Σοφία Διονυσοπούλου: « Όσο πιο δυνατό και καθαρό είναι κάτι, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο πόνος από την προδοσία»

Συνέντευξη στη Χρύσα Φάντη //

«Η Μήδεια δεν στρέφεται κατά των ανδρών. Στρέφεται κατά της προδοσίας, της φιλοχρηματίας και της αστικοποίησης του κόσμου. Στις Ψυχές ο έρωτας είναι σάρκινος, μεταφυσικός και αθώος».

Η συγγραφέας και μεταφράστρια Σοφία Διονυσοπούλου μιλάει στη Χρύσα Φάντη για την πρόσφατη συγγραφική της δουλειά, «Ψυχές στην ερημιά του», (εκδόσεις Ροδακιό, 2016), και «Μήδεια∙ μηδέν στο κόκκινο», (εκδόσεις Sestina, 2016).

-Αγαπητή κυρία Διονυσοπούλου. Το 2016 εκδώσατε δυο βιβλία λογοτεχνίας, εξαιρετικά ιδιαίτερα ως προς τη μορφή και το ύφος τους. Το πεζόμορφο  Ψυχές στην ερημιά του, από τις εκδόσεις Το Ροδακιό, και το  θεατρικό Μήδεια∙ μηδέν στο κόκκινο, από τις εκδόσεις Sestina. Ποια βιώματα, επιθυμίες, προσμονές ή εμμονές τα προκάλεσαν και ποιες στρατηγικές τα συνόδευσαν μέχρι την έκδοση; Κάντε μας, αν θέλετε, μια μικρή ξενάγηση στο συγγραφικό σας εργαστήρι.

-Οι Ψυχές γεννήθηκαν από την κατά μέτωπο συνάντησή μου με τον έρωτα και την ανάγκη μου να περιγράψω τον άνθρωπο που με έκανε να νιώσω τη μοναδικότητα αυτή χωρίς να εμφανίσω κανένα στοιχείο του. Έτσι οδηγήθηκα στο ότι ο καλύτερος τρόπος μη περιγραφικής περιγραφής θα ήταν η φαντασιακή αναβίωση του παρελθόντος του.

Η Μήδεια είναι ένας χαρακτήρας που με κεντρίζει από κοριτσάκι, και με αυτή θέλησα να κλείσω την τριλογία μου. Όπως και ο άντρας των Ψυχών έτσι και εκείνη είναι των απολύτων.

-Στο Ψυχές στην Ερημιά του, αρχίζετε με μια φράση σε θέση μότο: «Οι γυναίκες εφευρέθηκαν για να περιγράψουν έναν άντρα», σε αντιδιαστολή με την γνωστή «οι άντρες εφευρέθηκαν για να περιγράψουν μια γυναίκα» αποτύπωση-αντανάκλαση μιας κοινωνικά παγιωμένης κατάστασης που έδινε την δυνατότητα μόνο σε άρρενες συγγραφείς να γράφουν και να εκδίδουν (και επακόλουθα κάποιοι από αυτούς μέσα από τις γυναίκες που περιγράφανε να περνούν στην «αθανασία»). Εσείς τι ακριβώς επιδιώκατε αναποδογυρίζοντας αυτή τη φράση; (φράση που τρόπον τινά θυμίζει το Σκαριμπικό «τα γυρνάω ανάποδα για να έρθουν στα ίσα»).

–Δεν αναποδογυρίζω απολύτως τίποτα. Ποτέ δεν με απασχόλησε το φύλο των συγγραφέων. Αλλά θα απαντήσω συγκεκριμένα. Θεωρώ ότι όλοι οι συγγραφείς περιγράφονται από το αντικείμενό τους. Στο δικό μου βιβλίο οι πεταλούδες περιγράφουν τον άντρα καθιστώντας τον έτσι πρωταγωνιστή. Μέσω εκείνων βλέπουμε ποιος είναι χωρίς την παραμικρή δική μου διαμεσολάβηση. Εγώ πάλι, ως συγγραφέας, περιγράφομαι από τα πλάσματά μου και, ως Colias Croceus, ανήκω στο χορό που περιγράφει τον άντρα.

