Fractal

Στα βήματα του Καβάφη

Γράφει η Τζένη Μανάκη //

 

Πέρσα Κουμούτση «Αλεξανδρινές φωνές στην οδό Λέψιους», εκδ. Μεταίχμιο

 

«Πού θα μπορούσαμε να ζήσουμε καλύτερα, φίλε μου; Γύρω μας οίκοι ανοχής που θεραπεύουν τις ανάγκες της σάρκας. Και πιο κάτω η εκκλησία, όπου συγχωρούνται οι αμαρτίες μας …  παρακάτω το νοσοκομείο, όπου θα πεθάνουμε». 

 

Μετά την μεταφρασμένη Ανθολογία της Αραβικής Ποίησης που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις ΑΩ, η Πέρσα Κουμούτση μας χαρίζει αυτό το σπονδυλωτό μυθιστόρημα, τοιχογραφία μιας περιόδου, αρχής της φθοράς προόδου και κοσμοπολιτισμού της αγαπημένης του Καβάφη  πόλης, της Αλεξάνδρειας.

Σ’ ένα πλαίσιο που ανταποκρίνεται πιστά στη μεγάλη Ιστορία της περιόδου του μεσοπολέμου 1930-33, η Πέρσα Κουμούτση κινεί τούς ήρωές της, επινοημένους ή εμπνευσμένους από πρόσωπα που κάποτε η     παρουσία άφησε το στίγμα τους στην εμβληματική οδό Λέψιους της Αλεξάνδρειας, γνωστή από τη ζωή και το έργο του μεγάλου ποιητή  Κωνσταντίνου Καβάφη.

 

Η πόλις θα σε ακολουθεί. Στους δρόμους θα γυρνάς

τους ίδιους. Και στες γειτονιές τες ίδες θα γερνάς

και μες στα ίδια σπίτια αυτά θ’ ασπρίζεις……

 

Με πάντα παρούσα τη σκιά του ποιητή στα τελευταία χρόνια της ζωής του, η συγγραφέας ως παντεπόπτης, παρακολουθεί και συνδέει τον αναγνώστη με τις ορατές και αθέατες πλευρές της ζωής ανθρώπων που ανήκουν σε όλες τις τάξεις της κοινωνικής διαστρωμάτωσης.

Ο Χριστόφορος Παπαστεφάνου, διάσημος γιατρός με άμεμπτο προσωπείο, στον οποίο προσέφυγε ο Κωνσταντίνος παρά το γεγονός ότι «δεν άντεχε τόση υποκρισία, ούτε βέβαια τη λατρεία που του αποδιδόταν από όλους σχεδόν τους παροίκους»,  όταν «η βραχνάδα είχε ενταθεί αισθητά και με δυσκολία μπορούσε να καταπιεί, ενώ ο έντονος πόνος που τρυπούσε  το αυτί του δεν έλεγε να τον λυτρώσει.»

Με κυρίαρχο τον έρωτα και τα συνακόλουθα του, η Πέρσα Κουμούτση   δημιουργεί μια τοιχογραφία της εποχής με χρώματα άλλοτε ψυχρά και άλλοτε φλέγοντα, χωρίς να κρίνει, να νουθετεί να διδάσκει. Φθάνει στο βάθος της σκέψης, της ψυχοσύνθεσης των ηρώων, στις εσωτερικές τους συγκρούσεις να απαλλαγούν από το άγχος των «πρέπει» και των «θέλω» τους. Οι ήρωές της, στο πλείστο κοινοί καθημερινοί, αλλά και διακεκριμένοι άνθρωποι, με ζωές στο πλαίσιο ή στο περιθώριο της ζωής  του μεγάλου ποιητή, παρασύρονται από πάθη ανομολόγητα, από τη χαρά της ζωής, την τρέλα του έρωτα και συνάμα την προσπάθεια συντήρησης της κοινωνικής καταξίωσης, με τον φόβο της κατακραυγής του περίγυρου διαρκώς παρόντα, αλλά και τον χειρότερο, τον φόβο του θανάτου.  Φωτίζονται από την κινηματογραφική γραφή της, σε καίρια στιγμιότυπα της ζωής τους, στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, όπου η ζήλια, η επίκριση,  ο φθόνος, τόσο κοινά ανθρώπινα στοιχεία, φωτογραφίζουν τις προσωπικότητές τους και παράλληλα δημιουργούν με ενάργεια την ατμόσφαιρα και τις μυρωδιές  της εποχής. Κάποιοι από αυτούς έχουν την τύχη να συνδιαλέγονται με εμβληματικές προσωπικότητες της εποχής, Τσίρκα, Φόρστερ, Ουνγκαρέττι.

