμη και οι πλέον επουσιώδεις αποδεικνύονται, τελικά, τρανές και βαρυσήμαντες. Αυτές οι μικρές τρύπες από τις οποίες περνούν αυτά τα γεγονότα είναι που καθιστούν το σύνολο της ανθρώπινης περιπέτειας αξιοπρόσεκτο.

Επιπλέον, διαβασμένο από διαφορετική σκοπιά, από το βιβλίο περνούν διάφοροι τύποι εξόχως μυθιστορηματικοί (επαναλαμβάνω: υπήρξαν, δεν είναι δημιουργήματα). Γκροτέσκοι, κλόουν των γεγονότων, αλλά και αιμοδιψείς, τύραννοι, τυχοκυνηγοί, χρεοκοπημένοι ιδεολόγοι, τυχοδιώκτες, αγύρτες, σοφοί, επίμονοι, λάτρεις της περιπέτειας και της ανακάλυψης των ανθρώπινων ορίων, άνθρωποι που έζησαν μέσα σε πλάνη ή που θέλησαν να αναμετρηθούν με το ανοίκειο. Μα, δίχως αυτούς (ακόμη κι αν κάποιοι από αυτούς επέδρασαν αρνητικά) δεν θα μπορούσε να υπάρξει η ανθρώπινη Ιστορία. Υπάρχει η ειρήνη, υπάρχει και ο πόλεμος. Υπάρχει η δημιουργία, υπάρχει και η καταστροφή. Υπάρχει η μέθεξη του ταλέντου, αλλά και η έξαρση της αποκτήνωσης. Από το βιβλίο περνούν όλες οι εκδοχές. Οποιος νομίζει πως θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένα «τέρας» που θα τον καταπιεί με τις πληροφορίες, τις ημερομηνίες και τα συμβάντα, μάλλον θα έχει χάσει την ευκαιρία να διαβάσει ένα έξοχο ανάγνωσμα. Οντως, θα τον καταπιεί αλλά λόγω του ενδιαφέροντος που προκαλεί η ανάγνωσή του. Κοινώς: δεν σε αφήνει να το αφήσεις. Η μετάφραση ανήκει στην Ουρανία Παπακωνσταντοπούλου.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top