-Στο Ψυχές στην ερημιά του  διαπραγματεύεστε τον έρωτα μέσα από την ταξιδιωτική-ερωτική περιπλάνηση μιας αντρικής φιγούρας. Ενός άντρα που ψάχνει την ηδονή (κάποτε σαρκική αλλά κυρίως ονειρική και πλατωνική) σε δεκαπέντε διαφορετικές γυναικείες μορφές.  Μέχρι, λέτε, να θυμηθεί εκείνη που «την έχει ξαναδεί». Την Colias Croceus. Πρόκειται για τον έρωτα με την πρώτη ματιά;  Ή το déjà vu μιας αγάπης πολύ πέρα από τις αισθήσεις και τις συμβάσεις της σάρκας;    

-Πρόκειται για μια βιωματική συνάντηση σε λάθος χρόνο. Γι’ αυτό και σβήνει στην ομίχλη. Η συνάντηση συμβαίνει στη μέση του βιβλίου κι αυτό δείχνει τη σημασία της, σημασία που δεν έχει όμως περάσει στο συνειδητό. Ο έρωτας, όπως τα πάντα στη ζωή, θέλει κι αυτός τη στιγμή του. Και το ταξίδι δεν γίνεται πάντα για να επιστρέψεις στην Ιθάκη. Ενίοτε γίνεται για να μάθεις πώς ταξιδεύουν πιο φλογισμένα και πιο βαθιά. Επίσης εδώ δεν υπάρχει επιστροφή. Ο περιηγητής συνεχίζει το ταξίδι. Και ακριβώς αυτό το γεγονός φέρνει ξανά στο δρόμο του την Croceus τη στιγμή που και οι δύο μπορούν πια να διακρίνουν το απόλυτο που τους δένει.

-Η ερωτική λαχτάρα, λοιπόν, το απόλυτο του έρωτα, και η περιγραφή ενός άντρα-ταξιδευτή, από γυναίκες που από τόπο σε τόπο παίρνουν διαφορετικές μορφές, απροσδιόριστες, αινιγματικές, αέρινες στην πλειοψηφία τους, γυναίκες μέσα στο πουθενά ενός λεωφορείου στην έρημο, γυναίκες  γκέισες κι άλλες μπαρόβιες, όλες με τα χρωματιστά  φτερά της συνομοταξίας των λεπιδόπτερων,  δεκαπέντε κεφάλαια για γυναίκες πεταλούδες, εξ ου και οι λατινικοί τίτλοι.  

-Δεν θα τα χαρακτήριζα κεφάλαια, αλλά ποιητικά πεζά. Το καθένα ανοίγει και κλείνει με μια γυναικεία φιγούρα, όλες ίπτανται χρωματίζουν και σβήνονται στο μυαλό και στο χώρο του περιηγητή. Ιδίως όμως όλες τον προσδιορίζουν με τη μεγάλη γκάμα τους και τις ιδιαιτερότητές τους.

-Στο Μήδεια∙ μηδέν στο κόκκινο δεν υπάρχει άντρας να πρωταγωνιστεί, δεν υπάρχει ήρωας  ή ένας και μόνο αφηγητής. Ο λόγος εκφέρεται μέσα από δυο γυναικείες φωνές: τη Μ1 (κυριαρχική και σε κατάσταση ακραίας εγρήγορσης) και  τη Μ2  (πανικόβλητη, υποτακτική και στα πρόθυρα της κατάρρευσης), ή, άλλοτε πάλι, σε κάποια σημεία στο κείμενο, σαν μια και μόνη γυναίκα, μια ύπαρξη (με τις Μ1  και Μ2 ενωμένες σε μια φωνή, ή δυο φωνές που τελικά υποκύπτουν στο ένα και μοναδικό πεπρωμένο). Πείτε μου, τι σας οδήγησε σ’ αυτή την ευρηματική σύλληψη; 

-Είναι ακριβώς έτσι σε ό,τι αφορά στις φωνές και τον τρόπο που λειτουργούν η Μ1 και η Μ2. Όσο για τον άντρα, είναι απών ως παρουσία, απούσες δεν είναι όμως οι πράξεις του, οι οποίες οδηγούν στην τραγωδία. Επίσης στο τέλος εμφανίζεται, έφιππος μάλιστα, άσχετα αν δεν θα τον δούμε ποτέ επί σκηνής, χωρίς να του επιτραπεί ποτέ ο λόγος.

