Στέφανος Παπαδόπουλος: Γράφω σημαίνει «ανοίγω παράθυρο προς τα μέσα»

Συνέντευξη στην Έλενα Νταβλαμάνου //

«Η παχουλή βατραχίνα», «Μνημεία και Τέρατα», «Ντάργουιν ο μισός», είναι μερικοί από τους τίτλους των βιβλίων του πολυγραφότατου και αγαπημένου συγγραφέα Στέφανου Παπαδόπουλου. Ο συγγραφέας, μέσα από τις ιστορίες του βοηθά τα παιδιά να ανακαλύψουν τη γενναιότητα, τη σημασία του να είσαι ο εαυτός σου, τη διαφορετικότητα, την αποδοχή, αλλά και τη δύναμη της μητρικής αγάπης. Βιβλία γεμάτα μηνύματα και όμορφες εικόνες που μας ταξιδεύουν, από την πένα ενός εξαιρετικού συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας αλλά και ιδιαίτερα ζεστού και φιλικού ανθρώπου, που μας ανοίγει σήμερα την καρδιά του, στην κυριακάτικη Θεσσαλία.

-Κύριε Παπαδόπουλε, τι σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων;

Η τέχνη με όποια μορφή, είναι το αποτύπωμα μιας εσωτερικής ανάγκης για δημιουργία. Όταν δε, έχεις την ευτυχία να μπορείς να την μοιραστείς με τα παιδιά, σε ολοκληρώνει και σε ανατροφοδοτεί. Όταν θέλεις κάτι πολύ, όσο και να το πνίγεις και να το καλύπτεις, έρχεται η στιγμή που βγαίνει τρανό στην επιφάνεια. Η συγγραφή είναι το κύμα στη θάλασσα της ζωής μου που επιτέλους βρήκε τη δική του ακτή.

-Τι σημαίνει για σας «γράφω»;

Για μένα, γράφω σημαίνει “ανοίγω παράθυρο προς τα μέσα”. Αποκαλύπτω και εκθέτω ταυτόχρονα γωνιές του εσωτερικού μου κόσμου. Αφήνω τη θέα της ψυχής μου ακάλυπτη κι έτσι ελεύθερα αφήνω να ρέουν η φαντασία και το όνειρο. Ένα τέτοιο παράθυρο με μετέφερε στην ιστορία μου, “Ντάργουιν ο μισός”.

-Το αναγνωστικό κοινό σας είναι τα παιδιά. Τι ιδιαιτερότητες έχουν ως αναγνώστες;

Τα παιδιά σε κρίνουν αυθόρμητα και απόλυτα, χωρίς να σκέφτονται ότι μπορεί να σε προσβάλουν ή να σε στεναχωρήσουν. Επίσης, δεν αντιλαμβάνονται την ανάγκη για κολακεία. Αποτέλεσμα; απόλυτη ειλικρίνεια!

-Στο βιβλίο σας «Το νου σας, καρχαρίες, ερχόμαστε!»  τονίζεται ιδιαίτερα ο ρόλος του δασκάλου. Ποιος κατά τη γνώμη σας είναι ο «σωστός δάσκαλος»;

Σωστός, είναι ο Δάσκαλος που εμπνέει και εμπνέεται από τα παιδιά. Δεν πρέπει να λειτουργεί ως βοσκός του κοπαδιού αλλά ως κηπουρός σε μια γόνιμη γη. Δεν πρέπει να προετοιμάζει ενήλικες για άρμεγμα ή απλά να τα φυλάει από το λύκο και στο τέλος να τα οδηγεί στη σφαγή. Είναι αυτός που με αγάπη θα συνταιριάξει τους σπόρους με το χώμα. Είναι αυτός που θα αγωνιά στις άσχημες καιρικές συνθήκες και θα αντικρίζει υπερήφανα τους πρώτους βλαστούς, τα πρώτα φυλλαράκια. Είναι αυτός, που σε κάθε νέα χρονιά, θα αναγνωρίζει και με σεβασμό θα αποδέχεται την γνώση που του έδωσε η προηγούμενη χρονιά.

