Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Γύρω απ’ τον Λάζαρο
02/04/2015, 11:00 πμ

Γύρω απ’ τον Λάζαρο

Γράφει η Τέσυ Μπάιλα //

 

Σοφία Αυγερινού: «Ο άλλος Λάζαρος», Εκδ. Νεφέλη, σελ 332

 

τεσΤρεις ζωές χρειάστηκε ο Λάζαρος για να διεκδικήσει τη δική του φωνή και να υψώσει την αντίθεσή της σε ό,τι η συνείδησή του δεν μπόρεσε να αποδεχτεί. Ο Λάζαρος είναι ένας άνθρωπος σαν όλους μας. Με τους δικούς του κώδικες αξιών, διαμορφωμένους συχνά κατά το συμφέρον του, με τις δικές του φιλοδοξίες και τους προσωπικούς του στόχους.

Κι ενώ η συγγραφέας μας τον συστήνει από την αρχή του βιβλίου στην πραγματικότητα αυτό που μας συστήνει είναι η κοινωνικοοικονομική εξέλιξη του τόπου, στον οποίο γεννήθηκε, οι συνθήκες που διαμόρφωσε στην πορεία του και τον διαμόρφωσαν ταυτόχρονα, και το κλίμα μιας συγκρατημένης απελπισίας που σταδιακά μεγεθύνεται στην κοινωνία της οικονομικής κρίσης και της ανθρώπινης ανοχής.

Ο Λάζαρος μοιάζει να είναι ένας άνθρωπος φτωχός και αθώος μας λέει η συγγραφέας. Στην πορεία η ίδια αποδομεί αυτούς τους χαρακτηρισμούς. Πόσο αθώος μπορεί να είναι κάποιος ο οποίος ανταλλάσσει την κόρη του για να μετριάσει τα χρέη του, σχεδιάζει μικροκομπίνες και γνωρίζει πως η γυναίκα του δίνεται στο διευθυντή του νοσοκομείου για να ξεπληρώσει το δικό του χρέος;

Ο Λάζαρος είναι ο αντιπροσωπευτικός άνθρωπος της εποχής μας και η συγγραφέας μάς δίνει με το βιβλίο της έναν καθρέφτη μέσα στον οποίο αν κοιτάξουμε προσεκτικά οι περισσότεροι από εμάς θα αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας ή έστω κάποια χαρακτηριστικά του, θα δούμε τις καλοστημένες βιτρίνες της ζωής μας και το προσπέρασμα μας εκεί όπου χρειάζεται η αλληλεγγύη και η αγάπη για τον συνάνθρωπό μας.

Γύρω από τον Λάζαρο δορυφορικά περιστρέφονται οι άλλοι ήρωες. Η γυναίκα του Αγλαΐα με τις προσωπικές της παραχωρήσεις, η κόρη του Λίνα, η οποία ενώ στην αρχή μοιάζει να είναι ένας παγερά αδιάφορος άνθρωπος, στην πορεία καταλαβαίνουμε ότι απλώς είναι η συνέχεια του Λάζαρου. Μεγαλωμένη με τις ίδιες αξίες δεν μπορεί να λειτουργήσει διαφορετικά.

Κυρίως όμως αυτό που ηχηρά εμφανίζεται σε ολόκληρο το βιβλίο είναι η σιωπή. Μια σιωπή που λειτουργεί ως προτροπή για το τέλος της κοινωνίας. Όλοι γύρω από τον Λάζαρο και την Αγλαΐα σωπαίνουν. Το χειρότερο είναι όμως ότι ούτε οι ίδιοι μιλούν. Στωικά δέχονται τη μοίρα τους και επαναπαύονται μέσα στους προσωπικούς τους συμβιβασμούς. Μια ελάχιστη κραυγή αξιοπρέπειας θα βγει μόνο όταν η Αγλαΐα αρνηθεί την οικονομική βοήθεια που θα τους πετάξει στα μούτρα ο πλούσιος σύζυγος της κόρης τους, όπως πετάει κανείς ένα ξεροκόμματο στο σκυλί που κοιμάται στα σκαλιά της εισόδου του, για να σταματήσει να γαυγίζει.

