Κάντε τον ήλιο φίλο σας!

Γράφει η Ρίτα Βελώνη //

Μας πήρε πολλές δεκαετίες για να καταλάβουμε ότι το όμορφο σοκολατένιο  χρώμα του καλοκαιριού είναι μάλλον το λάθος χρώμα για την υγεία μας. Αυτό το καλοκαίρι λοιπόν μην το ρισκάρετε! Αντιμετωπίστε τη «σκοτεινή» πλευρά του ήλιου στις παραλίες, αλλά και στη πόλη, με απόλυτη σιγουριά.

Όλες οι μελέτες πλέον επιβεβαιώνουν ότι η πρόωρη γήρανση σχετίζεται άμεσα με τη χρόνια έκθεση στον ήλιο, ενώ η εμφάνιση μελανώματος (ενός πολύ επιθετικού καρκίνου του δέρματος) σχετίζεται με τον αριθμό των ηλιακών εγκαυμάτων που έχει υποστεί κάποιος στην παιδική του ηλικία. Τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν επίσης  ότι εκτός από τα εγκαύματα και τις επιφανειακές δερματικές βλάβες, η εμφάνιση και άλλων καρκίνων του δέρματος, οφείλονται κυρίως στα μοιραία λάθη, που οι περισσότεροι  κάνουμε στην «διαχείριση» του ήλιου όχι μόνο στην παραλία, αλλά  και στην καθημερινή πρακτική. Αυτά, τόνισαν, μεταξύ άλλων σε Διήμερη Ενημέρωση για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση του Μελανώματος, οι ειδικοί της Ελληνική Εταιρία Μελέτης Μελανώματος (ΕΛ.Ε.Μ.ΜΕΛ.)  Εν όψει λοιπόν του καλοκαιριού, ας επαναλάβουμε ακόμα μια φορά τους κινδύνους που προκύπτουν από   τη «σκοτεινή» πλευρά του ήλιου,  καθώς και τα μέτρα προστασίας, που θα κρατήσουν τις βλαβερές ακτίνες του μακριά.

Πως και γιατί οι ακτίνες του ήλιου μπορούν να μας βάλουν σε περιπέτειες;

Όλοι γνωρίζουμε πως o ήλιος βοηθά σε σημαντικό βαθμό τη σύνθεση της βιταμίνης D, η οποία ρυθμίζει την απορρόφηση και τη χρησιμοποίηση του ασβεστίου στα οστά. Συνεπώς η ηλιακή ακτινοβολία είναι χρήσιμη, ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι ο ήλιος, από πολύτιμος φίλος, μπορεί να γίνει και «θανάσιμος» εχθρός, σε όποιον εκτίθεται αλόγιστα στις ακτίνες του, καθώς η επίδραση τους πάνω στο DNA -το συστατικό δηλαδή των χρωματοσωμάτων που περιέχουν το γενετικό μας κώδικα- καμιά φορά είναι ικανή να μεταλλάξει ένα υγιές κύτταρο σε καρκινικό. Σε αυτή τη μετάλλαξη συμβάλουν- η υπεριώδης ακτινοβολία τύπου Α (UVA) και – η υπεριώδης ακτινοβολία τύπου Β (UVB). Πρόκειται για δυο ειδών ακτινοβολίες, που προκαλούν το μαύρισμα, αλλά και την καταστροφή των δερματικών στοιβάδων. Η υπεριώδης ακτινοβολία είναι επίσης συνδεδεμένη με τον καρκίνο του δέρματος, τις φωτοδερματίτιδες κ,α.     