-Ένα από τα βιβλία σας που έχει αγαπηθεί πολύ από τα παιδιά έχει τον τίτλο «Η παχουλή βατραχίνα». Πείτε μας λίγα λόγια για το βιβλίο σας. Για ποιο λόγο επιλέξατε το συγκεκριμένο θέμα;

«Η παχουλή βατραχίνα» μου αγαπήθηκε πολύ και από τους μεγάλους, όχι μόνο από τα παιδιά. Πραγματεύεται ένα θέμα “πληγή” σε πολλές οικογένειες. Τα υπέρβαρα άτομα βιώνουν την απομόνωση και το στιγματισμό στην κοινωνία τους, στη γειτονιά τους, στην εργασία τους αλλά και μέσα στην οικογένεια τους. Πέρα από τα προβλήματα υγείας που σαφώς αντιμετωπίζουν ή θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον, έχουν να αντιμετωπίσουν και την απόρριψη από το περιβάλλον τους. Θα πρέπει να καταλάβουμε όλοι – μικροί και μεγάλοι -, ότι τα παραπανίσια κιλά, όπως και κάθε άλλο χαρακτηριστικό στην εξωτερική εμφάνιση μας, που μας διαφοροποιεί και γίνεται αφορμή για περιθωριοποίηση και χλευασμό, δεν προσδιορίζει αλλά ούτε και καθορίζει τις εσωτερικές μας αρετές. Το δεύτερο θέμα που αναδεικνύει «Η παχουλή βατραχίνα», είναι η ανάγκη να μοιραζόμαστε και να συζητάμε τα προβλήματα μας και όχι να τα αποσιωπούμε.

-Το θέμα του βιβλίου σας «Μνημεία και Τέρατα» καθώς και οι δραστηριότητες που περιλαμβάνονται σ’ αυτό (όπως η τρισδιάστατη απεικόνιση των μνημείων και το ταξίδι σ’ αυτά μέσω της εικονικής πραγματικότητας) μπορούν να αποτελέσουν ένα ιδιαίτερα αξιόλογο εκπαιδευτικό υλικό για τα μνημεία της Ευρώπης αλλά και για την κατανόηση της αναγκαιότητας της ύπαρξης ευγένειας και «πολιτισμού». Ποια είναι ή ποια πρέπει να είναι, κατά τη γνώμη σας, η θέση της λογοτεχνίας στην εκπαίδευση;

Η λογοτεχνία, ως βασικό συστατικό πολιτισμού, είναι άμεσα και απαραίτητα συνυφασμένη με την έννοια της εκπαίδευσης και της παιδείας γενικότερα. Το να προσπαθείς να διδάξεις στις επόμενες γενιές χωρίς αναφορές στην λογοτεχνία, είναι σαν να προσπαθείς για την ανέγερση ενός κτιρίου χωρίς θεμέλια. Η λογοτεχνία και η αρχιτεκτονική είναι τα δυο πόδια της βάσης του πολιτισμού, γιατί βιβλία και μνημεία συνιστούν τη ζωντανή μνήμη ενός έθνους.

-Ποια ερεθίσματα σας έδωσαν την ιδέα να θίξετε τα θέματα της διαφορετικότητας και της ανάδειξης των ταλέντων στο βιβλίο σας «Ο ταχυδρόμος δεν είναι για φάγωμα»;

