Fractal
Home / ΙΣΤΟΡΙΑ / ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΕΘΙΜΟΥ (2): Η μαντική «τέχνη» της ωμοπλατοσκοπίας
08/04/2015, 1:50 μμ

ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΕΘΙΜΟΥ (2): Η μαντική «τέχνη» της ωμοπλατοσκοπίας

του Τάκη Κατσιμάρδου //

 

Μια από τις μακροβιότερες πασχαλινές παραδόσεις, που συνοδεύει τον οβελία, είναι η ωμοπλατοσκοπία. Αυτό ήταν το καθαρευουσιάνικο όνομα της «τέχνης» να μαντεύεις το μέλλον από την ωμοπλάτη, τη σπάλα του ψητού αρνιού.

 

Παραδοσιακός οβελίας. Μόνο σ΄αυτή την περίπτωση ίσχυαν όσα ...έγραφε η αρνίσια πλάτη

Παραδοσιακός οβελίας. Μόνο σ΄αυτή την περίπτωση ίσχυαν όσα …έγραφε η αρνίσια πλάτη

 

Για την ιστορία να σημειώσουμε ότι το θέμα αποτέλεσε τη διδακτορική διατριβή (!) του λαογράφου και ακαδημαϊκού Γ. Μέγα (σχετικό απόσπασμα εδώ), που βασιζόταν σε χειρόγραφο του 13ου αιώνα. Δυο αιώνες νωρίτερα για το ίδιο θέμα είχε ασχοληθεί σε πραγματεία του ο πολυγραφότατος βυζαντινός «πανεπιστήμων» Μιχαήλ Ψελλός.

Σύμφωνα με τη γραπτή αυτή παράδοση από την ωμοπλάτη μαντεύονται «κατάστασις αέρος, πραγματείας έκβασις και οδοιπορίας. Κίνδυνος θανάτου, ζωής διάρκεια και λοιπών πραγμάτων τελείωσις…»

Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες κατά τις οποίες η ωμοπλατοσκοπία ήταν εδραιωμένη συνήθεια στους κλεφταρμοτολούς της τουρκοκρατίας. Ο ιστορικός Ι. Φιλήμων ασχολείται μαζί της σημειώνοντας ότι η «καλή ή κακή έκβασις μιας μάχης εκρέματο από την καλήν ή κακήν μάντευσιν της πλάτης…»

Η ωμοπλατοσκοπία, όπως επισημαίνουν οι περισσότεροι λαογράφοι, έχει τις ρίζες στις ιεροσκοπίες των αρχαίων, όταν εξετάζονταν τα σπλάχνα των σφάγιων, προκειμένου να προβλεφθούν τα μελλούμενα.

 

Ιεροτελεστία με σφάγιο σε παράσταση αρχαίου αγγείου

Ιεροτελεστία με σφάγιο σε παράσταση αρχαίου αγγείου

 

Στη συλλογή του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας ένας δάσκαλος από την Πρέβεζα, απαντώντας σε σχετικό ερωτηματολόγιο, δίνει τις εξής διευκρινήσεις:

«Κάθε σφαχτό δηλοί και πάντοτε ή μόνον καθ’ ωρισμένας ημέρας;

Μόνον εις ωρισμένας ημέρας, ως το Πάσχα, της αναλήψεως, δηλούν. Πρέπει δε το αρνί να είναι ψητό και ουχί βραστό.

Εξετάζεται μόνον η δεξιά πλάτη ή και η αριστερά ;

Εξετάζεται μόνον η δεξιά πλάτη.

Ποία σημεία εξετάζονται προς μαντείαν ;

Εξετάζονται σκιαί, γραμμαί, τρύπες ή στίγματα επί της ωμοπλάτης και δηλούν ασθένειαν ή θάνατον του νοικοκύρη ή άλλου μέλους της οικογενείας, γέννησιν άρρενος ή θήλεος τέκνου, εσοδείαν σιτηρών και πλούτον, πόλεμον και νίκην, επιτυχίαν ή αποτυχίαν επιχειρήσεως κτλ.»

Σε άλλη περιγραφή, για το έθιμο, όπως συναντάται σήμερα, ένας κτηνοτρόφος το περιγράφει ως εξής:

«Κάθε σφαχτό δηλάει κατά το νοικοκύρη… Ο,τι είναι γραμμένο, είναι στην τάξη.. αληθεύει»

Σύμφωνα μ΄ άλλες περιγραφές τα κοιλώματα στη σπάλα εικονίζουν μνήματα, θανάτους κι άλλα παρόμοια. Οι σκιές προμηνύουν πένθη και οι κόκκινες γραμμές αιματοχυσία. Το νεύρο από την κορυφή της ωμποπλάτης «απεικονίζει το βαλάντιον του οικοδεσπότου, προαγγέλλον πλούτον μεν, εάν τύχη χονδρόν, πενίαν δε και αθλιότητα αν τύχη ισχνόν…»

Σκωπτικά ο Φιλήμων σημείωνε για όλα τα σχετικά: «Αι συμπτώσεις ηνωμέναι με τας κινδυνώδεις προλήψεις της αμαθείας, έμελλεν να δώσωσιν και εις τα κόκκαλα του ζώου επήρειαν θείαν… Το φύσει άκακον ζώον καθίσταται παραδόζως και άπνουν μάλιστα, το υποκείμενον απεχθείας και λύπης εις την ζώνην της τοιαύτης διαγνωστικής».

Στην πορεία το έθιμο έχασε τη ….μαντική ισχύ του και έχει, όπως κι άλλα, ψυχαγωγικού τύπου διαστάσεις. Εδώ, αλλά και σ’ άλλους λαούς, όπου παρατηρείται.

 

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙ Ο Γ. ΜΕΓΑΣ εδώ >>

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top