Ποιες επιδερμίδες κινδυνεύουν περισσότερο;

Οι τύποι επιδερμίδας, που φέρουν το μεγαλύτερο κίνδυνο είναι: οι ανοιχτές, ευαίσθητες – με άλλα λόγια η φωτοευαίσθητη επιδερμίδα. Η οποία αντιδρά (όταν είναι απροστάτευτη) στην έκθεση στον ήλιο με εγκαύματα, υπερμελάνωση (σκουραίνουν οι  περιοχές στο δέρμα), κοκκινίλες και ενοχλήσεις. Ο κίνδυνος να εμφανιστεί μελάνωμα , αλλά και ένας καρκίνος λιγότερο επιθετικός (που είναι το βασικοκυτταρικό και το ακανθοκυταρικό επιθηλίωμα ), είναι επίσης υψηλότερος σε κάποιον με ανοιχτόχρωμο δέρμα που καίγεται και δημιουργεί φακίδες εύκολα καθώς και σε κάποιον με πολλές ελιές.

Ποιοι διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν μελάνωμα;

Όπως επισήμανε η Δρ. Κωνσταντίνα Φραγκιά-Τσίβου MD, παθολογοανατόμος, με εξειδίκευση στον τομέα της ογκολογίας και των μελαγχρωστικών αλλοιώσεων:

«Μπορούμε να πούμε ότι αυξάνεται ο κίνδυνος δημιουργίας μελανώματος, σε όλα τα άτομα που έχουν προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, αλλά και ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων, κυρίως στην παιδική ηλικία και την εφηβεία. Ακόμα, σε  παγκόσμιο επίπεδο, το μελάνωμα είναι εξ’ ίσου συνηθισμένο σε άνδρες και γυναίκες, ενώ μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία είναι όμως εξαιρετικά σπάνιο στην παιδική ηλικία. Ωστόσο  επειδή τα παιδιά, ανεξάρτητα από το χρώμα της επιδερμίδας τους, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην ηλιακή ακτινοβολία, ακόμα κι ένα απλό ηλιακό έγκαυμα με φουσκάλες κατά την παιδική ηλικία, διπλασιάζει τον κίνδυνο μελανώματος κι άλλων καρκίνων του δέρματος στην ενήλικη ζωή».

Πως μπορεί κανείς να τα προλάβει όλα αυτά;

«Είναι ευνόητο ότι μειώνοντας την ανεξέλεγκτη και υπερβολική έκθεσή μας στον ήλιο και χρησιμοποιώντας πάντα το σωστό αντιηλιακό (και στην πόλη στα ακάλυπτα σημεία)  εξουδετερώνεται η δράση της ηλιακής ακτινοβολίας και ο κίνδυνος δερματικού καρκίνου. Επιπλέον, η εξέταση του δέρματος αποτελεί το βασικό όπλο στη μάχη κατά του καρκίνου του δέρματος. Ακόμα λοιπόν και το μελάνωμα που είναι η σοβαρότερη μορφή  δερματικού καρκίνου, στα πρώτα στάδιά του είναι πλήρως ιάσιμο. Για το λόγο αυτό η έγκαιρη διάγνωσή σε αρχικό στάδιο και η έγκαιρη χειρουργική αφαίρεση κάθε καρκινικού δερματικού όγκου, αποτελούν χωρίς αμφιβολία την καλύτερη μέθοδο αντιμετώπισής τους», τόνισε ο Δρ. Αλέξανδρος Ι. Στρατηγός MD, καθηγητής δερματολογίας – αφροδισιολογίας , υπεύθυνος Μονάδας Σπίλων και Μελανώματος στην Α’ Πανεπιστημιακή Κλινική Αφροδίσιων και Δερματικών Νόσων, Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός».