Η Μήδεια δεν είναι τρελή αλλά μεγαλειώδης. Είναι ταυτόχρονα μάγισσα/θεραπεύτρια/μάντισσα αλλά και βασίλισσα/γυναίκα. Προλέγει το μέλλον και ζει το παρόν. Με την εμφάνιση του έρωτα, σκίζεται σε δύο ισοδύναμα κομμάτια που συγκρούονται, σπαράσσονται αλλά και συγχωνεύονται. Το δράμα της ξεκινάει από τη στιγμή που μπαρκάρει γνωρίζοντας τι θα συμβεί. Και δεν μπορεί παρά να ζει πλέον με αυτά τα δυο κομμάτια, με όποια μορφή και αν παίρνουν αυτά.

-Αιτία της οργής της μυθικής Μήδειας είναι η προδοσία της από τον Ιάσωνα, πρώην εραστή, πρώην σύζυγο και πατέρα των παιδιών της. Αναρωτιέμαι: Στο Μήδεια∙ μηδέν στο κόκκινο, η δική σας κατακερματισμένη Μ1 Μ2 σκοτώνει τα παιδιά της αποκλειστικά από εγωισμό και ακυρωμένο  ερωτικό πάθος; Ή, από το φόβο και την αηδία που της προκαλεί η επίγνωση πως αυτά τα παιδιά δίπλα σε έναν επίορκο πατέρα και μια σφετερίστρια μητριά, θα έχουν  την ίδια με αυτούς κατάληξη; Θα εξελίσσονταν δηλαδή, και αυτά, αν τελικά επιβίωναν, σε προδότες και σφετεριστές; (Δεν ξεχνάμε, άλλωστε, ότι μια  μάντισσα, μπορεί μεν να στρέφεται στο παρελθόν  σκοπό όμως έχει να προβλέψει το μέλλον).  

-Προφανώς και η Μήδεια τα είχε όλα προβλέψει. Ακόμη και οι μάντεις όμως στον έρωτα τυφλώνονται και δεν ακούνε τις προβλέψεις τους. Οι λόγοι του «φόνου» είναι πολλοί: ζήλια, πόνος, πίκρα από την προδοσία, όπου η προδοσία δεν είναι μόνο απέναντι  σε μια γυναίκα, αλλά σε μια βασίλισσα που της σφετερίζονται το θρόνο και σε κάτι άλλο σημαντικότερο: σε μια ολόκληρη εποχή. Την εποχή της Φύσης, της μαγείας, των θεραπευτών. Μην ξεχνάμε ότι και ο Ιάσων θεραπευτής ήταν αλλά επέλεξε να γίνει αστός. Η προδοσία αυτή αποκτά ένα άλλο ιστορικό και πολιτικό βάρος, πέρα από το ερωτικό. Όσο για τα παιδιά, φυσικά και φοβάται – γνωρίζει την εξέλιξή τους: θα γίνουν αστοί, βασιλιάδες, τυραννίσκοι.

-Η δική σας Μήδεια (Μ1 Μ2) θα επιφέρει την ηθική εξόντωση του επίορκου Ιάσωνα, μες από τον φόνο των παιδιών τους. Ταυτόχρονα θα οδηγηθεί και η ίδια στην τρέλα και τη σιωπή. Σε τι μοιάζει και σε τι διαφέρει από την Μήδεια έτσι όπως την συναντάμε στον Ευριπίδη; Κατά τη γνώμη σας, μια γυναίκα με «σώας τας φρένας»  μπορεί να προβεί σε μια τέτοια πράξη; Στην περίπτωση της Μήδειας, (τόσο του Ευριπίδη όσο και της Μ1Μ2) θα μπορούσε να υπάρξει άλλος δρόμος; Κι όταν κάποιος ζητά και παίρνει εκδίκηση, τι τελικά, κατά τη γνώση σας, αποκομίζει; Υπάρχει δικαίωση στην εκδίκηση;   

-Στην προηγούμενη ερώτηση έβαλα τη λέξη φόνο σε εισαγωγικά. Θα επανέλθω λοιπόν. Η δική μου Μήδεια δεν σκοτώνει τα παιδιά της: τα θυσιάζει και η Ήρα τα ανασταίνει. Αυτό που βιώνει ο Ιάσων είναι η απώλεια καθώς πιστεύει ότι είναι νεκρά. Η Μήδεια βιώνει το φόνο της θυσίας με τα ίδια της τα χέρια, αφού όμως πρώτα μαχαιρώσει την κοιλιά της και αφαιρέσει από μέσα της κάθε δυνατότητα να ξαναγεννήσει. Ύστερα έρχεται η απώλεια και για κείνη. Δεν θα ξαναδεί τα παιδιά της, αλλά θα τα έχει σώσει. Από τον πατέρα τους, από την Κόρινθο, από τους αστούς και τον καινούργιο κόσμο.

