Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η χαμένη Άνοιξη
06/01/2016, 12:49 μμ

Η χαμένη Άνοιξη

Γράφει ο Γ. Θερσίτης // *

 

skoulariki-mytiΜια ανάγνωση της συλλογής διηγημάτων «Σκουλαρίκι στη μύτη» της Αρχοντούλας Διαβάτη, εκδ. Νησίδες, 2015

 

Η «χαμένη επανάσταση», είναι το εισαγωγικό διήγημα της συλλογής «Σκουλαρίκι στη μύτη» της Αρχοντούλας Διαβάτη, ίσως μια τομή με σημασία για το έργο της, τόσο για  το περιεχόμενο όσο και για τη μορφή του. Πρόκειται για ένα διήγημα τεχνικά άψογο, καθώς ο λόγος του αφηγητή σε ό,τι αφορά τα τεκταινόμενα στο Δημόσιο Νοσοκομείο, διαρθρώνεται με την εναλλαγή ρημάτων γ΄ ενικού και γ΄ πληθυντικού προσώπου, με τη χρήση επιρρημάτων και επιρρηματικών προσδιορισμών και την καίρια χρήση του ουσιαστικού. Το ρήμα είναι η ψυχή της πρότασης, ενώ στη χρήση επιθέτων είναι η συγγραφέας εξαιρετικά φειδωλή. Σε ένα δεύτερο επίπεδο με τη χρήση του Μέλλοντα, ο αφηγητής δρομολογεί πιθανές μελλοντικές προσδοκίες -«Αν τα αποτελέσματα ανοίξουν ένα παράθυρο..», « Αν, μόνο αν ζήσει, θα γίνει άλλος άνθρωπος» – που ο αναγνώστης όμως μάλλον τις εκλαμβάνει ως ματαιώσεις. Στη συνέχεια η συγγραφέας με εξαιρετικά ευρηματικό τρόπο, με τη χρήση της  τεχνικής του εγκιβωτισμού, εισάγει το βιβλίο « Η φάρμα των ζώων» και ο λόγος γίνεται ακόμη πιο δυναμικός, χάρη στην ποικιλία χρήσεως ρηματικών τύπων ( Ενεστώτας, Αόριστος, Παρατατικός, Παρακείμενος, μετοχή Ενεστώτα , σε μια μόνο παράγραφο). Χρησιμοποιεί τη « Φάρμα των ζώων», ως μια άλλη ματαίωση- συλλογικής αυτή τη φορά επανάστασης και τα νοήματά της ζωντανεύουν πάλι με τη χρήση του Ενεστώτα, ώσπου ξαφνικά έρχεται η ανατροπή των γεγονότων και των ονειροπολήσεων που έχουν προηγηθεί, με την αναγγελία του ονόματος του ήρωα- ασθενούς. « Σηκώνεται βαρύθυμος, ακολουθώντας μια άσπρη μπλούζ, για τα περαιτέρω», που ασφαλώς είναι άδηλα, αλλά που το επίθετο βαρύθυμος μάλλον τα προοικονομεί.

Στο διήγημα « Ανάχωμα», η συγγραφέας με ένα απλό αλλά περιεκτικό τρόπο, μας δίνει τον κύκλο της ζωής της παλιάς γενιάς και της νέας που κι αυτή θα παλιώσει σύντομα με το ευρηματικό σχήμα λόγου ( κύκλος ), «διασταυρωνόμαστε»- « διασταυρωνόσαστε».

Ο « άγνωστος πόλεμος», μια τηλεοπτική σειρά της δικτατορίας είναι πρόσχημα για να αφηγηθεί τις άχαρες και σχεδόν τραυματικές σχέσεις μιας οικογένειας ενός οδηγού τρικύκλου που σκέφτεται την αναβάθμιση του επαγγέλματός του μέσω μιας αντιπαροχής και πνίγεται μέσα  σε μια αδιέξοδη κατάσταση που ίσως αντανακλά στο βάθος και τα κοινωνικά αδιέξοδα( χούντα), αφού λίγο πολύ με παρόμοιο τρόπο η ζωή για το σύνολο είναι μίζερη και κομματιασμένη από τον ίδιο βραχνά του πολιτικού αδιεξόδου.