Πως θα αναγνωρίσουμε εγκαίρως την «ύποπτη» βλάβη;

 Σύμφωνα με τους ειδικούς:

• Οι καλοήθεις βλάβες του δέρματος συνήθως είναι συμμετρικές (π.χ εάν ζωγραφίσουμε ένα σταυρό πάνω από τη βλάβη, η τελευταία χωρίζεται σε τέσσερα ίσα τεταρτημόρια. Εάν δεν συμβεί κάτι τέτοιο, η βλάβη ονομάζεται ασύμμετρη και  μπορεί να αποτελεί ένδειξη κάποιας μορφής δερματικού καρκίνου.
•  Οι αλλαγές επίσης στο χρώμα είναι ένα ύποπτο σημείο, καθώς αποτελεί  μια από τις σημαντικότερες πτυχές στην κλινική διάγνωση του μελανώματος. Αν το χρώμα μιας ελιάς π.χ δεν είναι το  γνωστό ομοιογενές καφετί, αλλά αρχίζει να αποκτά διάφορες αποχρώσεις (του καφέ, του κόκκινου, του μαύρου) ή κάποια δερματική βλάβη τείνει να σκληραίνει να μεγαλώνει ή  να αιμορραγεί, υποδηλώνει τα πρώτα επικίνδυνα σημάδια.
• Ακόμα, οι άκρες μιας  ελιάς ή κάποιας σκούρας κηλίδας επάνω στο δέρμα όταν εξελίσσονται σε μελάνωμα γίνονται συνήθως τραχιές και παίρνουν ακαθόριστο σχήμα. Παράλληλα, τα μελανώματα τείνουν να μεγαλώνουν σε όγκο περισσότερο από τις συνηθισμένες ελιές.

Προσοχή: Η αντιμετώπιση του μελανώματος εξαρτάται από το κλινικό στάδιο του. Αυτό καθορίζεται από το μικροσκοπικό πάχος της δερματικής βλάβης που μετράται σε mm (δείκτης Breslow) και την ενδεχόμενη ύπαρξη μεταστάσεων σε λεμφαδένες ή άλλα όργανα, οι οποίες ανιχνεύονται με κλινικές και ακτινολογικές εξετάσεις.

Για να μείνετε κάτω από τον ήλιο με ασφάλεια…

• Εφαρμόζετε αντηλιακό με δείκτη προστασίας (SPF) 30 και άνω. Η εφαρμογή θα πρέπει να γίνεται 15 ως 30 λεπτά πριν από την έκθεση στον ήλιο και να επαναλαμβάνεται κάθε 2-3 ώρες.
• Αποφύγετε την έκθεση στον ήλιο από τις 11 π.μ ως τις 4 μ.μ. ανεξάρτητα από τύπο δέρματος, ηλικία ή φύλο. Γενικώς τις ώρες της ημέρας που η σκιά σας είναι κοντύτερη από το ύψος σας προστατευθείτε από τον ήλιο.
• Αν βγείτε έξω τις επικίνδυνες ώρες φορέστε ρούχα με μανίκια, μακρύ παντελόνι, καπέλο με μεγάλο γείσο και γυαλιά ηλίου.
• Φοράτε γυαλιά ηλίου με φακούς που απορροφούν τουλάχιστον το 99% της ακτινοβολίας UVA και UVB.
• Θυμηθείτε ότι η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να διαπερνά τον ελαφρύ ρουχισμό, το παρμπρίζ του αυτοκινήτου και τα παράθυρα.
• Η αντιηλιακή προστασία είναι επίσης απαραίτητη κάτω από την ομπρέλα, μέσα στη θάλασσα, καθώς και σε μεγάλο υψόμετρο, γιατί αυξάνει την έκθεση στην ακτινοβολία.

Και για να προστατέψετε την παιδική επιδερμίδα…

• Συνηθίστε το παιδί να φοράει αντηλιακό κάθε μέρα πριν βγει έξω από το σπίτι, ακόμα κι όταν έχει συννεφιά (καθώς το 80% των ηλιακών ακτίνων διαπερνούν τα σύννεφα) και δώστε σαφείς οδηγίες σε όσους προσέχουν το παιδί (γιαγιά, μπέιμπι σίτερ, βρεφονηπιοκόμος) σχετικά με την προστασία από τον ήλιο.
• Έχετε πάντα μαζί στην τσάντα σας τα αντηλιακά του παιδιού, το καπελάκι του και τα γυαλιά του καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού.