Εγώ στηρίζομαι στο μύθο της Μήδειας, όπου τα παιδιά της θυσιάζονται στην Ήρα. Ο Ευριπίδης εκμοντέρνισε το χαρακτήρα της, διατηρώντας μεν τις μαγικές της ιδιότητες, δίνοντας όμως περισσότερη σημασία στη γυναικεία φύση της, κάτι που στην εποχή εκείνη θα μπορούσε να θεωρηθεί έως και φεμινιστικό. Εμένα με έλκουν τα αρχέτυπα. Και στις δύο περιπτώσεις πιστεύω ότι ο φόνος είναι αναπόφευκτος.

Η δική μου Μήδεια έχει σώας τας φρένας αλλά δεν είναι απλή γυναίκα. Είναι αρχετυπική φιγούρα. Εκφράζει τα ορμέμφυτα, τη Φύση και έχει δυνάμεις που κανένας άνθρωπος δεν διαθέτει. Εξ ου και μπορεί να σώσει τα παιδιά της μέσω του φόνου. Συνεπώς δεν μπορεί να γίνει σύγκριση με μια απλή γυναίκα που έχει σώας τας φρένας και σκοτώνει τα παιδιά της. Επίσης η Μήδειά μου χάνεται από αυτόν τον κόσμο, όχι επειδή βυθίζεται σε κάποια σχιζοφρένεια, αλλά επειδή ο κόσμος δεν την έχει ανάγκη πια.

Όσο για την εκδίκηση πιστεύω ότι όλοι αποκομίζουμε μια γλυκιά ηδονή. Αρκεί να γίνεται από μόνη της. Σχεδόν τυχαία. Χωρίς εμμονικά στοιχεία. Είναι ένα άλλο είδος δικαιοσύνης.

-Ενώ ο λόγος στο Ψυχές στην ερημιά του (λόγος ιδιότυπα λυρικός) περιγράφει ένα περιβάλλον μέσα στη φύση, ─ εξωτικό, λεπταίσθητο, πολύχρωμο και αισθησιακό ─, στο Μήδεια∙ μηδέν στο κόκκινο το ντεκόρ είναι εξαιρετικά ζοφερό και μινιμαλιστικό. Τα δε σουρεαλιστικά επιμέρους ευρήματα θυμίζουν θέατρο του παραλόγου. Επιπρόσθετα, στο Ψυχές στην ερημιά του πρωταγωνιστής είναι ένας άντρας σε διαρκή αναζήτηση της γυναίκας ως αντικειμένου του πόθου του, και στην αναζήτησή του αυτή συναντά  πλάσματα της ονειροφαντασίας του και γυναίκες που σαν ιπτάμενες μαινάδες τον ανυψώνουν, τον καταβυθίζουν, τον ταλαιπωρούν. Στο Μήδεια∙ μηδέν στο κόκκινο αντίθετα, οι γυναικείες φωνές στρέφονται κατά της αντρικής κυριαρχίας και του έρωτα, ενώ η οργή και το μίσος κυριαρχούν. Πώς εξηγείτε  αυτή τη διάσταση θεμάτων και οπτικής σε δυο βιβλία που εκδίδονται σχεδόν σύγχρονα από έναν και μοναδικό συγγραφέα; Θα μπορούσε αυτό να είναι  αποτέλεσμα σύμπτωσης; Θα έλεγα πως τα δυο αυτά βιβλία σας μέσα από εντελώς διαφορετικές καταστάσεις  συνομιλούν, ή βρίσκονται σε διαπραγμάτευση θέτοντας το καθένα μια (ή και περισσότερες), εκ διαμέτρου αντίθετες προτάσεις. 