Σε ό,τι αφορά το διήγημα «Πλανήτης μελαγχολία», αυτό φέρνει στην επιφάνεια μια μνήμη στοιχειωμένη από ένα νυφικό που ήταν ό,τι καλύτερο και πιο ευτυχισμένο στις πρώτες αναμνήσεις του γάμου που κατέληξε σε συντριβή. «….όλα θρύψαλα, δεν είχε μείνει τίποτε και κανείς», ενώ όλα τα άλλα της έχουν μείνει αδιάφορα- « γάμοι, γεννητούρια, βαφτίσια και πάλι γάμοι και γεννητούρια εις τους αιώνας των αιώνων».

Το διήγημα «Κείον νόμιμον», πατάει σε μια παράδοση της νήσου Κέας. Εκεί, «οι αρχαίοι Τζιώτες προόριζαν για τους εντελώς ανήμπορους πολίτες», το κώνειον, ως επίλογο της ζωής. Η γυναίκα από μια παρέα ώριμων ανθρώπων που έρχονται να καταλύσουν στο νησί- μες στην πολυκοσμία των ταξιδιωτών, αναπολεί το παρελθόν κι η σκέψη της περιπλανιέται χαμογελαστή στο «Κείον το νόμιμον».

«Εις την Πόλιν». Το ταξίδι εις την Πόλιν ( Ινσταμπούλ )είναι μια αφήγηση που καταφέρνει να συνδυάσει τις πιο απλές και καθημερινές ενέργειες-  πρωινό ξύπνημα, αναμνήσεις παλαιότερου επαγγέλματος, φιλικές αναφορές- ώσπου μέσω της συμπαθητικής φιγούρας του ξεναγού, με απλό τρόπο και χωρίς ακαδημαϊσμούς ή βαθυστόχαστες αναλύσεις, αντιλαμβανόμαστε πως οι λαοί που συνοικούν για αιώνες έχουν δομήσει την κοινή τους υπόσταση (λελέκι, κεμπάπ, ιμάμ μπαϊλντί, κιοφτέδες), παρά τις διαφορές τους- θρήσκευμα κ.τ.λ.-  κι αυτές οι απλές λέξεις με το ιδιαίτερο βάρος τους ενοποιούν τους πολιτισμούς , ενώ οι σκοπιμότητες των εξουσιών διαχωρίζουν- «τα τοπωνύμια με το πρόθεμα νέος, νέα, ενώ Σμύρνη, Καλλίπολη, Ινσταμπούλ, αυτούσια».

« Οδός Αγαπηνού 8». «Στην Αγαπηνού φίλησα πρώτη μου φορά ένα κορίτσι». Η συγκέντρωση για τις Σκουριές, ο παραλληλισμός της με τις μεταπολιτευτικές πορείες του παρελθόντος. Το ενωτικό νήμα που διατρέχει σαν κόκκινη κλωστή τους αγώνες, αλλά και μια στυφή γεύση απολογισμού. «Πάλι στην πίκρα , στη μαυρίλα και στη ματαίωση, προδομένοι…», «Όπως οι έρωτες που σε προδίδουν πάντα», συμπληρώνει ο Βασίλης- μια τρυφερή και άκαρπη ιστορία αγάπης από τα σχολικά χρόνια.

«Βραδιάζει». « Δημοτικό αναψυκτήριο, βραδάκι στην Αρετσού, τραπεζάκια έξω, κάτω από καλαμένιες ομπρέλες, μπηγμένες στην άμμο». Όλα γύρω γεμάτα ζωή, κίνηση, μια εικόνα εμπεριέχει όλες τις ηλικίες κι όλα τα στοιχεία της φύσης ( στεριά –θάλασσα – αέρας ), μια όμορφη σύνθεση, απλωμένη αριστουργηματικά στο χώρο και στο χρόνο.

