Συγγραφέας παλιάς κοπής

Γράφει η Πέρσα Κουμούτση //

«Υστερόγραφα μιας διαδρομής» του Στράτου Δουκάκη

Το κουβάρι της ζωής του ξετυλίγει ποιητικά, νοσταλγικά, συγκινητικά ο συγγραφέας Στράτος Δουκάκης στο νέο του βιβλίο, που εύστοχα τιτλοφορείται «Υστερόγραφα μιας διαδρομής», αφού το βιβλίο αποτελείται από αυτόνομα αναγνώσματα /διηγήσεις,  που όμως συνθέτουν μια ενιαία οντότητα: το ‘τοπίο’ της ζωής του, ή τουλάχιστον ένα σημαντικό και καθοριστικό για τον ίδιο μέρος της. Με εξομολογητική πάντα διάθεση επιθυμεί να επανέλθει, να περιπλανηθεί  στον παρελθόν, στο βιωμένο χρόνο, να ζωντανέψει όλα εκείνα που τον πόνεσαν, αλλά που τον δίδαξαν και διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό το σήμερα, το παρόν του. Κι όπως παραδέχεται ο ίδιος στις αφηγήσεις του, έχει την ανάγκη να  ξεθάψει όλα εκείνα που είναι στοιβαγμένα μέσα του, όλα εκείνα που κουβαλά η μνήμη, γιατί ‘εκεί στα παλιά ανατρέχουμε κάθε φορά, προκειμένου να βρούμε κουράγιο και υλικό για τις σκέψεις μας’. Εκεί στα πιο απίθανα σημεία που είναι καλά φυλαγμένες οι γλυκόπικρες αναμνήσεις που μας συνοδεύουν πάντα, όσος χρόνος κι αν  παρέλθει. Και είναι αλήθεια ότι  τα ‘παλιά’ πάντα ασκούν τη δική τους γοητεία, αφού έχουν να κάνουν κυρίως με τα χρόνια της νεότητας, της  αθωότητας, την ορμή και την ελπίδα,  κι όλα εκείνα τα στοιχεία που αποδεικνύονται καθοριστικά και συχνά απαραίτητα για την μετέπειτα εξέλιξη μας, τη διαμόρφωση  και την πορεία μας στο ταξίδι της ζωής. Σε αυτά λοιπόν τα χρόνια ανατρέχει ο Στράτος Δουκάκης  για να επαναφέρει στο νου και στη μνήμη του στιγμές, ανθρώπους και βιώματα που τον σημάδεψαν,  αποκαλύπτοντας μαζί και τα συναισθήματα που τα συνόδεψαν τότε, αλλά και τώρα ενώ ανασκοπούνται και επαναπροσδιορίζονται από χρονική πια απόσταση. Οι καταγραφές του μακρινού πλέον παρελθόντος, περνούν σαν ταινία μπροστά από τα μάτια του και κατά συνέπεια τα μάτια του αναγνώστη, που του εμπιστεύεται ένα τόσο προσωπικό και εμπεριστατωμένο κομμάτι της ζωής του. Έτσι ο συγγραφέας μοιάζει να επανεξετάζει και να αναμετριέται με το παρελθόν, κυρίως με όλα όσα τον πλήγωσαν, ίσως για να μπορέσει να  τα ξορκίσει και να συμφιλιωθεί, καθώς η συμφιλίωση μας με το χθες και τα τραύματα του, τις γρατζουνιές της ψυχής όπως τα αποκαλεί, είναι πάντα το ζητούμενο και αποτελεί για μας μεγάλη πρόκληση στο σήμερα. «Είναι μεγάλος πειρασμός– να ξεσέρνω τα επώδυνα συναισθήματα, που γρατζουνάνε την ψυχή μου, νομίζοντας πως αυτά με εκφράζουν καλύτερα.»

Ως εκ τούτου, η  γραφή του Στράτου είναι  ως επί το πλείστον,   μελαγχολική, αλλά η αναβίωση της θλίψης μέσα από τη γραφή σχεδόν  πάντα επιφέρει τη λύτρωση, αρκεί να θέλει κανείς να έλθει αντιμέτωπος με τον ίδιο του τον εαυτό, και τις αλήθειες της ζωής του ακόμα και αν αυτές υπήρξαν οδυνηρές, επώδυνες. «Είναι ωραία τα θλιμμένα κείμενα,  φανερώνουν το χαμένο κομμάτι της αλήθειας μας», υποστηρίζει ο συγγραφέας «Δε φοβάμαι μήπως και χαλάσει το δείγμα αν εκτεθεί. Έτσι βολεύεται η ψυχή, ξεθαρρεύει και ξεφουρνίζει αδυναμίες. Απ’ όλα μπορεί να δραπετεύσει ο άνθρωπος εκτός από τον εαυτό του.»