-Και στα δύο βιβλία ο έρωτας είναι κυρίαρχο στοιχείο. Στις Ψυχές ο άντρας αναζητάει το απόλυτο, στη Μήδεια εκείνη έχει ζήσει το απόλυτο. Οι Ψυχές είναι ένα  ταξίδι, όπου ο έρωτας λειτουργεί αισθησιακά, αποσπασματικά μέχρι που αποτυπώνεται πια με όλη την ακτινοβολία του στο πρόσωπο της Croceus. Στη Μήδεια έχει προϋπάρξει ένα ταξίδι που καταλήγει σε προδοσία. Στις Ψυχές το περιβάλλον είναι όντος λυρικό και αισθησιακό. Έχουν όμως επίσης κάτι το κρυφά ζοφερό: η Croceus σκοτώνει τις άλλες γυναίκες. Στη Μήδεια το περιβάλλον είναι πράγματι ζοφερό, ο στίχος όμως του δίνει άλλη διάσταση. Η Μήδεια δεν στρέφεται κατά των ανδρών. Στρέφεται κατά της προδοσίας, της φιλοχρηματίας και της αστικοποίησης του κόσμου. Στις Ψυχές ο έρωτας είναι σάρκινος, μεταφυσικός και αθώος. Ακριβώς το ίδιο είναι και στη Μήδεια. Όσο πιο δυνατό και καθαρό είναι κάτι, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο πόνος από την προδοσία.

-Στα βιβλία σας παίζετε με τα σημεία στίξης με έναν δικό σας παράδοξο τρόπο. Επίσης, σας αρέσει να αξιοποιείτε δάνεια  από άλλες γλώσσες. Για παράδειγμα Λατινικά ή Γεωργιανά. Μιλήστε μας λίγο γι αυτό. 

-Ο τρόπος που παίζω με τα σημεία στίξης πηγάζει από δύο φαινομενικά αντίθετους τομείς: την προφορικότητα και τον κλασικό στίχο. Όταν μιλάμε δεν τονίζουμε τις λέξεις σύμφωνα με τη γραμματική. Κάνουμε ποιητικά ανεβοκατεβάσματα και κοψίματα. Όσο για τα δάνεια, είναι κάτι τυχαίο. Στις Ψυχές δεν μου άρεσαν τα επίσημα ελληνικά ονόματα. Στη Μήδεια, τα γεωργιανά χρησιμοποιούνται λόγω Κολχίδας, λόγω του ότι η Μήδεια ήταν ξένη και λόγω ότι στη Γεωργία η Μήδεια λατρεύεται σχεδόν σαν θεά.

-Παντού, και στα δυο αυτά πρόσφατα έργα σας, η μουσική των λέξεων κυριαρχεί. Ο λόγος είναι λαχανιαστός, στακάτος, ιδιόμορφα ρυθμικός. Γιατί επιλέξατε αυτό το ύφος, που περισσότερο παραπέμπει στη ποίηση, τόσο για τα πεζό σας κείμενο όσο και για το θεατρικό σας;

-Δεν είναι ζήτημα επιλογής. Οι Ψυχές δεν είναι διηγήματα ή μικρά πεζά. Είναι ποιητικά πεζά. Επίσης υπάρχει θέατρο πεζό και θέατρο ποιητικό. Το θέατρο ουσιαστικά άρχισε να γνωρίζει και τη μορφή του πεζού μόνο από τον δέκατο όγδοο αιώνα και μετά. Το θέατρό μου πάντα είναι γραμμένο σε στίχο. Ακόμη και η πεζόμορφη Νυχτωδία είναι γραμμένη σχεδόν εξολοκλήρου σε δεκαπεντασύλλαβο. Και τα δύο βιβλία ανήκουν στην ποίηση. Απλώς για κάποιον μυστήριο λόγο στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε ποίηση μόνο τις ποιητικές συλλογές και τα μεμονωμένα ποιήματα που δημοσιεύονται στα περιοδικά.

-κ. Διονυσοπούλου, σας ευχαριστούμε θερμά. Καλοτάξιδα να είναι τα έργα σας και καλή σας συνέχεια!

Βιογραφικό της συγγραφέως:

Η Σοφία Διονυσοπούλου γεννήθηκε στο Κάιρο το 1966.

