Είσαι Αϊνστάιν, το ξέρεις;

Γράφει η Ρίτα  Βελώνη //

Tα έξυπνα παιδιά δεν γεννιούνται. Γίνονται! Aυτό, υποστηρίζουν σήμερα οι ερευνητές, που φέρνουν στο φως νέα δεδομένα για την λειτουργία και τις δυνατότητες εκμάθησης του παιδικού εγκεφάλου. Διαβάστε λοιπόν τι προτείνουν για να αυξήσετε την ευφυΐα των παιδιών σας και αναλάβετε… δράση.

[«Εβδομάδα Ενημέρωσης για τον Εγκέφαλο» 10-17 Μαρτίου]

Αν και επικρατεί γενικώς η άποψη ότι η εξυπνάδα είναι θέμα γονιδίων και δεν διδάσκεται, τώρα πολλοί γενετιστές έρχονται να ανατρέψουν αυτές τις θεωρίες. Η σύγχρονη επιστήμη έχει καταλήξει στο αισιόδοξο συμπέρασμα, ότι η ευφυΐα είναι κατά 49% γενετικά κληρονομήσιμη και κατά 51% διεγέρσιμη από τους γονείς και το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί. Όπως μάλιστα ισχυρίζεται ο διάσημος Αμερικανός γενετιστής, Ντέιβιντ Σενκ στο βιβλίο του “Τhe Genius in all of us” (“Η ιδιοφυία μέσα σε όλους μας”): «πολλά από τα παιδιά που γεννιούνται έξυπνα δεν εξελίσσονται όπως θα περίμενες κανείς, ενώ εξίσου συχνά συμβαίνει παιδιά που δεν είναι ιδιαίτερα έξυπνα να επιτυγχάνουν πολλά στην ζωή τους». Δείτε λοιπόν τι υποστηρίζουν σήμερα οι επιστήμονες για την λειτουργία και τις δυνατότητες εκμάθησης του παιδικού εγκεφάλου, αλλά και τι μπορείτε να κάνετε ως γονείς, για να αυξήσετε την ευφυΐα του παιδιού σας.

Mα ποιο είναι το «χαρισματικό» παιδί;

Σύμφωνα με τον καθηγητή Γνωστικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon, Robert Siegler: «Ένα προικισμένο παιδί, ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα για μία ή πολλές ικανότητες, οι οποίες μπορεί να αφορούν τις τέχνες, τα μαθηματικά ή ένα ευρύτερο φάσμα, όπως είναι η δημιουργική σκέψη κ.α. Ωστόσο, στο να ανακαλύψει ένα παιδί και να καλλιεργήσει την όποια «κλίση» του, oι γονείς θα παίξουν καθοριστικό ρόλο, αν του παρέχουν τα κατάλληλα πνευματικά ερεθίσματα . Για παράδειγμα, τα παιδιά μπορούν να γίνουν αυθεντίες σε μια ξένη γλώσσα αλλά και σε οτιδήποτε απαιτεί επιδεξιότητα των κινήσεων (αθλήματα, χορός, μουσικά όργανα) αν ξεκινήσουν την εκμάθησή του σε πολύ μικρή ηλικία. Για όλα αυτά, τα γονίδια με τα οποία γεννιόμαστε συμβάλουν σημαντικά. Σημαντικό είναι όμως και πόσο σκληρά θα δουλέψει το παιδί για την καλλιέργεια του μυαλού του , αλλά και πόσο επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες».

Οι 6 συνταγές της ευφυΐας;

H Aμερικανική Ένωση Xαρισματικών Παιδιών (National Association for Gifted Children), σε μία προσπάθεια να βοηθήσει τους γονείς να παρέχουν όσο περισσότερα πνευματικά ερεθίσματα στα παιδιά τους, έχει συνοψίσει και τους συνιστά τις παρακάτω 6 «συνταγές «ευφυΐας».