Το βιβλίο του ΣΔ , ξετυλίγεται κινηματογραφικά, αποκαλυπτικά, ενώ   αποτελεί συνάμα και ένα στοχαστικό μονόλογο, μια αναδρομή στους δρόμους που περπάτησε, την ξενιτιά που βίωσε ως νέος και η οποία επέδρασε καταλυτικά στη ψυχοσύνθεση, την προσωπικότητα, τις επιλογές  του. Ένα λεύκωμα τόπων, αλλά και των προσώπων εκείνων που συνάντησε, συναναστράφηκε κι αγάπησε και που αποτελούν κι αυτά με τη σειρά τους αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής του- ακόμα κι αν δεν υπάρχουν πια κοντά του, ακόμα κι αν είναι πρόσωπα που ο χρόνος ‘απάλειψε’ ή αλλοίωσε τα χαρακτηριστικά και την  πραγματική τους διάσταση. Πέρα όμως από το προσωπικό, τις μνήμες, και τις αναδρομές, τα «Υστερόγραφα μιας διαδρομής», υπογραμμίζουν  και αναδεικνύουν σκέψεις του πάνω στο φλέγον και πολύ επίκαιρο θέμα της ξενιτιάς, της μετανάστευσης, της  διπλής πολιτισμικής ταυτότητας και των διλλημάτων που προκύπτουν από μια τέτοια συνθήκη, αφού και  ο ίδιος έζησε σε δυο διαφορετικούς κόσμους, την Ελλάδα και τη Βενεζουέλα, όπου έφυγε νέος και πέρασε ένα πολύ μεγάλο μέρος της ζωής του. Όπως επίσης και εκείνα τα σφάλματα, τις ήττες και τις απογοητεύσεις που εισέπραξε κατά καιρούς στο λογοτεχνικό του περίγυρο.

Σ’ αυτήν λοιπόν την τόσο προσωπική  περιπλάνηση ο συγγραφέας μας κάνει κοινωνούς και συνοδοιπόρους του, για αυτό είναι σχεδόν βέβαιο, ότι οι περισσότεροι από τους αναγνώστες θα ταυτιστούν μαζί του, θα συμμεριστούν τους συλλογισμούς, τις σκέψεις και τα συναισθήματα που προβάλει, συχνά αναγνωρίζοντας σ’ αυτά δικά τους βιώματα και συγκινήσεις.

Αποσπάσματα από το βιβλίο:

Ένας ρομαντικός… παλαιάς κοπής

Μονόλογος με τον εαυτό μου… Η ευαισθησία σου συχνά ξεπερνάει τα όρια. Σκαλίζεις μνήμες, ονειροπολείς και αλητεύεις στο χτες, επιμένοντας να συνδέεις το παρελθόν σου με το σήμερα. Αρκεί μια αθώα λεπτομέρεια, ένα ηλιοβασίλεμα, ένας στίχος, μια μελωδία, ένα βλέμμα, δυο λόγια, μια φωτογραφία… για να σε κάνουν κομμάτια. Αφήνεις –και το δείχνεις– να ξεχειλίζει άφθονο το συναίσθημα από μέσα σου. Δεν συμβιβάζεσαι με την κατάντια της σημερινής κοινωνίας. Απορείς κι αναρωτιέσαι: πώς έγινε και ισοπεδώθηκαν έτσι όλα; Πώς χάθηκαν οι αξίες της ζωής; Αυτές που μας μπόλιαζαν οι γονείς μας πρώτα, οι καλοί δάσκαλοι μετά και η ζωή μετέπειτα; Εξάντλησες, όσο τίποτα, το δικαίωμα στο όνειρο. Το κυνήγησες κι έζησες μες σ’ αυτό. Έζησες με τα «θέλω» της καρδιάς σου κι όχι με τα «πρέπει των άλλων. Έζησες, αισθάνθηκες, αγάπησες… Ευτυχείς συγκυρίες που εξακολουθούν –ακόμα και σήμερα– να σημαδεύουν εκείνη την εποχή του αισθήματος. Εσύ είσαι αυτός. Ένας παλαιάς κοπής Όσο κι αν ο χρόνος πέρασε στοιβάζοντας αμέτρητα άλλα, όσο κι αν όλα αυτά σκεπάστηκαν μ’ ένα σωρό σκόνη, εσύ επιμένεις να περνάς το χέρι σου από πάνω, να τη διώχνεις και να τα φέρνεις πάλι πίσω… στο φως. Κρυσταλλωμένες εικόνες, σαν παγωμένες ψιχάλες αιωρούνται μπροστά σου και μέσα τους βλέπεις τη ζωή σου σε επανάληψη. Τις κοιτάς και θυμάσαι πρόσωπα, διαδρομές, σταθμούς, αποχαιρετισμούς και αφετηρίες… Μετράς τις ρωγμές που άφησε χαραγμένες  επάνω τους ο χρόνος και… μελαγχολείς. Πέρασαν τόσα χρόνια κι όμως, κάποιες φορές, στις σιωπές της ψυχής σου, το ρολόι του μυαλού παίρνει αντίστροφες πορείες, όπως κι εσύ που γυρίζεις στα ίδια και στα ίδια. Είσαι ένας παράξενος ταξιδευτής που ταξιδεύει από τη χαρά στη μελαγχολία κι από τη νοσταλγία στο όνειρο… Παθογένειες που δύσκολα τις κόβεις… Θέλεις να ξεφύγεις από τη ρουτίνα της καθημερινότητας και τη μονοτονία της γκρίνιας. Εσωτερικοί μονόλογοι σε βασανίζουν. Ζυγίζεις, με τα δικά σου σταθμά, ομορφιές και απογοητεύσεις κι ανασύρεις από τις αποθήκες της μνήμης ό,τι αγάπησες. Ακούς ξεχασμένες νότες και γλυκές μελωδίες και συγκινείσαι, σκουπίζεις την υγρασία απ’ τα μάτια σου και… τις ξανακάνεις πάλι δικές σου. Ξεφυλλίζεις αμέτρητες σελίδες βιβλίων κι ανάμεσα στα τόσα, διαβάζεις –και θέλεις να τηρήσεις– εκείνο που έγραψε ο Ισπανός συγγραφέας Αντόνιο Μουνιόζ Μολίνα: «είναι τόσα αυτά που χάνει κανείς στη ζωή του για να μη φυλάει αυτά που του έμειναν». Και μολονότι δεν το λες, στα μάτια σου το βλέπω… Προσπαθείς να φαίνεσαι ήρεμος. Αποφεύγεις ό,τι μπορεί να σ’ ενοχλεί ή να σου προκαλεί άγχος, θλίψη ή πόνο… Κι είναι φορές που το καταφέρνεις ξεγυμνώνοντας, δίχως συμπόνια, τον εαυτό σου. Άλλωστε τι άλλο μπορεί να είναι ο εαυτός μας, παρά οι σκέψεις μας, οι αγάπες και οι φόβοι μας, το γέλιο και το κλάμα μας, οι εμμονές και οι αντιδράσεις μας, το παραμικρό και το ασήμαντο που συναντάμε στη ζωή μας κι ό,τι, τέλος πάντων, εξομολογούμαστε στα γραφτά μας. Γι’ αυτό, κάθε τόσο σε βλέπω να καταθέτεις τα φορτία της ψυχής σου στο άψυχο χαρτί, θέλοντας έτσι να τον ζωγραφίσεις… Ναι, για σένα τα λέω…