ΣΠΟΥΔΕΣ:

1999-2000: Σεμινάριο σκηνοθεσίας με τον Γιάννη Κακλέα.

1999: Συνεργάτης του Γιάννη Χουβαρδά για δραματοποίηση του Συμποσίου του Πλάτωνα.

1995-98. Κλασσικό τραγούδι και σκηνοθεσία Όπερας στο Παρίσι.

1996. Κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος του Πανεπιστημίου της Σορβόννης (Paris IV): Συγκριτική Λογοτεχνία με θέμα Φαντασιακό ή συλλογικό όνειρο στον Εμπειρίκο και στον Παπαδιαμάντη.

1991-93. Σπουδές και αποφοίτηση από το Κέντρο Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών. Σπουδές κλασσικού τραγουδιού στο ωδείο Φίλιππος Νάκας.

1986-90. Σπουδές γαλλικής λογοτεχνίας και αποφοίτηση από το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης.

1984-86. Φωτογραφία στη σχολή Χλιβερού (Εργαστήρι Μελέτης και Εφαρμογής της Φωτογραφίας), Αθήνα.

*Από το 1998 ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Έχει διδάξει μετάφραση στο Κ.Λ.Μ. του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών (Θεατρική μετάφραση) και  στο Κ.Λ.Μ. του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης (Μετάφραση και μουσική).

* Έχει διδάξει θεατρική γραφή στο φεστιβάλ Intercity της Φλωρεντίας.

Έχει δουλέψει ως επιμελήτρια στις εκδόσεις Καστανιώτη και Ελληνικά Γράμματα.

ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΕΣ ΤΗΣ

Νυχτωδία, (Τεχνοχώρος υπό σκιάν, Φεβρουάριος 2000)

Νεροπομπή, (Αναλόγιο στην Αρλ, Γαλλία, Ιούλιος 2000)

Νεροπομπή, (Θέατρο της Άνοιξης, Οκτώβριος 2001)

Evadam, (Θέατρο της Άνοιξης, Μάιος 2004, Οκτώβριος 2004, Θεσσαλονίκη, φεστιβάλ Δημητρίων 2005)

Ο Μονόκερως του πόθου, (Θέατρο Φούρνος, Φεβρουάριος-Μάρτιος 2006.)

Ρωτάω γιατί, (Θέατρο Φούρνος, 2008)

Ιφιγένεια της Ευριπίδου, (Θέατρο Φούρνος, Ιανουάριος-Μάρτιος 2010.)

Ροδώνες και πέρλες, (μπαρ Δουκάτο, Απρίλιος-Μάιος 2012, Cabaret Voltaire, Σεπτέμβριος- Οκτώβριος, Σίφνος.)

Το μάτι της Τίγρης της Χρύσας Σπηλιώτη, (Εθνικό Θέατρο, Μάιος 2013)

* Η πρώτη παρουσίαση της Νεροπομπής έγινε στα γαλλικά στην Άρλ, με την ίδια και τη Σουσανίκ Ταμραζιάν.

* Η Νυχτωδία επιλέχτηκε από το Φεστιβάλ Φλωρεντίας Intercity και ανέβηκε στα ιταλικά σε σκηνοθεσία Μπάρμπαρα Νατίβι, τον Οκτώβριο του 2002.

ΕΡΓΑ ΤΗΣ

Με τις ευλογίες των νεκρών, διηγήματα (ΑΓΡΑ 1997).

Νυχτωδία, θέατρο (ΑΓΡΑ 2000).

Νεροπομπή , θέατρο (Νεφέλη 2001).

Ο μονόκερως του πόθου, (θέατρο, 2006 – μαζί με τη Μαρίνα Μέντζου).  

Ρωτάω γιατί (θέατρο, 2008 – με τη Μαρίνα Μέντζου και συλλογική δουλειά με τους ηθοποιούς).

Ιφιγένεια της Ευριπίδου, θέατρο (Νεφέλη 2010).

Η κόρη του ξενοδόχου, μυθιστόρημα (ΑΓΡΑ 2012).

Μήδεια∙ μηδέν στο κόκκινο (θέατρο, εκδόσεις Sestina, 2016).

Ψυχές στην ερημιά του (ποιητικά διηγήματα, εκδόσεις Το ροδακιό, 2016).