« Το συναξάρι της Μαρίνας Αυλίδου»: Μια σχεδόν καθαγιασμένη μορφή, όπως αναδεικνύεται μέσα από τη συναρπαστική αφήγηση της κόρης της, της Αγγελικής, που τώρα είναι γιατρός στο Κοινωνικό Ιατρείο-  Μάνα και κόρη ένα συντροφικό δίπτυχο αγώνων τότε και τώρα.

 

Αρχοντούλας Διαβάτη

Αρχοντούλα Διαβάτη

 

« Ξύπνημα». Ο Γρηγοράκης είναι το «ξυπνητήρι» της γειτονιάς σπίτι». Έτσι η καθημερινότητα της γειτονιάς έχει το δικό της χρώμα που αποπνέει πόνο και κουράγιο, αλλά και επιπλέον γίνεται η σταθερά που καθορίζει και επισφραγίζει πρωί- μεσημέρι τη ζωή της γειτονιάς.

« Αρχιπέλαγος»: Μια τραγική ιστορία μιας οικογένειας Αλβανών. Τελικά όλα στη ζωή έχουν ένα τίμημα, αλλά για τον «ξένο», αυτό πάντα είναι πιο βαρύ.

«Έκθεση φωτογραφίας». Μια «φωτογραφική» αποτύπωση προσώπων που δεν επιζητούν τη δημοσιότητα και προσπαθεί η συγγραφέας να τα μνημειώσει, στη συνείδησή της.

« Το σχολείο του θεού». Μια γερασμένη γυναίκα, προβληματίζεται ποια ταινία να δει, « Το σχολείο του θεού», ή το « Δεκάλογο» του Κισλόφσκι ; Πώς μια προκατάληψη αρκεί να δείξει το χαρακτήρα ενός ανθρώπου. Εξ όνυχος τον λέοντα, που λέει κι η παροιμία.

« Ολόγυρα οι φίλοι». Το σχολείο της ξυπολυσιάς στο Σκοπί της Σητείας και πώς η επανάσταση του Θοδωρή κατεστάλη. Μια παράλληλη ιστορία από το διήγημα του Παπαδιαμάντη « Ολόγυρα στη λίμνη». Τα καινούργια παπούτσια του Νίκου Καρούζου, που τα χτυπούσε πάνω στις πέτρες για να φαίνονται παλιά. Τρεις όμορφες ιστορίες μιας λαϊκής αλληλεγγύης, όπως αυτή αναδεικνύεται από την αθώα και πάντα αγνή θέαση του κόσμου από τα παιδιά.

« Αρνάκι φρικασέ». Ιστορίες του στρατώνα (κορεοκτονία- πασαρέλα του ΚΨΜ ) και τα διαλείμματα της στρατιωτικής ζωής, αφιερωμένα σε ξεκούραση και θεάματα,  κυρίως όμως στα μεγάλα ντέρμπι των ποδοσφαιρικών αγώνων. Ένα μοιραίο απ’ αυτά, ΠΑΟΚ- Παναχαϊκή και η απώλεια του πρωταθλήματος, 3-5 , που στοίχισε την απώλεια ενός πρωταθλήματος.

Ύστερα από χρόνια, μια τυχαία συνάντηση δυο φίλων  έφερε στη μνήμη τους μια πολύτιμη ανάμνηση! «Τι φαγητό ήταν εκείνο,  ρε, που μας έβγαλε η μάνα σου , ακόμα η γεύση του μοσχοβολάει στο μυαλό μου- αρνάκι φρικασέ!»

Είναι η νέα συλλογή διηγημάτων της Αρχοντούλας Διαβάτη  που με μεστό απλό και γλαφυρό λόγο ζωγραφίζει «Αυτό τον κόσμο τον μικρό, τον μέγα».

 

Θεσσαλονίκη, 21 Δεκεμβρίου 2015

 

* Ο Γ. Θερσίτης είναι φιλόλογος.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top