Και μια ολόκληρη κοινωνία που νοιάζεται για τον συνάνθρωπό της μόνο όταν μέσω της φιλευσπλαχνίας της μπορεί και η ίδια να προβληθεί. Είναι σπαραχτικές οι σκηνές που περιγράφουν τη μοναξιά των άστεγων πια ηρώων όταν ο Λάζαρος και η Αγλαΐα χάνουν το σπίτι και το μαγαζί τους και μένουν στο δρόμο, τυλιγμένοι με το νυφικό σεντόνι των ονείρων τους, ανήμποροι να αντιδράσουν και ο κόσμος ενεργοποιείται για να τους βοηθήσει μόνο μετά την προβολή της κατάστασης τους στην τηλεόραση.

Όλα καθορίζονται από το χρήμα και τις προσδοκίες που αυτό γεννά στους ανθρώπους. Αυτό δημιουργεί ανάγκες, μεγεθύνει τις πραγματικές, αλλοιώνει τις συνειδήσεις, απελπίζει τους ανθρώπους και προσδιορίζει κάθε σκοτεινό κίνητρο τους. Ο Λάζαρος θα το καταλάβει αυτό πολύ καλά αλλά θα έχει μια ευκαιρία, αθέατος πια να δει ξεκάθαρα τα πράγματα, να μιλήσει, να φωνάξει, ίσως και να εκδικηθεί.

«Εκείνο που θα σου προσάψουν τα χελιδόνια είναι η Άνοιξη που δεν έφερες», γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Λάζαρος, την ώρα της κρίσης θα κληθεί να απολογηθεί όχι επειδή δεν «σήκωσε το χέρι να χτυπήσει ούτε κουνούπι αλλά επειδή δεν σήκωσε το χέρι του ούτε για να εμποδίσει κάποιον άλλο που πήγαινε να χτυπήσει ένα κουνούπι».

Θα καταλάβει πόσο δύσκολη περιπέτεια είναι η ίδια η ζωή και θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί αυτή τη δεύτερη ευκαιρία για να υψώσει τη δική του κραυγή ενάντια σε ό,τι τον κατέστρεψε. Δε θα τα καταφέρει και πάλι.

Το βιβλίο είναι γραμμένο σαν ένα αλληγορικό παραμύθι. Η Σοφία Αυγερινού καταθέτει τις πιο μεγάλες αλήθειες που μας χαρακτηρίζουν όλους ως κοινωνία μέσα από ένα συμβολισμό. Ακόμα και το όνομα του κεντρικού ήρωα που έχει επιλέξει, Λάζαρος, δεν είναι καθόλου τυχαίο, παραπέμπει στην ευκαιρία της δεύτερης ζωής και μας δίνει το ξεκάθαρο μήνυμά του μέσα από μια πολύ επιτυχημένη σκηνή γεμάτη βιβλικές αναφορές.

Ωστόσο η Σοφία Αυγερινού καταθέτει τη δική της κραυγή. Με βοηθό την απρόσκοπτη αφηγηματική ροή του κειμένου βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει με τρυφερότητα, με ένταση αλλά και με ευφάνταστο τρόπο για την αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου μέσα στον πολιτισμό που δημιουργεί, για το σύστημα που τον εξαναγκάζει σε μια ζωή ασφυκτική, για την τραγική απάθεια του σύγχρονου ανθρώπου μπροστά σε όλα αυτά, για τη μελαγχολία που σχετίζεται με τη διάψευση ονείρων, ενθουσιασμών και αισθημάτων και μας παροτρύνει καλειδοσκοπικά να κοιτάξουμε τον εαυτό μας και να αναλογιστούμε τις ευθύνες μας.