 «Η Αλεξάνδρεια Κωνσταντίνε! Το βιβλίο επιτέλους ολοκληρώθηκε!…

Το βιβλίο δεν ήταν απλώς έξοχο, ήταν μοναδικό, κι ο Άγγλος (ο Forster), εκτός του ότι διεκδικούσε την αθανασία με ένα τέτοιο πόνημα, θα συνέδεε το όνομά του για πάντα μ’ αυτή την πόλη!

Η βαθιά φιλία που ένωνε τον Κωνσταντίνο με τον Άγγλο συγγραφέα  «κλονίστηκε βάναυσα και στη θέση της θρόνιασε η ζήλια και ο ανταγωνισμός».

Ο Κωνσταντίνος συχνά επέκρινε τον εαυτό του, που δεν κατόρθωνε να απαλλαγεί από αξιοκατάκριτα συναισθήματα, ούτε μπορούσε να τα ελέγξει. Ήθελε την Αλεξάνδρεια αποκλειστικά δική του, ένιωθε ότι του ανήκε!»….. ήθελε να τη λατρεύει, να την υμνεί, να την αποθανατίζει, αλλά και να την επιτιμά, να την επικρίνει, να την αναθεματίζει.»

Ο χρόνος και η φθορά που επιφέρει στο σώμα, στο πρόσωπο, στο χαρακτήρα, στην αίσθηση του χώρου, στον έρωτα, απασχολούν την συγγραφέα και προσδιορίζονται με ζωντανές εικόνες μέσα από τις ζωές των ηρώων της.

Ο τόπος κινηματογραφείται με χρώματα αυθεντικά, με ήχους, μουσικές,   συνήθειες και εικόνες που μεταφέρουν τον αναγνώστη άμεσα στους  νωχελικούς ρυθμούς  της  εποχής.

«Στην κακόφημη εκείνη συνοικία, στο στενόμακρο σοκάκι που φιλοξενούσε τους μικρούς παραδείσους του αγοραίου έρωτα, ο ήχος που κυριαρχούσε ήταν εκείνος του γουργουρίσματος του ναργιλέ από τα διάφορα μικροσκοπικά καφενεία που ήταν διάσπαρτα στον δρόμο. Σκέπαζε ακόμα και την επωδό από τον παλιό αραβικό αμανέ που αντηχούσε από το σαραβαλιασμένο γραμμόφωνο…..»

 

Πέρσα Κουμούτση

   

Η πολυβραβευμένη συγγραφέας και μεταφράστρια, αναπαριστά με πειστικότητα την ατμόσφαιρα της εποχής, εστιάζοντας σε τρόπους συνδιαλλαγής και ανθρώπινες συμπεριφορές. Για κάποιους από τους ήρωές της υπερισχύουν οι αρχές, παλεύουν για τη διατήρηση της σχέσης τους, οι ηθικές αναστολές υπερισχύουν των παθών, αφήνουν όμως για πάντα στο βάθος του υποσυνείδητου τη νοσταλγία της ανεκπλήρωτης επιθυμίας. Για άλλους, οι κοινωνικοί κανόνες επιβάλλουν το προσωπείο αντί του προσώπου, κι αφήνουν να αιωρείται  αναπάντητο το ερώτημα αν η κοινωνική καταξίωση, η κατάκτηση πλούτου, η καθιέρωση αναγνωρισιμότητας μπορεί να είναι αυτοσκοπός, όταν θα πρέπει να αγνοηθούν αξίες, να συρρικνωθούν  ουσιαστικές επιθυμίες, να φυλακισθεί η ελεύθερη βούληση, να συνεχισθεί η πορεία της ζωής με εκκρεμείς  απαντήσεις.

Με ποιητικά ή πεζά προθέματα του Καβάφη η Πέρσα Κουμούτση μας κάνει κοινωνούς της ζωής των ηρώων της.

Φίλος του Κωνσταντίνου ο ξεπεσμένος δικηγόρος Φίλιππος Αναστασιάδης, με τις κακές εξαρτήσεις του, που η έλλειψη συνείδησης και η ψευδής εικόνα του εαυτού του τον εμπόδισαν να αποτρέψει έναν θάνατο. Άλλοι ήρωες, η μοναχική Αθηνά Θεοδώρου και η πιστή της υπηρέτρια Φαουζέγια, με τα προσωπικά τους δράματα. Η φιλήδονη νεαρή Μαρία, θύμα ανίερων φιλοδοξιών της μάνας της, που τάραζε το συντηρητικό προσωπείο της παροικίας. Ο υφασματέμπορος Κυριάκος Θεοδώρου και οι ηθικές του αναστολές. Ο Θωμάς Αλεξάνδρου, που ολιγωρεί μπροστά στον πειρασμό. Θα ξεπεράσει τις αρχές του, ώστε να υποκύψει;

«Μη ομιλείτε περί ενοχής μη ομιλείτε περί ευθύνης. Όταν περνά το Σύνταγμα της Ηδονής με μουσικήν και σημαίας, όταν ριγούν και τρέμουν αι αισθήσεις, άφρων και ασεβής είναι όστις μένει μακράν, όστις δεν ορμά εις την καλήν εκστρατείαν.»