Monocordes, (μικροί μονόλογοι ζώων στα γαλλικά).

Η Νυχτωδία απέσπασε το πρώτο βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου θεατρικού συγγραφέα από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1999.

Η Νεροπομπή, η Ιφιγένεια της Ευριπίδου και η Μήδεια∙ μηδέν στο κόκκινο βγαίνουν ως τριλογία στα γαλλικά από τις Nouvelles éditions με τίτλο Mers de vent.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

Ματιάς Ενάρ Πυξίδα (Στερέωμα 2016)

Μ. ντε Κερανγκάλ Γέφυρα ζωής (Καλέντης, 2015)

Καρίν Τουίλ Με ξένη ταυτότητα (Καπόν, 2014)

Σ. ντε Μποβουάρ Ταξίδι στη Μόσχα (Μεταίχμιο 2014)

Βιντάλ Νακέ  Αγώνας μου, η Ιστορία, (Ολκός, 2007)

Φρανσουά Τζόουνς Γκορλέν Ροζ κουφετί (Καστανιώτης, 2003)

Γκομπρόβιτς Βίτολντ.   Το φαγοπότι στης κόμισσας Χαψούλη (Άγρα, 1999)

Ζολά Εμίλ                      Το δημιούργημα (Καστανιώτης, 2005)

Ιονέσκο                          Παιχνίδια σφαγής (Για την ομάδα Άσκηση, 2008)

Καζανόβα Τζάκομο       Ιστορία της ζωής μου (Άγρα, 1995)

Κάζας Ρος Αντόνι         Το θεώρημα του Αλμοδόβαρ (Ελλ. Γράμματα, 2009)

Καντιόζ Ολιβιέ              Ο συνταγματάρχης των Ζουάβων (θέατρο)

Λεσάζ                            Τουρκαρέ (Γαλ. Ινστ.Αθ, 1993)

Λουίς Πιερ                     Εγχειρίδιο καλής συμπεριφοράς κορασίδων…(Άγρα, 1998)

Μεγιάκ Ανρί – Λουντοβίκ Αλεβί  Κάρμεν (Εθν. Λυρ. Σκηνή, 2006)

Μολιέρος                   Ο Απερίγραπτος ή ο Εκτός τόπου και χρόνου, και Το ερωτικό  Πείσμα (Άπαντα Μολιέρου, εκδ. Επικαιρότητα)

Μπαλζάκ Ονορέ ντε     Ένα πάθος στην έρημο (Άγρα, 1997)

Μπεσόν Φιλίπ                Όταν έφυγαν οι άντρες (Καστανιώτης 2002)

Μπεσόν Φιλίπ                Ο αδερφός του (Καστανιώτης 2003)

Μπρεσόν Ανρί Καρτιέ   Η αποφασιστική στιγμή (Άγρα, 1999)

Νοτόμπ Αμελί                Θερμόμετρο (Αλεξάνδρεια 2000)

Πιάβε Φραντσέσκο Μαρία   Σιμόν Μποκκανέγκρα (εκδ. Εθν. Λυρ. Σκηνή, 2007)

Περς Σαιν Τζον              Εγκώμια (Ποίηση, 2001)

Σαντ                              Διάλογος ενός ιερωμένου με έναν μελλοθάνατο (Άγρα, 2008)

Σερό Κολίν                     Παντογνώστης και Ζωντόβολος (Γαλ. Ινστ. Αθ. 1996)

Σμιτ Ερίκ Εμανουέλ      Όταν ήμουν έργο τέχνης (Εκδ. Όπερα, 2009)

Σμιτ Ερικ                      Η ονειροπόλα της Οστάνδης (υπό έκδοση, Εκδ. Όπερα)

Στάινερ Τζωρτζ             Η σιωπή των βιβλίων (Ολκός, 2008)

Χακίμ Αντέλ                  Κορμοί (θέατρο)

* Έχει πάρει πέντε φορές την υποτροφία μετάφρασης από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες και 2 φορές από το γαλλικό Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Έχει φιλοξενηθεί έξι φορές στο Διεθνές Κέντρο Λογοτεχνικής Μετάφρασης της Αρλ.

* Είναι μέλος της Εταιρίας συγγραφέων και της Αναγνωστικής εταιρείας Κέρκυρας.