1. Φέρτε τα σε επαφή με την μουσική. Ο κόσμος της μελωδίας, είναι ένας πολύ ευχάριστος τρόπος για να εξασκήσει σωστά ένα παιδί τον εγκέφαλό του. Όπως μάλιστα έδειξε πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου του Τορόντο: τα παιδιά που διδάσκονται μουσική έχουν πιο συγκροτημένη σκέψη και πολύ ψηλότερο ΙQ στην ενήλικη ζωή τους.

2. Μυήστε τα, στον κόσμο του βιβλίου: Όλες οι έρευνες επιβεβαιώνουν πως η πρόσβαση σε βιβλία, διευρύνουν τους πνευματικούς ορίζοντες του παιδιού και ενισχύουν την αντίληψή. Το διάβασμα διεγείρει τον εγκέφαλο, το βοηθά να σκέφτεται με συνοχή και να «χτίζει» γενικές γνώσεις για τον κόσμο. Και βέβαια, ένα παραπάνω κίνητρο για διάβασμα έχουν τα παιδιά που βλέπουν τους γονείς τους να διαβάζουν.

3. Συνηθίστε τα, στη σωστή διατροφή: Ο εγκέφαλος δεν μπορεί να λειτουργήσει σε πλήρη απόδοση χωρίς τα απαραίτητα «καύσιμα». H διατροφή όμως πρέπει να περιλαμβάνει τροφές από όλες τις κατηγορίες (φρούτα και λαχανικά, δημητριακά, γαλακτοκομικά, κρέας, ψάρια και πουλερικά). Eίναι, επίσης, σημαντικό για το παιδί να μην παραλείπει γεύματα, γιατί τότε, το μυαλό, στην προσπάθειά του να προσαρμοστεί στην έλλειψη κάποιων στοιχείων, που του είναι απαραίτητα για να λειτουργήσει, κουράζεται και αποδιοργανώνεται.
4. Ωθήστε τα, στον αθλητισμό: Αμερικανοί ερευνητές διαπίστωσαν ότι η σωματική άσκηση για τα παιδιά είναι σημαντική, όχι μόνο για τους προφανείς λόγους της καλής φυσικής κατάστασης, αλλά και επειδή βελτιώνεται η εγκεφαλική τους λειτουργία. Επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Ιλινόι μελέτησαν δεκάδες παιδιά ηλικίας 9-10 ετών και διαπίστωσαν ότι τα παιδιά που ασκούνται βελτιώνουν ταυτόχρονα με τη φυσική τους κατάσταση και τον μηχανισμό της μνήμης. ‘Οπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, στα παιδιά που ασκούνται σωματικά αυξάνεται το μέγεθος του ιππόκαμπου, της περιοχής του εγκεφάλου που συνδέεται με τους μηχανισμούς της εκμάθησης. Τα παιδιά που ασκούνταν σωματικά είχαν κατά 12% μεγαλύτερο ιππόκαμπο από εκείνα που δεν ασκούνταν και τα κατάφεραν καλύτερα από αυτά σε διάφορα τεστ μνήμης.

5. Υποστηρίξτε τα, συναισθηματικά: Όταν το περιβάλλον του σπιτιού ή του σχολείου είναι προβληματικό, υπάρχει ο κίνδυνος ανάπτυξης ψυχοσωματικών προβλημάτων, που παρεμποδίζουν την εξέλιξη του παιδιού. Tο παιδί «αρρωσταίνει» προκειμένου να αποφύγει το σχολείο ή για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των γονιών. Έτσι, αναλώνεται σε αυτή την προσπάθεια και αποκόπτεται από άλλα ερεθίσματα και ενδιαφέροντα. Επιπλέον, σύμφωνα με τους ερευνητές, η συναισθηματική ασφάλεια είναι πιο αποτελεσματική όσον αφορά τη βελτίωση των εγκεφαλικών λειτουργιών, ακόμη και από το παιχνίδι στην παιδική χαρά ή όπου αλλού.

