Στο ανθρώπινο σύστημα του Ντύρενματ υπάρχει πάντα το θετικό και το αρνητικό
Γράφει ο Γιάννης Παπαγιάννης //
Ευχάριστη έκπληξη από τις εκδόσεις Ροές η έκδοση του θεατρικού έργου του Ντύρενματ, ενός συγγραφέα που κατορθώνει, τόσο στα πεζογραφήματά του και ειδικά στα αστυνομικά, όσο και στα θεατρικά, να συνδυάζει την απλότητα και την αμεσότητα της φόρμας με βαθύτατες και πολύπλοκες θεωρητικές αναζητήσεις. Όπως μαθαίνουμε από την έκδοση, οι Φυσικοί γράφτηκαν το 1962 και στην Ελλάδα παρουσιάστηκαν στο Εθνικό θέατρο το 1963, με τον Αλέξη Μινωτή και την Κατίνα Παξινού στους βασικούς ρόλους. Εμείς οι νεότεροι δεν προλάβαμε να δούμε ποτέ επί σκηνής κανέναν από τους δύο ηθοποιούς και βιώσαμε μόνο τον απόηχό τους, ίσως βαρύτερο κι από το ίδιο το έργο τους. Το κείμενο ωστόσο προσφέρεται για πολλαπλές ερμηνευτικές κατευθύνσεις κι είναι εξαιρετικό μέσα στη λιτότητα, τις διαρκείς αλλαγές, τις κωμικές και δραματικές ανατροπές, την απλότητα αλλά και τις πολυποίκιλες διαστάσεις. Ξεκαρδιστικό και μαύρο εξ αρχής, εμπλέκει γρήγορα τον θεατή σε ένα παιχνίδι ερμηνείας αλλά και αυτογνωσίας, αφού, όπως συμβαίνει σε όλα τα έργα του Ελβετού δημιουργού, ο αναγνώστης – λήπτης δεν είναι δυνατόν να βολευτεί σε παθητικό ρόλο, αλλά καλείται να δώσει απαντήσεις, να αναμετρηθεί με ερωτήματα και να δομήσει ο ίδιος το σύνολο ιδεών και εικόνων που του δίδεται. Οι τρεις Φυσικοί που εμφανίζονται στο έργο εκπροσωπούν τις τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις της φιλοσοφίας της επιστήμης – η επιστήμη ως ανεξάρτητη δύναμη, η επιστήμη ως συνιστώσα της πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας, η επιστήμη ως προσωπικό αγαθό, ως απόκτημα και ιδιοκτησία του ίδιου του επιστήμονα, – ωστόσο πιστεύω ότι αποτελεί απλοποίηση του πολύπλοκου σκεπτικού του Ντύρρενματτ η εστίαση σε αυτήν την οπτική και μόνο. Το έργο αποτελεί εκτός των άλλων ένα έξοχο παιχνίδι μεταξύ λογικής και παραλόγου και θέτει ερωτήματα σχετικά με την ίδια τη φύση της λογικής και του κοινωνικά αποδεκτού. Η λογική και η μη λογική εναλλάσσονται τόσο μεταξύ των ηρώων όσο και μέσα στους ίδιους τους ήρωες και τόσο η συνήθεια όσο και οι προσωπικές επιδιώξεις επηρεάζουν κι αλλάζουν αυτό που οι ίδιοι θεωρούν λογικό ή αποδεκτό. Αλλά το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι στο ανθρώπινο σύστημα του Ντύρρενματτ υπάρχει πάντα το θετικό και το αρνητικό, η θέση και η αντίθεσή της, ακόμα και όταν τα πρόσωπα που εκπροσωπούν αλλάζουν.
Υπάρχει πάντα κάποιος που εκφράζει τις τρέχουσες απόψεις της λογικής και κάποιος που στέκεται στον αντίποδά τους, ανεξάρτητα αν στην πρώτη πράξη οι πρώτες εκφράζονται από τον αστυνόμο και οι δεύτερες από την διευθύντρια της κλινικής, ενώ στην δεύτερη πράξη τα δεδομένα αντιστρέφονται. Κατά τη γνώμη μου, ο Ντύρρενματτ είναι ένας διαχρονικός και μεγάλος συγγραφέας, που οικοδομεί ένα έργο με θέση και πολυποίκιλες προεκτάσεις, με άξονα την αστάθεια και την ασάφεια της ανθρώπινης λογικής. Το έργο του έχει αντίστοιχες κατευθύνσεις με του Ιταλού Λουίζι Πιραντέλλο, ο οποίος άνοιξε ίσως τον δρόμο, αλλά είναι πιο κωμικό, πιο ειρωνικό και δεικτικό της ανθρώπινης αδυναμίας απέναντι στην ίδια την ανθρώπινη φύση.