• Για τα πολύ μικρά παιδιά που δεν… αντέχουν τα γυαλιά, υπάρχουν ειδικά καπέλα που προστατεύουν από τον ήλιο τόσο το κεφάλι, όσο και τα μάτια.

• Στο πάρκο ή στις κούνιες, επιλέγετε τη σκιά ενός δέντρου, παροτρύνοντας και τα παιδιά να παίζουν στη σκιά και υπενθυμίζοντας τους να έρχονται κοντά σας, για να ξεκουραστούν και να πιουν νερό.

• Ακόμα και όταν τα παιδιά βρίσκονται στη σκιά, δεν πρέπει να κάθονται κοντά σε επιφάνειες με αντανάκλαση. Η αμμουδιά και οι άσπροι τοίχοι τραβούν την ακτινοβολία.

• Ιδανικότερες ώρες για να κυκλοφορούν τα παιδιά άνετα στην παραλία, είναι το πρωί πριν τις 10 και το απόγευμα μετά τις 6. Ο ήλιος στα διαστήματα αυτά δεν προκαλεί ποτέ εγκαύματα.

Το «μαύρισμα» έχει τη δική του… υστερία

Μπορεί να πέρασαν αρκετές δεκαετίες για να καταλάβουμε ότι το μπρούτζινο χρώμα του καλοκαιριού είναι  το λάθος χρώμα για την υγεία μας, αλλά μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία του, έχει  πάντα ενδιαφέρον…

 

* Τη  δεκαετία του 1930, η Κοκό Σανέλ, ήταν η πρώτη σχεδιάστρια μόδας που λάνσαρε το μαύρισμα στις γυναίκες. Σύντομα, το ηλιοκαμένο δέρμα στις παραλίες  έμελε να γίνει σύμβολο επιτυχίας, αλλά και από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες της ανθρώπινης ματαιοδοξίας.

*  Η μαζική ωστόσο υστερία του μαυρίσματος άρχισε να κορυφώνεται γύρω στο 1960, όταν έκαναν την εμφάνισή τους οι πρώτες λοσιόν για γρήγορο μπρούτζινο χρώμα. Η τελευταία μόδα μάλιστα ήταν το τεχνητό μαύρισμα, χωρίς ήλιο!.

* Το 1971, μαζί με τα ηλιοκαμένα μοντέλα στα εξώφυλλα της γαλλικής «Vogue» και την κατακόρυφη αύξηση των καρκίνων του δέρματος, εμφανίζονται επάνω στις συσκευασίες των αντιηλιακών οι πρώτοι δείκτες προστασίας που δεν ξεπερνούν το νούμερο 5.

* Το 1980, οι επιστήμονες προειδοποιούν για τις επιπτώσεις της τρύπας του όζοντος και τους μεγάλους κινδύνους που κρύβονται στο μαυρισμένο δέρμα. Το μαύρισμα αρχίζει να έχει φανατικούς πολέμιους, ενώ ο κόσμος αρχίζει να γίνεται ολοένα και περισσότερο προσεκτικός.

*  Μέχρι  το 1987 η αγορά των αντιηλιακών έχει πλημμυρίσει με δείκτες προστασίας που ξεπερνούν το νούμερο 30, καθώς επίσης και με ειδικά αντιηλιακά για παιδιά.

* Από το 1993 και μετά η ιστορία είναι λίγο-πολύ γνωστή. Ο ζωοδότης ήλιος αντιμετωπίζεται ως επικίνδυνος εχθρός και το μαύρισμα ως ένδειξη παρακινδυνευμένης αφέλειας που βλάπτει σοβαρά την υγεία. Έπειτα από ένα μακρύ ταξίδι σε ένα καλοκαίρι που διήρκεσε σχεδόν έναν αιώνα, το μαύρισμα ξαναγυρίζει εκεί από όπου ξεκίνησε.