  

Η Καλλιόπη Παπαστεφάνου, κάποτε όμορφη και συνετή, χωρίς  ιδιαίτερες φιλοδοξίες. Η ζωή την κάνει να επανέρχεται στα «αν» της νιότης της.

Η Μυρτώ, υποψήφιο θύμα ενός ελεεινού τυχοδιώκτη.

Η γοητευτική Ιταλίδα Σενιόρα Φραντσέσκα και η αντίδραση στο προσωπικό της δράμα.

Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα

που πρέπει το μεγάλο Ναί ή το μεγάλο Όχι         

να πούνε.

 

Η φιλόδοξη ηθοποιός Βικτωρία Παπαντωνίου και το αδίστακτο φλερτ της προς τον Θωμά Αλεξάνδρου.

…Η απόστασις φαίνεται μικρά κατά πρώτην όψιν, και

εν τοσούτω πόσον μακρόν ταξίδι είναι….

    

Ο Νικόλας Βαφειάδης επίλεκτο μέλος της αιγυπτιώτικης κοινωνίας,   συχνός επισκέπτης της Αλεξάνδρειας, όπου σκόπευε να μετακομίσει για να είναι κοντά στον φίλο του Κωνσταντίνο και τη αγαπημένη του Βικτωρία.

Ο ηθοποιός Ανδρέας Βιενόγλου, θα καταφέρει να πλήξει την σχέση του Νικόλα με την Βικτωρία;

Με τον σκηνοθέτη Αντουάν Ουμπιάν, μάρτυρα μιας απάτης, και τη συνομιλία του, με έντονη διάθεση «κοινωνικής κριτικής» σ’ έναν καφενέ,  με τον Μαχμούτ μπέη τελειώνει το συναρπαστικό, σπονδυλωτό αυτό  μυθιστόρημα της Πέρσας Κουμούτση, αφήνοντας στον αναγνώστη τη γεύση της νοσταλγίας μιας εποχής που έφυγε ανεπιστρεπτί μαζί με την    βεβαιότητα ότι άξιζε τον χρόνο του!

Η Αραβική ποίηση και λογοτεχνία οφείλουν χάριτες στην πολυβραβευμένη συγγραφέα και μεταφράστρια  Πέρσα Κουμούτση, που τις αφιέρωσε μεγάλο μέρος της εργογραφίας της. Μετέφρασε επίσης,  μεταξύ άλλων, ένα μεγάλο μέρος του έργου του Νομπελίστα συγγραφέα Ναγκίμπ Μαφχουζ.

 

Η Πέρσα Κουμούτση γεννήθηκε στο Κάιρο. Ήρθε στην Ελλάδα αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Φιλοσοφική Σχολή του Αιγυπτιακού Πανεπιστημίου του Καΐρου. Τα πρώτα χρόνια δίδαξε στην ανώτερη εκπαίδευση, ενώ από το 1993 ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη λογοτεχνική μετάφραση από τα αραβικά και τα αγγλικά. Εκτός από έργα αγγλόφωνων συγγραφέων, έχει μεταφράσει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Αιγύπτιου νομπελίστα λογοτέχνη Ναγκίμπ Μαχφούζ από τα αραβικά, καθώς και έργα άλλων σημαντικών Αράβων δημιουργών, όπως και αραβική ποίηση. Το 2001, τιμήθηκε για το σύνολο των μεταφράσεών της με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη, ενώ το αιγυπτιακό κράτος την έχει βραβεύσει δύο φορές για τη συνεισφορά της στην προώθηση και προβολή της αιγυπτιακής και αραβικής λογοτεχνίας γενικότερα. Επίσης, έχει λάβει Ειδική Διάκριση από το Τμήμα Ελληνικών και Λατινικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αλ Αζχάρ, Θυρεό από τον Σύλλογο Αποφοίτων της Αμπετείου Σχολής, Τιμητικό Μετάλλο από την Αμπέτειο Σχολή και Βραβείο από τον Σύνδεσμο Ελλήνων Αιγυπτιωτών. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή λογοτεχνικά συνέδρια, ενώ κείμενα και πεζά της έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από το 2002 μέχρι σήμερα έχει εκδώσει πέντε μυθιστορήματα. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορούν τα βιβλία της ΔΥΤΙΚΑ ΤΟΥ ΝΕΙΛΟΥ, ΚΑΦΕ ΚΛΕΜΕΝΤΕ, ΧΑΡΤΙΝΕΣ ΖΩΕΣ και ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΑΪΡΟΥ.

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top