Fractal

Οι συνθήκες της κρίσης

Γράφει η Πέρσα Κουμούτση //

 

 

Κώστας Βούλγαρης «Στον καιρό της ανέχειας, ερημόλαλες ιστορίες και εξουσίες», Βιβλιόραμα, έκδοση εκτός εμπορίου, σελ. 90

 

Στον καιρό της ανέχειας, ερημόλαλες ιστορίες και εξουσίες, είναι ένα πολιτικό αφηγηματικό δοκίμιο μικρής έκτασης, πυκνό όμως σε νοήματα και ιδέες, που πραγματεύεται αυτό ακριβώς που υπαινίσσεται (ο τίτλος του): την εποχή της ανέχειας, της κρίσης, κι όχι μόνο της οικονομικής, αλλά κυρίως τη κοινωνικής, της ηθικής και της πολιτικής κρίσης, με κείμενα στα οποία καταγράφει με παραστατικό τρόπο και δηκτική ματιά ιστορίες από το παρελθόν αλλά και το πιο πρόσφατο παρόν, κατά τις οποίες ο άνθρωπος ήλθε αντιμέτωπος με την απόλυτη ένδεια, την ισοπέδωση της αξιοπρέπειάς του, την ταπείνωση, χωρίς να μπορεί να αντισταθεί σθεναρά, να υψώσει το ανάστημά του στην εκάστοτε εξουσία που τα προκαλεί.. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι μια σπουδαία αλληγορία για την τραγελαφικότητα των συνθηκών που εξουσιάζουν τον άνθρωπο διαχρονικά και δεν του επιτρέπουν να διδαχτεί από την ιστορική εμπειρία. Πάντα με φιλοσοφικές προεκτάσεις, τη δική του προσωπική θεώρηση, με έμμεσους ή άμεσους σχολιασμούς του παρόντος και με μια αδιόρατη ειρωνεία, που πηγάζει μάλλον από την πικρία της διάψευσης. Ίσως πάλι και της συνειδητοποίησης της συγκεκριμένης αλήθειας.

«Όσο πιο ταπεινωμένος ο άνθρωπος τόσο πιότερο κι αναποφάσιστος, όσο πιο κουρασμένος, τόσο λιγότερο ανασαίνει, σκέφτεται και θυμώνει»· με αυτούς τους στίχους του Βάρναλη επιλέγει να μας εισαγάγει στο θέμα του, να επικυρώσει τους συλλογισμούς του, τη διαχρονικότητα της ανθρώπινης κατάστασης που υπαινίσσεται το βιβλίο, τον φόβο που εξουσιάζει τον άνθρωπο και διαφεντεύει τις πράξεις του ή και την απραξία, την παθητικότητα ή και την ευπιστία του’ γι’ αυτό και εύλογα ανατρέχει στην ιστορία: Πλήθος ιστορικών και μη αναφορών, απ’ όπου αντλεί το μεγαλύτερο μέρος της έμπνευσής του, όπως δεν λείπουν αναφορές, αναλογίες και αντιστοιχήσεις σε άλλες ιστορικές περιόδους της παγκόσμιας ιστορίας: Βυζαντινή εποχή, γαλλική επανάσταση, αποικιοκρατία κλπ, που μαζί με τις διακειμενικές αναφορές άλλων λογοτεχνικών ειδών: διάλογοι, θρήνοι και μοιρολόγια της «παλαιάς» Ελλάδας,  τις παροιμίες κ.α. υπογραμμίζουν, ενισχύουν και ρίχνουν  περισσότερο φως και ολοκληρώνουν τη σκέψη του. Άλλωστε όπως καταδεικνύει η σπουδαία λογοτεχνία, στη οποία συγκαταλέγεται και το παρόν έργο, ο άνθρωπος ουσιαστικά δεν αλλάζει, η ανθρώπινη μικρόνοια, η τάση του να εξοικειώνεται με την ταπείνωση, την πενία, τη στέρηση και να την αποδέχεται ως «κομμάτι» της μοίρας του, υπήρξε και θα υπάρχει, θα είναι πάντα το τρωτό σημείο του, η αχίλλειος πτέρνα του.