Εκπαιδεύοντας τον χαρακτήρα μου…

«Πάνω στου λάθους το υφάδι, είμαι κι εγώ πιασμένος, πλέκω, ξεμπλέκω μπερδεμένος, ποια η αρχή και ποιο το τέλος»; Πόσο συμβουλευτικές κι ενδιαφέρουσες γίνονται οι στιγμές που διαπιστώνεις τα λάθη σου. Και παρ’ όλη τη διαπίστωση, το πιθανό είναι πως αν συνεχίσεις να είσαι ο ίδιος, ίσως τα ξανακάνεις… Παίζει μεγάλο ρόλο τι βλέπουν τα μάτια μας και τι κοιτούν τα μάτια των άλλων. Είναι προτιμότερο –χίλιες φορές– να μην ασχολείσαι με τα κακώς κείμενα (ή τα κακώς εννοούμενα) τα οποία ενίοτε έχουν εκρηκτικές –κι αρνητικές– συνέπειες. Είναι προτιμότερο –άλλες τόσες φορές– να μένεις αμέτοχος σε διενέξεις, αντιπαραθέσεις κι αλληλοσπαραγμούς της μικρής τούτης ιδιότροπης (και κάθε φορά χειρότερης) κοινωνίας των ευκαιριακών σχέσεων, που δεν σου επιτρέπουν να είσαι αυθεντικός. Έχω βαρεθεί να με προδίδουν τα αισθήματά μου. Είναι πολλά αυτά που συναισθηματικά με επηρεάζουν και με εξεγείρουν, όσο κι αν θέλω να τα ξεπεράσω ανώδυνα και… δίχως να εκτεθώ. Και κάθε φορά αποδεικνύεται πως αυτό δύσκολα «θηλυκώνει» με την πραγματικότητα. Δεν αναζητώ άλλοθι, το θεωρώ Νομίζω πως απέτυχα στη ζαριά… Όμως αγάπησα τις ήττες μου… Νομίζω πως αυτές μού ’δωσαν περισσότερα κι απ’ τις νίκες… Χαράμισα άσκοπα χρόνο σε παράταιρα αλισβερίσια αντί να κάθομαι σιωπηλός «στη γωνιά της προσωπικής μου δημοσιότητας» και να μιλάω στον εαυτό μου επενδύοντας σε πράγματα χρήσιμα για μένα και για τους λιγοστούς φίλους που μ’ έμαθαν να βλέπω τις ομοιότητες και να ξεχνάω τις διαφορές. Να τους χαρίζω, πάνω απ’ όλα, καρδιά και πολλή αγάπη, τόση που να δείχνει το γιατί μ’ αγάπησαν. Όσοι, εν τέλει, μ’ αγάπησαν. Να μη δίνω σημασία πια στις συμπεριφορές των άλλων και να συγχωρώ τις δικές μου… Αλλά βλέπεις, ο χαρακτήρας καθημερινά εκπαιδεύεται, από τη διαβρωτική φθορά του, στο ανελέητο πέρασμα του χρόνου. Προ πάντων στις καταιγίδες.

Υ.Γ. Επέλεξα ν’ ακούσω δυο «φάδο». Είναι γιατί αυτά ταιριάζουν με την ψυχοσύνθεσή μου. Η μουσική τους είναι μελαγχολική, το ίδιο κι οι στίχοι, που εμπεριέχουν ένα μείγμα νοσταλγίας, λύπης, ευτυχίας και αγάπης.

Βιογραφικό σημείωμα:

Ο Στράτος Δουκάκης γεννήθηκε στη Μήθυμνα (Μόλυβο) της Λέσβου. Το 1963 μεταναστεύει στη Βενεζουέλα όπου ασχολείται με το εμπόριο. Εκεί έμεινε επί 41 χρόνια, μέχρι το 2004 οπότε και επέστρεψε στην Ελλάδα. Την εμφάνισή του στα γράμματα έκανε το 1974 με ποιήματα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Αιολικά Γράμματα» του Γιώργου Βαλέτα. Στη Βαλένσια της Βενεζουέλας, όπου ζούσε, εκδίδει για δυο χρόνια, τη δεκαπενθήμερη ελληνική εφημερίδα Άνθρωποι, παράλληλα δε, επιμελείται και παρουσιάζει τη ραδιοφωνική εκπομπή «ECOS GRIEGOS» (Ελληνικοί Αντίλαλοι).Στα γράμματα η παρουσία του γίνεται έντονη από το 2000 έως το 2003 όπου αρθρογραφεί τακτικά στο Athens Photo News (AΡΝ) καθώς και σε διάφορες ελληνικές ιστοσελίδες ανά τον κόσμο. Είναι από τα ιδρυτικά μέλη της «Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών – Συγγραφέων των Πέντε Ηπείρων» (ΕΕΛΣΠΗ) και συμμετέχει με κείμενά του στις Ανθολογίες της Ένωσης. Από το 2003 μέχρι και το 2012 αρθρογραφεί στην εφημερίδα Εμπρός της Λέσβου. Άρθρα του επίσης έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα συλλογικά περιοδικά και εφημερίδες. Το 2007 βραβεύεται από το «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΙΔΡΥΜΑ» για το πνευματικό του έργο. Από το 2013, είναι τακτικός συνεργάτης στην Εφημερίδα της Νέας Υόρκης με τη στήλη «Χρονογράφημα από την Αθήνα». Στο διαδίκτυο διαθέτει τα προσωπικά του ιστολόγια: «Μηθυμναίος», «Φωτοχυσίες», «Ιστοχαστής» και το ισπανόφωνο «Añoranzas, y Recuerdos de Venezuela».