Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η Ιλιάδα στις μέρες μας και ο Αχιλλέας επί Κολωνώ
11/12/2018, 11:14 μμ

Η Ιλιάδα στις μέρες μας και ο Αχιλλέας επί Κολωνώ

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

Κώστας Β. Κατσουλάρης «Στο στήθος μέσα χάλκινη καρδιά», εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 272

 

«Δεν υπήρχαν δράκοι ή απροσπέλαστα μυστήρια’ τον τελευταίο λόγο είχε ο αφανής, ο αγνοημένος άνθρωπος, ο βουβά εξοργισμένος με όλους και όλα».

Επίκαιρο όσο ποτέ και ανησυχητικά προφητικό όσον αφορά τα σημάδια, το καινούργιο μυθιστόρημα του Κώστα Β. Κατσουλάρη, ήρθε ακριβώς στην ώρα του. Στο Παρίσι τα κίτρινα γιλέκα βάζουν φωτιά, κι όπως κατ’ επανάληψη γράφτηκε «δεν κρατούν και κόκκινη σημαία».

Σε μια Αθήνα αμέσως μετά τη φωτιά και την δολοφονία του Παύλου Φύσσα και σε αντίποινα των δυο χρυσαυγιτών, ένας καθηγητής φιλόλογος και ένας ξεχωριστός μαθητής αναζητούν το σχήμα τους και τον πυρήνα τους. Επικοινωνιακός κώδικας, η Ιλιάδα. «Ίσως αυτός είναι ο τρόπος του. Με το να μας μιλάει για την Ιλιάδα, για αρχαίες εκφράσεις, όλα αυτά τα ζητήματα που φαίνεται ότι τον απασχολούν πολύ, να μας μιλάει εμμέσως και για τον εαυτό του. Ο ίδιος δεν μας είχε πει άλλωστε, την πρώτη μέρα που ήρθε, ότι νιώθει ότι ζει μέσα σε μια μυθοπλασία;» Θα ορίσουν το στίγμα του Αργύρη Σταυρινού, Καθηγητού, στην Ομάδα Ψυχολογίας όπου θα καταφύγει.

Αφορμή, η εξαφάνιση του 15χρονου Νάσου Γκέτσου, χαρισματικού μαθητή και η γύρω απ’ αυτήν νοσηρή μυθολογία. Τα αίτια, κάτι δικά του, βαθιά και παλιά, επώδυνα που μαθαίνουμε στο τελευταίο κεφάλαιο και ανατρέπονται τα πάντα.

Διότι στη συνέχεια ο Αργύρης Σταυριανός, όλα θα τα κάνει και θα τα πάθει: θα τον αναζητήσει στο σπίτι του, θα παρακολουθήσει τον αδελφό του, θα περάσει πειθαρχικό, θα αναγκαστεί να συμμετάσχει σε Ομάδα Ψυχοθεραπείας.

Θα συνειδητοποιήσει ότι «Στην Ιλιάδα πρωταγωνιστούν Ήρωες, και όχι “χαρακτήρες”. Οι πράξεις τους είναι μεγαλύτερες από τα λόγια τους, τα λόγια τους είναι μεγαλύτερα από τους ίδιους, τους ξεπερνούν’ αποτελούν μέρος μιας βαριάς και αναπόδραστης κληρονομιάς, τραγικό βάρος του Ήρωα, που μαζί με τη δόξα, φέρνει, ως δίδυμο αδελφό της, τον κραταιό θάνατο, “μια μοίρα παντοδύναμη”». Θα γίνει εκών άκων τραγικός ήρωας κι αυτός, επειδή όπως θα προσπαθήσουν να τον κάνουν να συνειδητοποιήσει στην Ομάδα Ψυχοθεραπείας, «τα πράγματα συμβαίνουν». Κι ίσως να φτάσει και ο ίδιος «… στην επίγνωση ότι τα πράγματα, πράγματι, είτε το θέλουμε είτε όχι, συμβαίνουν. Κι αφού συμβούν, δεν μπορούμε πλέον να κάνουμε τίποτε για να τα αλλάξουμε. Στέκονται εκεί, μπροστά μας, πίσω μας, σε ό,τι ήδη αποκαλούμε παρελθόν, και μια κοιτάζουν βουβά και λυπημένα. Ακλόνητα κι αμετάκλητα».