Το ερέθισμα για τη συγγραφή του βιβλίου μου «Ο ταχυδρόμος δεν είναι για φάγωμα», δόθηκε από δική μου προσωπική εμπειρία. Μεγάλωσα προσπαθώντας να ικανοποιήσω τις προσδοκίες του πατέρα μου, που ως επιτυχημένος businessman, θεωρούσε την ενασχόληση μου με τις επιχειρήσεις κάτι παραπάνω από δεδομένη. Ακολούθησα λοιπόν, ένα δρόμο που κάποιος άλλος είχε χαράξει για μένα. Παραγκωνίζοντας τις επιθυμίες και τα θέλω μου, έπεσα στην παγίδα να σχεδιάζω τη ζωή μου στον έτοιμο καμβά που μου δόθηκε. Η επαγγελματική μου πορεία για αρκετά χρόνια, μου εξασφάλισε τον τίτλο του “άξιου” γιου στο μυαλό του πατέρα μου. Μεγαλώνοντας τα δικά μου παιδιά και από τη ματιά του πατέρα πλέον, κατάλαβα πως αναζητώντας το καλύτερο για τα παιδιά μου, επαναλάμβανα ενστικτωδώς τη γνωστή λανθασμένη τακτική. Κάνοντας τη δική μου εσωτερική επανάσταση, παράτησα τις επιχειρήσεις και άρχισα να γράφω. Θέλησα με τον τρόπο αυτό να παροτρύνω τα παιδιά μου ν’ ακολουθήσουν το δρόμο που προστάζει η δική τους καρδιά. Είναι φτωχή μια κοινωνία γεμάτη μόνο από επιχειρηματίες, γιατρούς και δικηγόρους. Η ποικιλία και η αλλαγή είναι που μας κάνουν πλούσιους. Είμαι σίγουρος πως ο πατέρας μου, θα ήταν τελικά πολύ περήφανος που βρήκα τον δικό μου δρόμο στη συγγραφή μετά τη διοίκηση επιχειρήσεων.

-Τι χρειάζεται να διαθέτει ένα βιβλίο που απευθύνεται στα παιδιά έτσι ώστε να ψυχαγωγεί, να ακονίζει τη σκέψη και τη φαντασία, αλλά και να θέτει προβληματισμούς;

Το παιδικό βιβλίο, από σεβασμό στο ευαίσθητο κοινό στο οποίο απευθύνεται, πρέπει πρωτίστως ν’ αντιμετωπίζεται από τους δημιουργούς του ως έργο τέχνης. Δηλαδή, ως μια δημιουργία μοναδική, πρωτότυπη και προσεγμένη στην κάθε της λεπτομέρεια, αναφορικά με το κείμενο, την εικονογράφηση αλλά και το ίδιο το αντικείμενο. Σαν γνήσιο έργο τέχνης, το βιβλίο συνιστά ένα δώρο ψυχής από τον καλλιτέχνη στον νεαρό αναγνώστη. Όταν το παιδί αισθάνεται και αντιλαμβάνεται ότι αυτό το όμορφο δώρο που κρατάει στα χέρια του, έχει φιλοτεχνηθεί με πάθος και με φαντασία σαν μια προσφορά αγάπης, τότε θα το αντιμετωπίσει κι εκείνο με σεβασμό, με ευγνωμοσύνη και εντέλει με περιέργεια. Ερωτήματα θα γεννηθούν άμεσα στην καρδιά και στο μυαλό του. Οι απαντήσεις βρίσκονται μέσα στο βιβλίο και μπορούν να περιληφθούν σε μια μόνο πρόταση. Είσαι τόσο πολύτιμος για μας που σε καλούμε να μοιραστείς μαζί μας αυτό το ταξίδι στη χώρα της φαντασίας, της ανακάλυψης και της αποκάλυψης. Όπως έμαθα από τους μικρούς μου φίλους που συναντώ σε παρουσιάσεις στα σχολεία, το παιδικό βιβλίο, πρέπει ν’ ανοίγει με μια αγκαλιά και να κλείνει με μια υπόσχεση.