Το βιβλίο λειτουργεί ως αφετηρία για ένα ταξίδι αυτογνωσίας για τον αναγνώστη του. Οι ήρωές του περιγράφονται αδρά και οι ψυχολογικές και συναισθηματικές διακυμάνσεις τους γίνονται η αφορμή να σκεφτούμε τα ποσοστά ευθύνης που έχουμε όλοι μας μπροστά στην εσωτερικότητα ενός κόσμου, η οποία χάνεται και στην καταβύθιση μας τελικά στον κόσμο της ματαιότητας και στον περιορισμό των ελπίδων. Η συγγραφέας μάς καλεί να δούμε ότι το μέλλον που μας περιμένει είναι να μεταβληθούμε σε «περιπλανώμενες σκληρότητες» και αυτό είναι που την τρομάζει.

Σε ένα συγκλονιστικό απόσπασμα γράφει η Σοφία Αυγερινού: «Μια μαυριδερή ουσία λιμνάζει μέσα στον καθένα, λες και έχει γεννηθεί μαζί του, και μεγαλώνει μαζί του, και μεταμορφώνεται κάποτε σε απόστημα, κάποτε σε παράσιτο, κάποτε σε ψέμα, προσποίηση και φονικό. Κανείς δεν ξέρει την ακριβή ώρα που θα πάψει να είναι ο εαυτός του και θ’ αρχίσει η παραμόρφωση: η γάγγραινα, η τύφλωση, η πανούκλα. Κι όλα αυτά κάτω από τη ροδαλή επιδερμίδα που σφύζει από ζωή. Μέχρι να σαπίσει όλη η σάρκα, να πνιγεί το κουκούτσι χωρίς βλαστούς, και ο άνθρωπος ν’ απομείνει μια φλούδα, μια περιπλανώμενη σκληρότητα».

Το τελευταίο κομμάτι του βιβλίου είναι μια συνταρακτική σύνοψη όλου του νοήματος το οποίο ο αναγνώστης διαβάζει με κομμένη την ανάσα, καθώς η τρίτη ευκαιρία που έχει ο Λάζαρος στη ζωή είναι συγκλονιστικά τραγική. Έχει έρθει καλύτερος σίγουρα, αφού τώρα πια είναι ένας γάιδαρος. Η αξιοπρέπειά του τον καταδικάζει αυτή τη φορά σε ένα ανελέητο ξυλοδαρμό από τον άνθρωπο και η συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να καταδείξει την ανθρώπινη αναλγησία μπροστά στο προσωπικό όφελος, το σκυμμένο κεφάλι μπροστά στο συμφέρον, την απόγνωση που νιώθει στην αδικία ο πιο αδύναμος. Μόνο που αυτή τη φορά, λίγο πριν από το τέλος, θα βρει τη δύναμη επιτέλους να αντιδράσει, να κλωτσήσει στα μούτρα την ανθρώπινη υποκρισία που βλέπει μπροστά στα μάτια της το άδικο και σιωπά.

Κλείνοντας αυτό το βιβλίο ο αναγνώστης θα δει ότι οι πιο μεγάλες αλήθειες συσκευάζονται μέσα σε ένα παραμύθι, γραμμένο με ευαισθησία, ότι το παραμύθι μπορεί να γίνει το όχημα για να αντιληφθεί κανείς την τραγωδία που κρύβει μέσα της η ζωή, όταν στερείται τις ηθικές της συντεταγμένες, και πως οι κοινωνικές αδικίες κατακρεουργούν την προσωπικότητα ενός ανθρώπου με τον ίδιο τρόπο που δημιουργούν τις συνθήκες της πτώσης του ή της εξέγερσής του.

 

Βιογραφικό

118421αΗ Σοφία Αυγερινού γεννήθηκε το 1975 στην Αθήνα. Έχει εργαστεί ως δικηγόρος και εκπαιδευτικός, είναι παντρεμένη και έχει μια κόρη. Σπούδασε Νομικά, Φιλοσοφία του Δικαίου και Γερμανική Λογοτεχνία και είναι υποψήφια διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μιλάει γερμανικά, αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Έχει εκδώσει το μυθιστόρημα Το χρονικό μιας Διαβολούπολης στις εκδόσεις Βιβλιοπωλείο της Εστίας, με τις οποίες συνεργάστηκε και ως μεταφράστρια. Ο άλλος Λάζαρος είναι το δεύτερο μυθιστόρημά της.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top