Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Σκαρίμπας και Βουτυράς
13/04/2016, 12:59 μμ

Σκαρίμπας και Βουτυράς

Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου //

 

sk-voutΛένα Κωνσταντέλλου “Γιάννης Σκαρίμπας, Δημοσθένης Βουτυράς Δύο πρωτοπόροι” Εκδόσεις περιοδικού Ένεκεν, 2014, σελ. 134

 

H Λένα Κωνσταντέλλου που γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε αρχαιολογία και εργάστηκε ως αρχαιολόγος στο Μουσείο Μπενάκη, έχει δημοσιεύσει ποιητικά βιβλία, δοκίμια και βιογραφίες. Στο πρόσφατο βιβλίο της, το Γιάννης Σκαρίμπας, Δημοσθένης Βουτυράς, επιχειρεί να μιλήσει για δύο λογοτέχνες που είχαν κάνει αίσθηση ενόσω ζούσαν. Χαρισματικοί, αιρετικοί και ιδιόρρυθμοι, κατά τη γνώμη της ήταν περιθωριακοί και κινήθηκαν «στα κράσπεδα του λογοτεχνικού κατεστημένου». Κι ο μεν Σκαρίμπας εισήγαγε τον υπερρεαλισμό και το παράλογο στην Ελλάδα, ο δε Βουτυράς μίλησε για τη ζωή των περιθωριακών και των απόκληρων. Το σκεπτικό της συγγραφέως για το γράψιμο του παρόντος βιβλίου είναι το ότι ορισμένοι νέοι διανοούμενοι ασχολούνται με το έργο των δύο λογοτεχνών, μολονότι ενόσω ζούσαν πολεμήθηκαν από ποικίλες πλευρές. Σήμερα όμως τα βιβλία τους επανεκδίδονται και επομένως αναγνωρίζεται η πνευματική τους αξία, σημειώνει.

Ένα από τα καινούργια στοιχεία που κομίζει για τον Σκαρίμπα είναι το εξής: Δεν γεννήθηκε Αγία Ευθυμία Παρνασσίδος, αλλά στο Αίγιο στις 28 Σεπτεμβρίου 1893. Ο πατέρας του που ασκούσε το επάγγελμα του φραγκοράφτη  καταδιώχτηκε για το ξυλοδαρμό κάποιων χωροφυλάκων  και διορίστηκε τελωνειακός δεκάρχης στο Αίγιο. Το 1919 απολύθηκε από το στρατό και ύστερα από διαγωνισμό για τελωνοφύλακες διορίστηκε στη Χαλκίδα. Η αυτοκτονία το 1928 του Κώστα Καρυωτάκη συγκλόνισε τον Σκαρίμπα, ο οποίος θεωρούσε τον αυτόχειρα σύντροφο και συνοδοιπόρο. Χρονικά, ο Σκαρίμπας συμπίπτει με τη λεγόμενη γενιά του 30, μια ομάδα νεωτερικών ποιητών και μυθιστοριογράφων, οι οποίοι συνδέθηκαν με το περιοδικό Τα Νέα Γράμματα που κυκλοφόρησαν την περίοδο 1935-1944 και είχαν ως μανιφέστο το βιβλίο του Γιώργου Θεοτοκά Ελεύθερο Πνεύμα. Η Λένα Κωνσταντέλλου υιοθετεί την άποψη της Κατερίνας Κωστίου ότι το Θείο τραγί του που εκδόθηκε το 1933 είναι το σημείο εκκίνησης της νεωτερικής γραφής του Σκαρίμπα. Ποιητής, θεατρικός συγγραφέας μα και καραγκιοζοπαίχτης, ο Σκαρίμπας, μας λέει η συγγραφέας, ενώ ουσιαστικά ανήκει στη γενιά του 30 είναι «αρνητής της μυθολογίας της», πράγμα που σημαίνει πως θεωρούσε τους εκπροσώπους της εχθρούς του ή αντιπάλους του.

 

Γιάννης Σκαρίμπας, Δημοσθένης Βουτυράς

Γιάννης Σκαρίμπας, Δημοσθένης Βουτυράς

 

Αναφορικά με τον Δημοσθένη Βουτυρά, ο οποίος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1871 (ή το 1872), η συγγραφέας μας λέει μετά από την εγκατάσταση της οικογένειάς του στον Πειραιά αλήτευε στους δρόμους, μπλέκοντας σε καβγάδες και σε προεκλογικές διαμάχες. Ήταν πνεύμα ανήσυχο. Σπούδασε πλοίαρχος του εμπορικού ναυτικού και ένα διάστημα ασχολήθηκε με την ξιφασκία. Επειδή είχε καλή φωνή, φιλοδοξούσε να γίνει τενόρος κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε. Επίσης, ήθελε να πάει στην Αφρική και να ιδρύσει ένα ελεύθερο κράτος. Η νουβέλα του «Λεωνίδας Λαγκάς» που δημοσιεύτηκε το 1902 σε εφημερίδα του Πειραιά τον έκανε γνωστό, αφού ασχολήθηκαν με αυτόν οι Κωστής Παλαμάς και Γρηγόριος Ξενόπουλος. Όταν αργότερα αυτοκτόνησε ο πατέρας του, ο Βουτυράς αναγκάστηκε να ασχοληθεί επαγγελματικά με το γράψιμο ώστε να επιβιώσει η οικογένειά του. Μετά από τον Εμφύλιο τον πρότειναν για το βραβείο Νομπέλ λογοτεχνίας, μα βεβαίως δεν το έλαβε (ήδη είχαν απορριφθεί ο Νίκος Καζαντζάκης και Άγγελος Σικελιανός). Ωστόσο, στη συνείδηση των αναγνωστών και των κριτικών έμεινε ως ο βάρδος του περιθωρίου, ιδίως του περιθωρίου του Πειραιά.

 

Λένα Κωνσταντέλλου

Λένα Κωνσταντέλλου

 

Συμπερασματικά, το βιβλίο της Λένας Κωνσταντέλλου αποτελεί έναν φόρο τιμής για τον Σκαρίμπα και τον Βουτυρά, οι οποίοι κάποτε έλαμψαν στο ελληνικό λογοτεχνικό στερέωμα.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top