-Ποια ήταν τα παραμύθια που σας μάγευαν όταν ήσασταν παιδί και με γνώμονα ποια κριτήρια επιλέγετε σήμερα βιβλία ως γονέας;                                                              

Για να επιλέξω ένα βιβλίο για τα παιδιά μου πρέπει πρώτα απ’ όλα να κινεί το δικό μου ενδιαφέρον. Αν δεν σφύζει από φαντασία, αν δεν ξεχειλίζει από συναίσθημα και αν τα μηνύματα του είναι επιτηδευμένα, τότε δεν θα το κρίνω κατάλληλο για το παιδί μου. Με κίνδυνο να επιδείξω μεγάλη έλλειψη πρωτοτυπίας, πιστεύω πως το βιβλίο που πραγματικά σημάδευσε τα παιδικά μου χρόνια είναι ο Μικρός Πρίγκιπας του Αντουάν ντε Σεντ-Εξυπερύ. Θα συνιστούσα ανεπιφύλακτα σε αναγνώστες κάθε ηλικίας να το διαβάσουν και να το ξαναδιαβάσουν, καθώς είμαι σίγουρος πως μια μόνο ανάγνωση του δεν αρκεί για να συλλάβει κανείς όλο του το εύρος. Πάντα θα θυμάμαι τον καυγά μεταξύ τον δυο βιβλιοθηκονόμων του δημοτικού όπου μαθήτευα. Ο ένας ήθελε να το κατατάξει στην ενότητα της φιλοσοφίας και ο άλλος στη ποίηση. Κανένας από τους δυο δεν θα σκεπτόταν να το βάλει στη κατηγορία των παιδικών βιβλίων.

-Πώς μπορούμε να εμπνεύσουμε σ’ ένα παιδί την αγάπη για το βιβλίο; 

Με το δικό μας παράδειγμα φυσικά. Τα παιδιά ρουφούν σαν σφουγγάρια τις κινήσεις και τις συνήθειες των γονιών τους και μετά τους μιμούνται. Ένα παιδί που μεγαλώνει πλάι σε γονείς που διαβάζουν βιβλία και που στο σπίτι υπάρχει βιβλιοθήκη, αντιλαμβάνεται την αξία του βιβλίου στην καθημερινότητα του. Όλοι γνωρίζουμε την αναγκαιότητα της τροφής για τον οργανισμό μας και γι’ αυτό φροντίζουμε να έχουμε τροφοθήκες στα σπίτια μας. Πρέπει να κατανοήσουμε την ανάγκη μας για πνευματική τροφή και να στήσουμε επιτέλους και βιβλιοθήκες. Δεν αναφέρομαι στις διακοσμητικές βιβλιοθήκες που είναι προσεκτικά γεμάτες με δερματόδετα βιβλία τακτοποιημένα ανά χρώμα και μέγεθος πλάι σε βαριά κρύσταλλα και πορσελάνες. Μιλάω για βιβλιοθήκες που τα ράφια τους είναι γεμάτα από βιβλία που επιλέχτηκαν με προσοχή προς τέρψη και αγαλλίαση νου και ψυχής.

-Ποια είναι τα προσεχή σας συγγραφικά σχέδια;

Είναι κάποια βιβλία στα σκαριά αλλά δεν θα ήθελα να αποκαλύψω κάτι τώρα.

-Μια ευχή για τους μικρούς αναγνώστες.

Εύχομαι, η λέξη «διάβασμα» που στην καθημερινότητα των παιδιών μας, έχει γίνει συνώνυμη καταναγκαστικών έργων, ν’ αποκτήσει επιτέλους στα μάτια τους την αίγλη που της αξίζει. Το διάβασμα, από μια στείρα διαδικασία αποστήθισης πληροφοριών, να ξαναγίνει μια περιπέτεια αναζήτησης, ένα κυνήγι θησαυρού όπου ο καθένας από μας ψάχνει και βρίσκει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής. Η περιέργεια είναι πιθανόν η μεγαλύτερη αρετή του ανθρωπίνου είδους και ιδιαίτερα των παιδιών. Το διάβασμα δεν πρέπει να είναι η επίπονη και άχρηστη προσπάθεια να γεμίσουμε τις αποθήκες του μυαλού μας με κουτιά που πιθανόν να μην ανοίξουμε ποτέ ξανά αλλά, να γίνει μια ατελείωτη σκάλα, όπου η κάθε απάντηση που μας δίνεται, γεννάει νέα ερωτήματα που μας οδηγούν ψηλότερα.

-Σας ευχαριστώ θερμά και εύχομαι πάντα επιτυχίες!