Ο συγγραφέας διαχειρίζεται ιδιοφυώς το υλικό του. Η Ιλιάδα είναι το Χαμένο Κέντρο για τον Καθηγητή, θα ανοίγει και θα κλείνει, θα ορίζει κεφάλαια. Είναι η κρυφή – φανερή γλώσσα του, εξάλλου, με τον μαθητή, με αποσπάσματα επικοινωνούσαν στα emails τους και από τα αποσπάσματα θα τον αναζητήσει στο διαδίκτυο και θα τον αναγνωρίσει στις φωτογραφίες. Διότι όπως καλά γνωρίζει:

«Οι λέξεις μας, είναι πράξεις, έχουν επιπτώσεις, μας αλλάζουν, αλλάζουν και τους άλλους γύρω μας. Οι πράξεις μας, από την άλλη, μονάχα όταν γίνονται λέξεις αποκτούν μέσα μας εγκυρότητα, μπαίνουν στη θέση τους, συνθέτουν την προσωπική μας μαρτυρία». Κι η Ιλιάδα το έχει αυτό το καθοριστικό:

«Νομίζω ότι ο Όμηρος απηχεί έναν κόσμο όπου ανάμεσα στις λέξεις και στις πράξεις δεν υπάρχει το χάσμα που βιώνουμε σήμερα, εμείς, οι σύγχρονοι άνθρωποι. Στο Έπος, τα λόγια είναι πράξεις, παράγουν αποτελέσματα, έχουν σημαντικές επιπτώσεις. Πετούν σαν πουλιά, αλλά δεν είναι αέρας».

 

Κώστας Κατσουλάρης

 

Αλλά ο Λόγος είναι εντέλει σαν τον Θεό, για άλλους Φως και γι’ άλλους Φωτιά και σήμερα τα λόγια δεν είναι εκείνα που μας καθορίζουν. «Η φωνή του έβγαινε παγωμένη, κουρασμένη. Η συνάντηση αυτή τώρα τον γέμιζε με θλίψη. Όλη αυτή η ευφυία, όλα αυτά τα χαρίσματα, στην υπηρεσία τίνος πράγματος κατέληξαν; Τι είχε πάει τόσο στραβά;» Κι ο Νάσος, απλώς ένας 15χρονος μαθητής. Σε μια παρακμιακή, μεταιχμιακή εποχή, όπου ο φίλος κι ο εχθρός δεν έχουν πρόσωπο αλλά προσωπείο που αλλάζει.

Σήμερα στις γειτονιές του Κολωνού φασιστικές κι αντιφασιστικές οργανώσεις, σχεδόν πράττουν το ίδιο:

«Ξέρεις τα πάθια του. Τα ήξερε»- και απ’ αυτά θα τον βρει- «Ιλιάδα, πόλεμος… Όλο γύρω από εκεί γύριζαν, σαν τους λύκους που μυρίζουν τον φόβο. Αίμα, τιμή, σκοτωμοί. Και πένθος. Και πένθος βέβαια».

Για να τ’ αντέξει εκείνα που ζει ο Καθηγητής, μετονομάζει τους πάντες, τα πάντα. Η ψυχολόγος του γίνεται Εκάβη, οι συμπάσχοντες στην Ομάδα ήρωες της Ιλιάδας, θα εγκιβωτιστεί κι ο ίδιος για να μπορέσει, τελικά, να διασωθεί, αλλά και πάλι, η ποίηση του Ρίτσου θα είναι επικουρική:

«Όχι, όχι, εκείνος ταυτίζεται με τον Αχιλλέα, αλλά όλο και λιγότερο με τον Αχιλλέα του Έπους, όλο και περισσότερο με τον Αχιλλέα του Ρίτσου’ τον αποσυνάγωγο, τον ηττημένο, που έχει χάσει την πίστη του στον μεγάλο σκοπό και βολοδέρνει μόνος του στη νήσο Λευκή».

Θα αναγκαστεί να ξαναζήσει τα πάντα απ’ την αρχή, επειδή:

«Τι θα πει “όλα;” Ακόμα και μια χειρονομία, μια σκόρπια φράση, μετά από καιρό παίρνει καινούργιο νόημα, καινούργιο σχήμα στη μνήμη. Για τους ζωντανούς, τίποτε δεν είναι οριστικό».

Το αποτέλεσμα, ένα μυθιστόρημα που είναι η εποχή μας και το ανοιχτό σε όλα τα ενδεχόμενα τέλος. Η Ιλιάδα που μπορεί να γεννήσει τον ποιητή αλλά και να δώσει άλλοθι στον εθνικιστή, ο κίνδυνος που υπάρχει για κάθε νέο παιδί να φλέγεται για τα όσια και ιερά του να αγωνιστεί και να μπερδεύεται, τελικά, προς τα πού να πάει. Η Ιστορία και η καθημερινότητα έχει γίνει και πάλι ρευστή.

Ο συγγραφέας υποστηρίζει το θέμα του με ό,τι παλιό κι ό,τι καινοφανές μπορεί: Ιλιάδα και διαδίκτυο, ποίηση και ομάδες ψυχοθεραπείας.

Μια ιστορία που φλερτάρει εντόνως με το αρχαίο δράμα. Οι πρωταγωνιστές της είναι ήρωες, και «επειδή συμβαίνει» το έχει ήδη αποφασίσει η ζωή. Τα χαρτιά μοιράστηκαν ήδη, κι ας χρειαστεί να αποτελειώσουν εκείνοι το παιχνίδι.

Ο καθένας μας σήμερα αναγκάζεται να παίξει σ’ αυτή τη ζωή με ό,τι ήδη του έχει συμβεί. Ο Κατσουλάρης υπογράφει ένα μυθιστόρημα που μπορεί για μέρες, μήνες να σε στοιχειώνει.

 

 

Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top