6. Και ασφαλώς στο παιχνίδι λέτε πάντα ναι! Σύμφωνα με τους ερευνητές, το παιδί μέσα από το παιχνίδι διαμορφώνει ταυτότητα, αποφορτίζεται, μαθαίνει, ηρεμεί. Αντίθετα ένα παιδί χωρίς ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι αδυνατεί να αφομοιώσει σε βάθος ό,τι διδάσκεται. Aυτό μπορεί να πάρει τη μορφή άγχους, ευερεθιστότητας, αφηρημάδας, έντονης ανυπακοής, δυσκολίας στη μάθηση κ.ά. Όλως παραδόξως-λέει ο καθηγητής Γνωστικής Ψυχολογίας ,Robert Siegler- διαπιστώνεται ότι ακόμα και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια μπορούν να οξύνουν το πνεύμα, όχι βέβαια τα βίαια που κάνουν το παιδί μοναχικό και αφηρημένο, αλλά εκείνα που απαιτούν στρατηγική σκέψη, αναπτύσσουν οργανωτικές ικανότητες και ενισχύουν το ομαδικό πνεύμα και τη δημιουργικότητα. Το ίδιο και τα εγκεφαλικά παιχνίδια, όπως το σκάκι, το sudoku, τα σταυρόλεξα, κτλ., αποτελούν μια πολύ καλή γυμναστική του εγκεφάλου, αφού ο παίκτης λύνει προβλήματα και παίρνει αποφάσεις. «Τα παιδιά που παίζουν συχνά επιτραπέζια παιχνίδια έχουν περισσότερες αριθμητικές γνώσεις. Επιπλέον, σε παιδιά που δεν είχαν πολλές αριθμητικές γνώσεις και τους δόθηκε η δυνατότητα να παίξουν επιτραπέζια παιχνίδια, παρατηρήθηκε σημαντική πρόοδος» απέδειξαν οι έρευνες στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon ( Η.Π.Α) .

Τι άλλο πρέπει να ξέρετε:
* Η αδυναμία συγκέντρωσης σε ένα παιδί, μπορεί να σχετίζεται με έλλειψη ή κακή ποιότητα ύπνου. Ο ύπνος βοηθά στη μνήμη και είναι απαραίτητος για τη διαδικασία της μάθησης. Πιο συγκεκριμένα, βοηθά να αποθηκεύονται και να «ταξινομούνται» οι πληροφορίες που παίρνει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αντίθετα, όταν δεν κοιμάται αρκετά ή καλά, τότε ο εγκέφαλός του αποδιοργανώνεται .

* Η απουσία φίλων και συναναστροφών «κοιμίζουν» τα εγκεφαλικά κύτταρα. Γι’ αυτό και η μοναξιά ενός παιδιού θεωρείται από τους χειρότερους εχθρούς του λόγου και της σκέψης του . Όταν ο νους του είναι απασχολημένος με ανήσυχες και καταθλιπτικές σκέψεις, η μνήμη αποδιοργανώνεται. Ένα παιδί που δεν διεγείρει το μυαλό του με καινούργια μηνύματα, είναι πιθανό να παρουσιάσει σταδιακά αδυναμία συγκέντρωσης.