Χαρακτηριστικό της γραφής του Κ. Βούλγαρη είναι μια «λόγια» γλώσσα, που τη χειρίζεται ομολογώ με ζηλευτή δεξιότητα, αλλά ενδεχομένως αυτό να αποτελεί εμπόδιο για να φτάσει ο στοχασμός και οι σκέψεις του σε ένα ευρύτερο ή πλατύτερο κοινό. Όμως, ο Κώστας Βούλγαρης αντιστέκεται. Δεν τον ενδιαφέρει να «μεταγράψει» τα βιβλία του σε μια «λαϊκότερη» ή όπως θα λέγαμε πιο εύληπτη γλώσσα. Εδώ και πολλά χρόνια επιμένει ποιοτικά, στοχαστικά, ποιητικά, αλληγορικά, αντιστεκόμενος στο εύκολο, το εύπεπτο, με άλλα λόγια στους «πιασάρικους» και πιο «εμπορικούς» τρόπους. Το βιβλίο αυτό θα έλεγα ότι συνεχίζει την παράδοση της γραφής και των θεμάτων που πραγματεύεται ως σήμερα, σαν μια ψηφίδα ενός ολοκληρωμένου έργου. Μαζί με το δοκιμιακό βιβλίο του «Υπό το Φως της κρίσης» -και αυτό εκτός εμπορίου- ένα άλλο βιβλίο γραμμένο για αυτή την αποφασιστική και κρίσιμη περίοδο, κατά τη γνώμη μου αποτελούν ένα δίπτυχο, ενώ όλα ανεξαιρέτως τα βιβλία του συγκροτούν μια συνέχεια, μια ολότητα, ή μέρη ενός ενιαίου έργου. Άραγε είναι η κρίση αφορμή για αναστοχασμό; Έχει φέρει κάτι θετικό στο χώρο της λογοτεχνίας; Το βιβλίο του Κ. Βούλγαρη αποδεικνύει περίτρανα ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει. Ως έγκριτος κριτικός λογοτεχνίας που έχει θητεύσει σε αυτό τον χώρο για δεκαετίες, προκαλεί το αναγνωστικό κοινό, ακόμα και εκείνο που δεν είναι αρκετά εκπαιδευμένο, να διαβάζει και να διδαχτεί από βιβλία έξω από τον «πεπατημένο» δρόμο.

Παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο:

 

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ

― Τι η δημοκρατία;

― Storia di un’ ideologia.

― Ο λόγος αυτής;

― Επιδωμάτιος χόρτος, άσπαρτος, άρριζος,

ανήροτος, ανυπόστατος.

― Ο εν βουλευτηρίω διάλογος;

― Παρέρχεται και αφανίζεται

και μηδέν ίχνος

του επιπολάζοντος βλαστήματος απολείπει.

― Η αριστερά;

― Critica della retorica democratica.

― Διά του λόγου;

― Ουχί μόνον, έλεγαν κάποτε.

― Και διά της βίας;

― Ουχί κατ’ ανάγκην, διεκήρυσσαν.

― Πότε η ανάγκη;

― Κατά των απανταχού επί γης Λουδοβίκων,

επί τριακονταετία πολέμησαν.

― Ενίκησαν;

― Επί δύο αιώνες, όντως νικούσαν.

― Εν τέλει;

― Ηττήθηκαν.

― Δικαιώθηκαν;

― Διασύρθηκαν.

― Τρομοκρατία;

― Η εσχάτη στράτευση.

― Θεμιτή;

― Μόνο ως ψαύση του σκότους.

― Αναπόφευκτη;

― Εν ταυτώ, και του σκότους εγκόλπωση.

― Guillotine;

― Μελαγχολία της βίας.

― Αφάνεια περίκλειστος;

― Μελαγχολία των ιδεών.

― Ποιος εν τέλει ενίκησε;

― Των κλώνων Αντουανέτας το πλήθος.

― Ποιο το νέο ζητούμενο;

― Ευρύτητα.

― Σκέψεως;

― Ορίζοντος, και αντίληψης χρόνου.

 

______________________

Ο Κώστας Βούλγαρης γεννήθηκε στα Δολιανά Αρκαδίας. Είναι πεζογράφος και κριτικός λογοτεχνίας. Συνεργάστηκε με τα περιοδικά Ο Πολίτης και Πλανόδιον καθώς και με την εφημερίδα Τα Νέα. Τα τελευταία χρόνια επιμελείται τις σελίδες βιβλίου στο ένθετο “Αναγνώσεις” (“Κριτική βιβλίου, τεχνών και επιστημών”) της Αυγής της Κυριακής. Στις εκδόσεις Γαβριηλίδης κυκλοφορούν τα βιβλία του: Κ. Γ. Καρυωτάκης. Φύλλα πορείας (δοκίμια, 1998), Τέος Σαλαπασίδης. Μία παρουσίαση (1999, στη σειρά “Εκ Νέου” την οποία και διηύθυνε), Από την ήττα στη σιωπή (δοκίμια, 2000), Όψεις της σύγχρονης ποίησης. Δοκιμή πρώτη (2003). Εμφανίστηκε στην πεζογραφία με το βιβλίο Στο όνειρο πάντα η Πελοπόννησο (Γαβριηλίδης, 2001), το οποίο μαζί με Τα άλογα της Αρκαδίας (Πόλις, 2002), το Ο Καρτέσιος στην Τρίπολη (Πόλις, 2003), και άλλα κείμενά του, συναποτέλεσαν την πολυφωνική μεταμυθοπλασία Το εμφύλιο σώμα (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2014). Το 2016 εξέδωσε το πεζογραφικό βιβλίο του Αυθάδεια Λαγνεύουσα (Κέδρος) το οποίο απέσπασε εξαιρετικές κριτικές.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top