To fast –food μειώνει το ΙQ

Πρόσφατα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων, όπως σνακ και γενικά πρόχειρου φαγητού, μειώνει το δείκτη νοημοσύνης των παιδιών. Η έρευνα επικεντρώθηκε σε παιδιά του δημοτικού και εξέτασε τις συνέπειες της διατροφής στο δείκτη νοημοσύνης τους (ή IQ). Όπως αναφέρεται στην επιθεώρηση «Journal of Epidemiology and Community Health» της Βρετανίας, η πρόχειρη διατροφή φάνηκε να επηρεάζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου των παιδιών, επειδή αυτός αναπτύσσεται καθοριστικά στις πολύ τρυφερές ηλικίες. Οι επιστήμονες μάλιστα διαπίστωσαν ότι όσο πιο νωρίς άρχιζε το παιδί να διατρέφεται με «βολικό, πρόχειρο φαγητό», τόσο χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης παρουσίαζε στα 8 του χρόνια. Δηλαδή, η μεγαλύτερη διαφορά σε ΙQ διαπιστώθηκε στα παιδάκια που είχαν αρχίσει να τρώνε σε φαστ φουντ ή γενικά επεξεργασμένο και πρόχειρο φαγητό από την ηλικία των 3 ετών.

Μενού για μυαλό «ξυράφι»

«Η διατροφή που ενισχύει τις λειτουργίες του εγκεφάλου και κατ’ επέκταση την εξυπνάδα του παιδιού, είναι η προσαρμοσμένη στο μεσογειακό πρότυπο», υποστηρίζει ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αντώνης Καφάτος. Φροντίστε, λοιπόν, να τρώει:

* Πρωινό πλήρες (όχι μόνο ένα σκέτο γάλα), γιατί ενισχύει την μνήμη και βελτιώνει την απόδοση του, στο σχολείο.
* Μέλι στο πρωινό, γιατί ανεβάζει τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, η οποία θεωρείται το κύριο καύσιμο του εγκεφάλου.
* Φρούτα και λαχανικά, γιατί φαίνεται ότι έχουν ευεργετική επίδραση στη μνήμη, χάρη στις πολλές αντιοξειδωτικές τους ουσίες. (Να καταναλώνει 2-3 μερίδες την ημέρα φρέσκα φρούτα και 2 ωμές σαλάτες ).
* Ψάρια (σολομό, πέστροφα, σαρδέλες, σκουμπρί κ.α) 2 φορές την εβδομάδα, γιατί είναι πλούσια σε ωμέγα 3 λιπαρά οξέα, βιταμίνες D και Α , που συμβάλουν στην υγεία του εγκεφάλου.
* Τροφές πλούσιες σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β (γαλακτοκομικά, αυγά, δημητριακά ολικής άλεσης), γιατί ενισχύουν τις εγκεφαλικές λειτουργίες.
* Κόκκινο κρέας και πουλερικά (άπαχα) 1-2 φορές την εβδομάδα, γιατί είναι καλές πηγές της βιταμίνης Β 12, που βελτιώνει τη μνήμη .
* Ελαιόλαδο, γιατί περιέχει 2 λιπαρά οξέα (το λινολενικό και λινολεικό οξύ,) που παίζουν ρόλο κλειδί στη ρύθμιση των κυτταρικών λειτουργιών, αλλά και στην ανάπτυξη του εγκεφάλου).

Σημαντικός για το δείκτη ευφυΐας και ο θηλασμός

Μεγάλη επιστημονική μελέτη, του Ινστιτούτου Έρευνας Telethon για την Υγεία του Παιδιού, η οποία, δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Pediatrics της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής, κατέληξε στο εξής συμπεράσματα: τα μωρά που έχουν θηλάσει, τα καταφέρνουν καλύτερα από αυτά που δεν θήλασαν καθόλου, στην ανάγνωση, τη γραφή και τα μαθηματικά, αργότερα, στις ηλικίες των 5, 7, 11 και 14 ετών. Το συγκριτικό πλεονέκτημα, κατά τους ερευνητές, μπορεί να οφείλεται σε ειδικές θρεπτικές ουσίες που περιέχει το μητρικό γάλα, όπως λιπαρά οξέα, τα οποία βοηθούν στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Προηγούμενες έρευνες είχαν επίσης δείξει ότι όσα μωρά έχουν θηλάσει για ένα εξάμηνο τουλάχιστον, αργότερα έχουν υψηλότερο «σκορ» στα τεστ νοημοσύνης.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Αρμονία»